|
|
25 Ağustos 2020, 11:36
|
#1 |
 |
Telomer Kisalmasi Ve Stres
Kronik stresle yasamak, azalmis kardiyovaskuler fonksiyon ve azalmis bagisIklik sistemi verimliligi gibi bircok saglik etkisine yol acmaktadir. Stresin yaslanmayi ve yasa bagli hastaliklarin baslangicini hizlandirdigi bile bildirilmistir. Son arastirmalar, hem kronik hem de algilanan stresi, hucresel yaslanma ile bilinen bir iliski olan bir fenomen olan telomer kisalmasi ile iliskilendirmektedir.
Stres, Yaslanma ve Telomerler Vucuttaki tum hucreler, ne kadar yasayacaklarini belirleyebilen telomer adi verilen minik saatler icermektedir. Telomerler, hucre bolunmesi sirasinda genetik bilginin kaybolmasini veya zarar gormesini onleyen, kromozomlarin sonundaki kucuk kapaklardir. Bir hucre her bolundugunde, telomerin bir kismi kaybolmakta ve kisalmaktadir. Bir telomer, tekrarlanan hucre bolunmeleri nedeniyle sonunda ortadan kayboldugunda, kromozom hasari, hucrenin kendisini dogru bir sekilde yeniden uretmesini engellemektedir. Telomerlerin bu kisalmasi ve nihai erozyonu, hucrelerde uzunluklarini koruyan bir enzim olan telomeraz tarafindan onlenmektedir veya azaltilmaktadir. Bircogu telomer yikiminin ve yeniden yapilanmanin yaslanma ve kanser arasindaki denge ile ilgili olduguna inanmaktadir ve kanserin neden yaslilarda daha yaygin oldugunu aciklamaktadir. Uzun telomerlere sahip hucreler daha uzun yasamaktadir. Kisa telomerler, koroner kalp hastaligi, osteoporoz ve HIV enfeksiyonu dahil cok cesitli hastaliklarla iliskilendirilmistir. Telomerlerin kisalmasi, uzunluklarini, bolunmeye ve dogru kopyalari yeniden uretmeye devam etme yeteneklerini koruyarak bagisIklik hucrelerini genc tuttugu gosterilen telomeraz ile onlenmekte veya azaltilmaktadir. UCLA arastirmacilari yakin zamanda, kronik strese maruz kalan kisilerin daha kisa telomerlere sahip olma egiliminde olduguna dair raporlariyla dogrulamislardir. Gunumuzde, stresin telomer kisalmasina neden oldugunu aciklayan bir mekanizmayi ortaya cikarmislardir, bu da stres ve kalp hastaligi arasindaki iyi bilinen baglarin kopmasina ve yaslanmanin hizlanmasina neden olabilmektedir. Uzun telomerlere sahip hucreler daha uzun yasamaktadir. Kisa telomerler, koroner kalp hastaligi, osteoporoz ve HIV enfeksiyonu dahil cok cesitli insan hastaliklariyla iliskilendirilmistir. Telomerlerin kisalmasi, uzunluklarini, bolunmeye ve dogru kopyalari yeniden uretmeye devam etme yeteneklerini koruyarak bagisIklik hucrelerini genc tuttugu gosterilen telomeraz ile onlenmektedir veya azaltilmaktadir. Kronik stres, kan sekerinde ve kan basincinda artisa neden olan, iltihaplanmayi ve bagisIklik sisteminin enfeksiyona karsi direncini azaltan kortizol salgisinin artmasina neden olmaktadir. Bununla birlikte, bu yeni calisma, kortizolun bagisIklik sistemi hucrelerinde telomeraz aktivasyonunu da bastirdigini, boylece telomerlerin artik hucre bolunmesi sirasinda korunmadigini ve giderek kisaldigini gostermektedir. Bu, erken hucre yaslanmasina ve orijinal hucrenin kansere ve diger hastaliklara yol acabilecek bozuk kopyalarina yol acmaktadir. Basyazarin bir roportajda belirttigi gibi, bagisIklik sisteminin kortizolun etkisinden korunmasina yardimci olmak icin telomeraz duzeylerini artirmanin terapotik yollarini test etmislerdir. Basarili olurlarsa, bir gun bagisIklik sisteminin kronik duygusal stresi asma yetenegini guclendirecek bir hap olabilecegini bildirmistir. Telomerler ve PsIkolojik Stres Telomerler, DNA’nin uclarinda protein kapaklari olusturarak kromozomal stabiliteyi korumaktadir. Bu kodlamayan segmentler, lineer sekanslarin replikasyonu ile ilgili zorluklar nedeniyle replikasyon sirasinda tam olarak replike edilmemektedir. Bu, hucre cogaldiginda telomerlerin kisalmasina neden olmaktadir. Sonunda, yasla birlikte biyolojik bozulma sureci olan yaslanmaya yol acmaktadir. Bu nedenle, telomerlerin organizmal yaslanma ile derin bir baglantisi vardir. Kronik stresin bilinen etkileriyle birlikte, arastirmacilari telomer kisalmasi ve stres arasindaki baglantiyi varsaymaya iten bu onculdur. Gercekten de, arastirmacilar o zamandan beri bu hipotezi destekleyen kanitlar bulmuslardir. Hem kronik hem de algilanan stres veya kendi kendini bildiren stres olcumleri, daha kisa telomerlerle iliskilendirilmistir. PsIkolojik stres de artmis oksidatif stresle baglantilidir ve bu da artmis telomer kisalmasi ile iliskilidir. Kadinlarda kan mononukleer hucreleri uzerinde yapilan bir calismada, yuksek stres duzeylerine sahip kadinlarin, daha dusuk stres duzeylerine sahip kadinlara kiyasla on yillik yaslanmaya esdeger telomer kisalmasi oldugu bulunmustur. Telomer Kisalmasinin Daha Genis Nedenleri Arastirmalar, psIkolojik stresin telomer uzunlugunu cesitli yollardan etkileyebilecegini bulmustur. Yukarida bahsedilen oksidatif stresin yani sira, arastirmalar psIkolojik stresin diger fizyolojik etkilerini telomer uzunluguyla iliskilendirmistir. Kortizol, ruh halini, motivasyonu ve korkuyu duzenlemeye yardimci olan vucudun ana stres hormonlarindan biridir. Kortizol maruziyeti ve bireysel kortizol reaktivitesinin de kisalmis telomerlerle iliskili oldugu bulunmustur. Bu, farkli fizyolojik stres etkileri olan bireyler veya gruplar arasindaki degiskenlik potansiyelini acmaktadir. Gercekten, bunun dogru olabilecegine dair bazi kanitlar bulunmaktadir. Stres degerlendirmesi, bireyin stres faktorlerini tehdit edici veya zorlayici olarak yargiladigi surectir. Ikinci karar, bireyin bir stres etkeni ile basa cikmada kendinden emin hissettigi gercegini ihlal ederken, onceki karar bunu yapmamaktadir. Ayni kadinlarda stres degerlendirmesi ve telomer uzunlugu olculdugunde, sonuclar daha yuksek tehdit degerlendirmesi olan kadinlarin daha kisa telomerlere sahip oldugunu gostermistir. Bu, bir strese karsi artan tehdit beklentisinin, stresin telomer uzunlugunu etkileyebilecegi baska bir yol oldugunu dusundurmektedir. Stresin telomer uzunlugunu nasil kisalttiginin altinda yatan hucresel mekanizma hala iyi bilinmemektedir. Mayayi model bir organizma olarak kullanarak, farkli cevresel stres faktorlerinin telomer uzunlugu uzerinde zit etkileri oldugu bulunmustur. Alkol telomerlerin uzamasina neden olurken, kafein onlari kisaltmistir. Bu calisma, daha once bildirilen psIkolojik calismalar icin sonuclari olan telomer uzunlugu uzerinde oksidatif stresin bir etkisini bulamamistir. Bu calismalar, muhtemelen oksidatif stresin neden oldugu duygusal stres ile telomer uzunlugu arasinda bir korelasyon bulmus olsa da, bu calisma bunu nedensel baglanti olarak belirleyememistir. Bu nedenle, psIkolojik stresin telomer kisalmasina cevrildigi kesin mekanizma hala bilinmemektedir ve daha fazla arastirilmasi gerekmektedir. Mekanizma Telomer kisalmasini duzenleyen mekanizmalar hala zor olsa da, bu soruna yonelik bazi calismalar baslatilmistir. Stresorun telomerlerin kisalmasina veya uzamasina yol acip acmamasina bakilmaksizin, stres etkeni nedeniyle farkli sekilde ifade edilen telomer uzunluktaki makine genleri birbirine yakin kumelenmistir. Bu, bu telomer uzunluktaki makine genlerinin, strese tepki olarak telomer degisIkligi fenomenine karistigini gostermektedir. Bununla birlikte, bu kumelenmis genler icinde, farkli telomerik uzunluga neyin neden oldugu konusunda bazi anlasmazliklar vardir. Ornegin, arastirma, telomer uzunlugu makine mutanti, rif1 ‘ , yuksek sicaklik stresine normal olarak tepki verdigini, ancak kafein ve alkol stresine daha az tepki verdigini bulmustur. Rif1 proteini, hem kisaltma hem de uzama icin gereklidir, ancak bir algilama veya strese yanit verirken katalitik rol yerine duzenleyici roldur. Bu nedenle, cevresel stresin yani sira psIkolojik strese telomerik yanitta kritik bir rolu olabilmektedir. PsIkolojik stres, telomer uzunlugunu daha dolayli yollardan da etkileyebilmektedir. Herpes virusu sitomegalovirusu (CMV) ve Epstein-Barr virusu (EBV), viruse ozgu T hucrelerini tuketebilen bellek T hucrelerinin cogalmasina neden olabilmektedir. Bu nedenle, bu viral antijenlere kronik maruziyet artmis replikasyona neden olabilmektedir, bu da T hucrelerinde telomerlerin kisalmasina neden olmaktadir. |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
