IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi  
 sohbet
derya sohbet


1Beğeni(ler)
  • 1 Post By CeReN


 
 
Seçenekler Stil
Alt 26 Haziran 2020, 09:51   #1
Standart Uyku Felcinin Gizemi, Risk Altinda Olan Kisiler, Alinabilecek Onlemler

Uyku felci, uykunun baslangicinda ya da uyanildiginda yasanan hareket edememe duygusudur. Uyku felci sirasinda zihin bilinclidir fakat vucut hareket ettirilemez. Ayrica kisiler gercekten orada olmayan seyleri gordugunu ya da duydugunu, bogulma hissi yasadigini ya da gogsunde oturan birinin oldugunu dusunebilir. Uyku felci yogun bir korku ve halusinasyonlar ile birlikte gerceklesebilir. Bu korkunc ve gizemli uyku bozuklugu veya parasomnia, muhtemelen insanligin baslangicindan beri insanlar tarafindan yasanmistir. Bu durum cok sayida hayalet hikayesine yol acmis olabilir. Bu rahatsiz edici deneyim ilk olarak 17. yuzyilda tibbi bir incelemede, 50 yasinda, saglik bakimindan iyi durumda, guclu ama geceleri gizemli deneyimler yasadigindan sIkayet eden bir kadinin durumu hakkinda yazan Hollandali doktor Isbrand Van Diembroeck tarafindan acikca belgelenmistir. Kadin bazen seytanin uzerine yattigina ve onu tuttuguna, bazen de gogsunde yatan buyuk bir kopek ya da hirsiz tarafindan bogulduguna, nefes alamadigina ve konusamadigina ve uzuvlarini hareket ettiremedigine inandigini ifade etmistir. Bu kadinin deneyimledikleri muhtemelen “uyku felci” olarak bilinen bir durumdur.
Arastirmacilar bilinc uyanik olsa da hareket edememe veya konusamama durumunu genellikle iyi huylu bir parasomnia olarak tanimlamaktadir. Uyku felcinin yasami tehdit eden bir yonu yoktur fakat endiseye yaratabilir. Vakalar birkac saniye ile birkac dakika arasinda surer. Uyku bozukluklari, stres, panik bozukluklar ve jet lag tarafindan tetiklenebilir, fiziksel olarak zararli degildir ve onlenebilir. Uyku felci korkutucu bir deneyim olabilir ancak bunun arkasinda ne oldugunu anlamak kisileri daha az stresli hissettirebilir. Bu REM uykusu fenomenine neyin sebep oldugunu ve bunun gerceklesme sansinin nasil azaltabilecegi ogrenilmelidir.

Uyku Felci ve Halusinasyonlar
Uyku felci, narkolepsinin bir isareti olabilir. Diger belirtiler arasinda geceleri rahatsiz uyku ve gunduz aniden uykuya dalma sayilabilir. Uyku felci, vucudun asagidaki iki zamanda hareket ettirilememesine neden olur:
*Uykuya dalarken (hipnagojik veya predormital form)
*Uykudan uyanirken (hipnopompik veya postdormital form)
Uyku felcinin bu kadar korkutucu olmasinin nedeni bu deneyime genellikle korkunc halusinasyonlarin eslik etmesidir. Vakalara sIklikla isitsel, duyusal ve gorsel halusinasyonlar (hipnagojik deneyimler) eslik etmektedir. Bu deneyimler uykudan uyanikliga gecis surecinde ortaya cikabilir ve asagidaki kategorilerden birinde yer alir:
Isgalci: Kapi tokmagi sesleri, karisIk ayak sesleri, bir golge adam veya odada herhangi baska bir varlik hissedilir. Uyku felci olan insanlar tarafindan en sIk yasanan halusinasyon turu budur.
Karabasan (kabus): Gogus uzerinde basinc ya da agirlik hissi, kotu niyetli bir varlik tarafindan cinsel saldiriya ugrama ya da bogulma hissi ile nefes almada zorluk yasanir. Birey olmekte olduguna inanir.
Olagandisi bedensel (vestibuler motor) deneyim: Bireylerin yuzdugunu, uctugunu veya ruhunun bedenini terk ettigini, olaylari yukaridan gozledigini dusundugu olagandisi bedensel deneyimler yasanir.
Uyku felci sirasindaki duyumlar ve vizyonlar cok gercekcidir, oyle ki kisiler paranormal bir olay yasadiklarini dusunebilir. Felc gecirme olayi konusamamaya neden olabilir. Ayrica kollar ve bacaklar, vucut ve bas hareket ettirilemez fakat normal nefes alinabilir. Ayrica neler olup bittiginin tamamen farkinda olunur. Uyku felci birkac saniye veya dakika surebilir ve genellikle kendi kendine biter. Biri kisiye dokundugunda veya onunla konustugunda da sona erebilir. Hareket etmek icin yogun bir caba harcamak da bir vakayi sonlandirabilir. Uyku felci kisinin hayatinda sadece bir kez ortaya cikabilir veya yilda bircok kez olabilir. Hareket edilemediginde bu cok korkutucu olabilir. Endiseli ve korkmus hissedilebilir. Bazi insanlar bir vaka sirasinda orada olmayan seyleri gorebilir, duyabilir veya hissedebilirler. Bu halusinasyonlar uyku felci olmadan da ortaya cikabilir.



Uyku Felcinin Nedenleri
Kulturler farkli olsa da insanlarin cogu uyku felci sirasinda benzer olaylar, halusinasyonlar yasar, aslinda kismen uyanik ve bilincli olduklari gercegi ile ruya arasindaki cizgi bulaniklasir. Uyku felci sirasinda vucutta esasen, hizli goz hareketi (REM) fazi olarak bilinen uykunun ruya evresi sirasinda iskelet kaslari felc olur. Bunun nedenleri tam olarak anlasilamamistir ancak arastirmacilar bu surece bagli mekanizmalari ortaya cikarmada ilerleme kaydetmektedir. Populer bir teori, bu gecici felc durumunun, belki de siddetli bir ruyaya otomatik yanit olarak kisinin kendisine zarar vermesini onlemek icin oldugunu ileri surmektedir.
Uyku felci, kisiler uyanma surecinde oldugunda da ortaya cikabilir. Bu durumda, REM uyku dongusu bitmeden zihin yeniden bilinc kazanir. REM uykusu sirasinda, vucut gevser ve kaslar devre disi kalir, boylece kisi hareketli ruyalar sirasinda fiziksel olarak harekete gecemez. REM uykusunun son asamasi tamamlanmadan once uyanmak, hiperventilasyona ve halusinasyona neden olabilir ve vucudun hareket ettirilemiyor gibi gorunmesini saglayabilir. Neyse ki, uyku felci gecicidir ve genellikle sadece birkac saniye surer.
Uyku sorunlarina neden olan baska bir sey olup olmadigini bilmek de onemlidir. Uyku felci asagidakilerden birinin sonucu olabilir:
*Narkolepsi gibi baska bir uyku bozuklugu
*Tibbi bir durum
*Ilac kullanimi
*Ruh sagligi bozuklugu
*Madde bagimliligi
Uyku felci, migren, klinik depresyon, obstruktif uyku apnesi, anksiyete bozukluklari ve hipertansiyon gibi herhangi bir tibbi sorunun belirtisi olabilir.

Belirti ve Bulgular
Uyku felci olan insanlar asagidaki belirti ve bulgulari gosterebilir:
*Uykuya dalarken veya uyanirken yalnizca birkac saniye ya da dakika devam eden vucudun hareket ettirilememe durumu
*Vaka boyunca konusamamak
*Halusinasyonlar ve korku verici duyumlar
*Goguste baski hissi
*Nefes almakta zorluk cekmek
*Oluyormus gibi hissetmek
*Kas ve bas agrilari, paranoya
*Terlemek
Her gun tehdit edici olmayan, beynin normalde onemsemedigi bircok uyaran uyku felci vakalarinda onemli hale gelir.

Uyku Felcinin Teshisi
Tekrarlayan izole uyku felci oldukca yaygindir. Narkolepsi ile ilgili ataklar ve bagimsiz olarak ortaya cikan uyku felci arasinda ayrim yapmak icin, uzmanlar genellikle ikincisine “izole uyku felci” adini verir. Cogu durumda, uykuyu veya genel sagligi etkilemez. Uyku felci duzenliyse, uykuya dalma konusunda endise varsa, birey aniden uykuya daliyor veya gun boyunca alisilmadik bir sekilde uykulu hissediyorsa tibbi yardim yarimci olacaktir.
Gun boyunca uygunsuz, beklenmedik anlarda birdenbire uyumak, kas kontrolunun kaybedildigi bozukluk olan narkolepsinin bir isareti olabilir. Eger ataklar geceleri uykuyu kaciyorsa veya kisiyi gun boyunca cok yorgun hale getiriyorsa bir uyku uzmani gorulmelidir. Doktor, uyku felcinin ne zaman basladigini bilmelidir. Ne sIklikta ve ne kadar surdugunu, tam olarak kisinin tibbi gecmisini de bilmek isteyecektir. Herhangi bir ilac kullanimi, uyku bozuklugu varsa doktora bilgi verilmelidir. Uyku sorunlari olan herhangi bir aile uyesi olup olmadigi ogrenilmelidir. Iki hafta boyunca bir uyku gunlugu tutulmasi da gerekebilir. Uyku gunlugu, doktorun uyku duzenini gormesine yardimci olacaktir. Bu veriler doktora soruna neyin neden oldugu ve nasil duzeltilecegi hakkinda ipuclari verir.
Doktorlar, tekrarlayan izole uyku felci olan cogu hastayi tedavi etmek icin herhangi bir teste ihtiyac duymazlar. Sorun uykuyu rahatsiz ediyorsa, doktor bir gece uyku calismasi yapilmasini isteyebilir. Bu calismaya polisomnografi denir. Grafikler beyin dalgalarini, kalp atisini ve uyurken nefes alis verislerini gosterir. Ayrica kollarin ve bacaklarin nasil hareket ettigi de kaydedilir. Bir elektromiyogram (EMG) kaydi, kaslardaki elektriksel aktivite seviyesini gosterecektir. Uyku felci atagi gecirildiginde bu seviye cok dusuk olacaktir.
Kisi gun boyunca cok uykulu olma egilimindeyse Coklu Uyku Gecikme Testi (MSLT) de yapilabilir. MSLT gun boyunca ne kadar hizli uykuya dalindigini olcecek, uyku felcinin narkolepsi belirtisi olup olmadigini gostermeye yardimci olacaktir.

Risk Faktorleri
Uyku felci dusunulenden daha yaygindir. Uyku felci en cok narkolepsisi olan kisilerde gorulur fakat bu sorunu olmayanlarda da gorulebilir. Uyku felci, herhangi bir yas grubundaki erkekleri ve kadinlari etkileyebilir. Tekrarlayan izole uyku felci genellikle ilk olarak ergenlik doneminde (14-17 yas) baslar ve ogrencilerin yaklasIk yuzde 28,3’u bunu deneyimlemektedir. Daha sonra en sIk 20’li ve 30’lu yaslarda gorulur fakat ileriki yillarda da devam edebilmektedir. Bu, ciddi bir tibbi risk degildir. Uyku eksIkligi, uyku felci gecirme olasiligini artirabilir. Sik sIk degisen bir uyku programi olan kisilerde daha olasidir. Sirt ustu uyurken daha sIk ortaya cikiyor gibi gorunmektedir. Uyku felci genellikle genetiktir ve anksiyete, depresyon, travma sonrasi stres bozuklugu, panik bozukluk veya bipolar bozukluk gibi ruhsal saglik sorunlari olanlarda yaygindir. Uyku felcinin yasanmasina katkida bulunabilecek altta yatan ruh hali sorunlari yasaniyorsa bir doktorla konusulmalidir. Uyku felcinin gunluk yasamdaki kaygilarla iliskili olabilecegi dusunuluyorsa, bilissel davranisci terapi almak da ise yarayabilir.

Onlemek Icin Ne Yapilabilir?
Deneyim korkutucu olsa da uyku felci bir tehlike yaratmaz ve genellikle cok kisa surer. Uyku felci icin resmi bir tedavi olmamasina ragmen onlemeye yardimci olmak icin belirli adimlar atilabilir. Kisiler her gece yeterince uyudugundan emin olmali ve tutarli bir uyku rutine sadik kalmalidir. Bu durumla baglantili olan sirt ustu uyumaktan kacinilmalidir. Tutun ve alkol gibi uyaricilarin asiri kullanilmasindan kacinmak (kahve, sasirtici bir sekilde, bu baglamda riskli sayilmamistir) da ise yarayabilir ancak bunlarin uyku felci yasama sansini etkiledigine dair kanitlar karisIktir. Meditasyon ve kas gevsetme tekniklerini ogrenmek, deneyimle daha iyi basa cikmak icin yardimci olabilir. Uyku felci sirasinda parmaklar veya ayak parmaklari gibi ekstremiteleri hareket ettirme” girisiminde israr etmek de deneyimi bozmaya yardimci gibi gorunmektedir.



Daha Iyi Uyku Icin Ipuclari
Uyku felcinin spesifik bir tedavisi olmasa da stresin yonetilmesi, uyku programinin duzenli olmasi olasiligi azaltabilir. Asagidaki stratejilerle uyku hijyeni gelistirilebilir:
-Tatillerde ve hafta sonlari yatma ve kalkma saatlerinde tutarli olmak
-Uygun yatak takimlari ve pijamalar ile karanlik, serin, rahat edilecek bir ortam saglamak
-Aksamlari isiga maruz kalmanin azaltilmasi ve geceleri tuvalete giderken gece lambasi kullanmak
-Uyanik zamanlarda bol miktarda gun isigi almak
-Is ya da calismayi yatak odasina tasimamak
-Ogleden sonralari saat 15.00’den sonra ve 90 dakikadan daha uzun sure uyuklamadan kacinmak
-Aksamlari agir yemekler yememek, yatmadan en az 2 saat once bir sey yiyip icmeyi birakmak
-IsIklar veya televizyon acikken uyumamak
-Aksamlari alkollu veya kafeinli urunlerinden uzak durmak
-Gunluk egzersiz yapmak ancak yatmadan onceki 2 saat icinde yapmamak
-Yatmadan onceki rituellere rahatlatici muzik, okuma gibi sakinlestirici bir etkinlik dahil etmek
-Telefon, tablet gibi cihazlari yatak odasinin disinda birakmak
-Elektronik aletleri yatmadan 1 saat once bir kenara koymak
Asagidaki bazi onlemler de ise yarayabilir:
– Anksiyete veya depresyon gibi bozukluklari yonetmek
-Uyarici maddelerin alimini mumkun oldugunca azaltmak
-Dua etmek ve meditasyon yaparak rahatlamak
-Sirt ustu uyumamak
Uyku felcinin mekanizmalarinin ve uykunun fizyolojisinin anlasilmasi uyku felci sorunlarinin ustesinden gelmek icin onemlidir. Uyku dongusu sorunlari saglik uzerinde ciddi etkiler yapar. Uyku aliskanliklarinin duzene koyulmasi uyku felci yonetiminden baska genel anlamda saglik ve zindelik icin de gereklidir.

Uyku Felcinin Tedavi Sekli
Uyku felci tedavisi, ortaya cikmasina neden olan her seye yoneliktir. Uyku yoksunlugu uyku felcini tetikleyebilir. Bu durumda, gece en az alti ila sekiz saat uyumaya calisilmalidir. PsIkiyatrik sorunlari olan kisiler ornegin bipolar bozuklugu olanlar uyku felci gecirebilir. Bipolar bozuklugu olan kisilerin ilacla devam eden tedaviye ihtiyaci olacaktir. Bu bir doktor veya psIkiyatrist tarafindan denetlenir. Bacak kramplari ile ortaya cikan uyku felci de gorulebilir. Ilaclardaki bir degisIklikten sonra da ortaya cikabilir. Narkolepsisi olan kisiler genellikle uyku felci gecirir. Ruya uykusunu azaltmak veya ortadan kaldirmak icin normalde antidepresan ilaclara ihtiyac duyarlar. Bu, uyku felcini hafifletmeye yardimci olacaktir. Antidepresan bir ilac almak kisinin depresyonda oldugunu anlamina gelmez. Bu sadece uyku felci azaltmaya yardimci olan bir yontemdir.
________________

Bizde Mutsuz Olalim ~
 


Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)
 
Seçenekler
Stil

Yetkileriniz
Konu Acma Yetkiniz Yok
Cevap Yazma Yetkiniz Yok
Eklenti Yükleme Yetkiniz Yok
Mesajınızı Değiştirme Yetkiniz Yok

BB code is Açık
Smileler Açık
[IMG] Kodları Açık
HTML-Kodu Kapalı
Trackbacks are Kapalı
Pingbacks are Kapalı
Refbacks are Kapalı





Tüm Zamanlar GMT +3 Olarak Ayarlanmış. Şuanki Zaman: 16:00.