|
|
02 Haziran 2020, 20:06
|
#1 |
 |
Epinefrin (Katekolamin) Seviyelerinin Yukselten Faktorler
Adrenal bez tarafindan salgilanan bir katekolamin olan epinefrin, onemli bir merkezi sinir sistemi (CNS) norotransmitteridir. Ve bagirsak ve bronsiyal duz kas tonusu, vaskuler ton, glikoz metabolizmasi ve kardiyak hiz ve kasilma dahil otonomik duzenlemede merkezi bir role sahiptir. Bazi nedenlerden dolayi seviyeleri yukselebilir. Bu yazida epinefrin seviyelerinin yukselmesinin nedenleri hakkinda bilgiler bulunmaktadir.
Stres Epinefrin seviyeleri stresli anlarda dogal olarak yukselir. Bunun nedeni, vucudun, kavga veya ucus tepkisini aktive ederek algilanan tehditlere hizli bir sekilde yanit vermesi icin zorlanmis olmasidir. Epinefrindeki bu artis, kalp hareketini, solunum hizini ve kaslara kan akisini artirarak hizli harekete izin vermektedir. Bu etkiler ayrica adrenalin bagimlilarinin aradigi heyecan verici telasi da saglamaktadir. Hem fiziksel hem de zihinsel stres bu yaniti tetikleyecektir. Ornegin, urkutucu olmak (zihinsel stres) ve spor yapmak (fiziksel stres) epinefrin duzeylerini artirabilir. Isle ilgili stres gibi kronik stres faktorleri, surekli yukselen epinefrin duzeylerine yol acabilir. Bu da kalp hastaligi ve diyabet gibi stresle iliskili hastaliklara yol acabilir. Her turlu stres (fiziksel veya zihinsel) epinefrini artirabilir. Surekli stres vucudu dovus veya ucus modunda tutar ve kronik hastaliklarla iliskilidir. Egzersiz Epinefrin, egzersize uyum saglamada onemli bir rol oynamaktadir. Ve mantikli: epinefrin kaslara kan akisini tesvik eder ve hava yollarini acmaktadir. Egzersiz sirasinda epinefrin seviyeleri 1,5 ila 20 kat artabilir. Yapilan bazi calismalar, erkeklerin egzersiz sirasinda epinefrinde kadinlardan daha buyuk bir artis yasadigini gostermektedir. Yas da bir faktordur; yaslilar egzersize yanit olarak daha az epinefrin salgilamaktadir. Egzersiz suresi ve yogunlugu epinefrin artislarini etkilemektedir. Genel olarak, daha uzun ve daha yogun aktivite epinefrin duzeylerinde daha fazla artisa neden olacaktir. Ilginctir ki, egitim deneyimi de onemli bir faktordur. Ornegin, egitimli sporcular ayni egzersizi yaparken bile egitimsiz kisilere kiyasla epinefrin seviyelerinde daha fazla artis yasamaktadirlar. Dusuk Kan Sekeri Vucudun kan sekeri (glikoz) seviyelerinin cok dusuk dusmesini onlemenin birkac yolu vardir. Bu mekanizmalardan biri, epinefrinin kana salinmasidir. Epinefrin, insulin sekresyonunu azaltirken karacigerde glikoz uretimini uyarmaktadir. 31 kisiyle yapilan bir calismada, dusuk glikoz seviyeleri hem seker hastalarinda hem de seker hastalarinda epinefrin salinimini tetiklemistir. Tip 1 diyabetliler, kan sekerinde (hipoglisemi) tehlikeli dususleri onlemek icin ozellikle epinefrin salinimina bagimlidir. Ilginc bir sekilde, diyabeti daha iyi yonetilen (% 10’un altinda HbA1c’ye sahip olarak tanimlanir) hastalarda epinefrin daha az dramatik artis gostermektedir. Dusuk Oksijen Kaynagi Hipoksi olarak da bilinen dusuk oksijen tedariki, hava yollarini acan ve solunum hizini arttiran epinefrin artisini tetiklemektedir. Bu surecin harika bir ornegi egzersiz sirasinda gerceklesir. Bir kisi egzersiz sirasinda VO 2 maks’inin (bir kisinin kullanabilecegi maksimum oksijen miktari) % 30’una ulastiginda, epinefrin seviyeleri artmaya baslamaktadir. Baska bir ornek, uyku sirasinda nefes almayi kesen bir durum olan uyku apnesidir. Uyku apnesi olan 96 cocuk uzerinde yapilan bir calismada, daha siddetli solunum semptomlari olanlarin idrarlarinda daha yuksek epinefrin duzeyleri oldugu bulunmustur. Epinefrin salinimini tetikleyebilecek diger dusuk oksijenli durumlar arasinda kalp krizi veya kalp yetmezligi gibi yuksek rakim ve kalp yaralanmalari bulunmaktadir. Adrenal Bez Tumorleri Katekolamin idrar testleri (epinefrin testi dahil) oncelikle adrenal bezlerin tumorlerinin teshisine yardimci olmak icin kullanilmaktadir. Feokromositoma ve noroblastom, adrenal bezin cok fazla epinefrin salgilamasina neden olan iki nadir kanserli tumor turudur. Bir calisma , feokromositoma hastalarinda ortalama idrar epinefrin duzeyinin yaklasIk 167 mcg/24 saat oldugunu bulmustur. Bu normal degerin 8 katindan fazladir. Bununla birlikte, bu tur tumorlerde, katekolaminlerin salimi tutarli degildir. Tumor test zamani yakininda katekolamin salgilamiyorsa idrar testi taniyi kaybedebilir. Telafi etmek icin doktorlar katekolamin metabolitlerini de test etmektedirler. Tumorler bu metabolitleri daha tutarli hale getirir, bu nedenle seviyeleri surekli yukselir. Ornegin, bir calismaya gore, epinefrin testleri feokromositoma vakalarin yaklasIk % 79 ila % 91’inde dogru olarak tanimlamaktadir. Metanefrin testleri (epinefrin metaboliti) daha hassastir ve bu tumorlerin % 96-97’sini tanimlayabilmektedir. Noroblastom tanisi kondugunda aynidir: metanefrin gibi metabolitler hastaligi tespit etmek icin katekolaminlerden daha iyidir. TSSB Travma sonrasi stres bozuklugu (TSSB), trafik kazasi veya savasla ilgili bir deneyim gibi herhangi bir travmatik olayin sonucu olarak gelisebilir. Cocukluk ihmali veya aile ici siddet gibi kronik stres faktorleri de TSSB’ye yol acabilir. Arastirmalar, TSSB’den etkilenen kisilerin epinefrin dahil yuksek katekolaminlere sahip olabilecegini dusundurmektedir. Yapilan bir calismada, TSSB’si olan insanlarin ortalama epinefrin idrar seviyeleri yaklasIk 23 mcg/24h idi, bu normalin biraz uzerindedir. Karsilastirildiginda, depresyon ve sizofreni gibi diger psIkiyatrik bozukluklarda ortalama epinefrin idrar duzeyleri cok daha dusuktur (sirasiyla 13 ve 15 ug/24 saat). Epinefrinde TSSB ile iliskili artis kalici olabilir. 292 kisiyle yapilan 10 yillik bir calisma, artik TSSB belirtileri hissetmeyen kisilerin yillar sonra hala daha yuksek epinefrin duzeylerine sahip oldugu tespit edilmistir. Ancak baska bir calismaya gore, asemptomatik hastalarin epinefrin duzeyleri hala semptom yasayan kisilere gore daha dusuk cikmistir. Travma Neden Her Zaman TSSB’ye Neden Olmayabilir Travma her zaman TSSB’ye yol acmaz. Bir calismaya gore, siddetli travma geciren ancak TSSB gelismeyen insanlar epinefrinin normalden dusuk idrar duzeylerine sahiptir. Bazi arastirmacilar, dusuk epinefrinin beyindeki travmatik olayin onemini azaltabilecegini ve boylece bir grup insanda TSSB’yi onleyebilecegini one surmuslerdir. Hipotezlerine gore, stres hormonlarindaki bir artis travmatik bir deneyimi uzun sureli bellege sabitleyerek bir tur “bellek izi” olusturabilir. Travma sirasinda, yuksek stres hormonlari, beynin hafiza ve duygularin merkezi olan hipokampusu hedeflemektedir. Arastirmacilar, epinefrin ve norepinefrin gibi stres hormonlarini azaltarak insanlarin TSSB’nin ustesinden gelmelerine yardimci olabilecek tedavileri arastirmaktadirlar. Gebelikte Eklampsi Eklampsi, anne adayinin yuksek tansiyon nedeniyle nobet gecirdigi bir gebelik komplikasyonudur. Eklampsi sirasinda epinefrin seviyeleri artabilir ve nobetleri kotulestirebilir. 36 gebe kadindan olusan bir calismada, eklampsisi olanlarin hastaneye yatirildiktan sonra cok daha yuksek epinefrin seviyeleri tespit edilmistir. Seviyeler dogumdan yaklasIk 6 gun sonra normale donmustur. Sigara Kullanmak Sigaralar, sigara ictikten sadece 15 dakika sonra epinefrin dahil olmak uzere bircok hormonun yukselmesine neden olabilir. 15 kisiden olusan kucuk bir calismada sigara icmek idrardaki epinefrin duzeylerini % 50 artirmistir. Cinsiyet de bir faktor olabilir. Ornegin, sigara icen 70 kisi uzerinde yapilan bir calismada, epinefrin erkeklerde kadinlardan daha fazla artmistir. Kahve Kahve icmek epinefrin seviyelerini yukseltebilir. 30 kisilik bir calismada, kahve ictikten sonra katilimcilarin kan epinefrin seviyeleri yaklasIk % 260 arttmistir. Baska bir calismaya gore, idrar epinefrin duzeyleri kan duzeylerindeki artisi takip etmektedir. Ilaclar Bazi yaygin ilaclar idrardaki epinefrin duzeylerini artirabilir, ornegin: • Deksametazon gibi kortikosteroidler • Propranolol (Inderal) • DEHB ilaclari (dekstroamphetamin ve metilfenidat/Ritalin) • Opioid agri kesiciler • Kotuye kullanilan ilaclar, ozellikle ecstasy ve kokain gibi uyaricilar Bunlar sadece birkac ornektir ve doktor muhtemelen testten once hangi ilaclarin (varsa) durdurulacagi konusunda kisiye tavsiyelerde bulunacaktir. |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
