Kisilik Olusumunda Kalitim Mi Yoksa Cevre Mi Daha Etkilidir? - IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

CeReN · 05 Eylül 2020, 12:23

PsIkologlar bir konu uzerine calisirken, genellikle kisilik ozellikleri uzerinde cok durmaktadirlar. Peki, kisilik ozelligi tam olarak nedir? Ve ruh sagligi uzmanlari bu terimi nasil tanimlamaktadirlar. Kisiyi benzersiz bireyler yapmasina yardimci olan kisiliktir, ancak herkes tam olarak kac farkli ozelligin var oldugu konusunda hemfikir degildir. Bazilari kisiligi cok dar ve belirli ozelliklere ayirirken, bazi kisiler ozelliklere cok daha genis bir sekilde bakmayi tercih etmektedirler.

Kisilik Ozellikleri Nelerdir?
Ozellikler tipik olarak bir bireyin kisiligini olusturan farkli ozellikler olarak tanimlanmaktadir. Teori ve Arastirma yazari Roberts, kisilik ozelliklerini tanimlarken dusunce ve duyguyu bireylerin birbirinden ayirt eden davranislar oldugunu ve nispeten kalici desenler olarak tanimlamaktadir. Ozellik teorisi, kisiliklerin bir dizi farkli genis ozellikten olustugunu ileri surmektedir. Ornegin, disa donukluk olarak bilinen kisilik ozelligi, insanlarin dunyayla nasil etkilesimde bulundugunu tanimlayan bir kisilik boyutudur. Ornegin, bazi insanlar cok disa donuk olabilirken bazilari daha ice donuk ve cekingen bir kisilik ozelligine sahiptirler.
Oldukca yakin zamana kadar, kisilik ozelliklerinin omur boyu cok az degistigine inanilmaktaydi. Bazi yeni boylamsal arastirmalar, kisilik ozelliklerinin onceden inanilandan biraz daha nuansli oldugunu ve bazi kisilik degisIkliklerinin zamanla olabilecegini ve degisebilecegini ortaya koyan kanitlar elde etmislerdir.

Kisilik Ozellik Turleri
Biri sizden sizi en iyi tanimlayan kisilik ozelliklerini listelemenizi istese ne derdiniz? Kisi kisilik ozelliklerini tanimlarken, nazik, agresif, kibar, utangac, disa donuk veya hirsli gibi cesitli ozelliklerden rahatsiz olabilir. Her kisilik ozelliginin bir listesini yapacak olunsa, muhtemelen kisiligin farkli yonlerini tanimlamak icin kullanilan yuzlerce hatta binlerce farkli terimi bulunabilir. PsIkolog Gordon Allport bir zamanlar 4.000’den fazla terimi iceren bir kisilik ozellikleri listesi olusturmustur. Ne kadar kisilik ozelligi oldugu sorusu, psIkoloji tarihinin buyuk bolumunde tartisma konusu olmustur, Ancak gunumuzde bircok psIkolog, bes buyuk kisilik modeli olarak bilinen modele inanmaktadirlar. Bes buyuk kisilik modeline gore, kisilik bes genis boyutlari olusmaktadir. Bireysel kisilikler, bes temel ozelligin her birinde ya yuksek, dusuk ya da ikisinin arasinda bir yerde olabilir.
Kisiligi olusturan bes ozellik sunlardir:
• Uyumluluk: Guven, fedakarlik, nezaket, sefkat ve diger toplum yanlisi davranislar
• Vicdanlilik: Yuksek duzeyde dusunceli olma, iyi durtu kontrolu ve hedefe yonelik davranislar
• Disa donukluk: Sosyallik, konuskanlik, giriskenlik ve heyecanlilik hali
• Nevrotiklik: Uzuntu, huysuzluk, duygusal istikrarsizlik, bircok farkli sey hakkinda endiselenme
• Aciklik: Yaratici, yeni seyler denemeye acik, soyut kavramlar hakkinda dusunmekten mutlu
Kisinin kendi kisiligini tanimlamak icin kullanabilecegi ozelliklerin cogu, bu genis basliklardan birine girmektedir. Utangac, disa donuk, arkadas canlisi ve girisken gibi kisilik ozellikleri disa donuklugun yonleridir; nazik, dusunceli, organize ve hirsli gibi ozellikler ise vicdan yelpazesinin bir parcasi olacaktir. Bu bes ozelligin her biri bir surekliligi temsil etmektedir. Bazi insanlar belirli ozelliklerde dusuk, bazilarinda ise yuksektir. Aslinda, bircok insan bu ozelliklerin cogunun veya cogunun ortasinda bir yerdedir.

Cevresel Nedenler ve Genler
Kisilik ozelliklerini gelistirme de doga ve kisinin DNA’si ne kadar etkilidir? Arastirmacilar, kisiligin ne kadarinin genetik ve ne kadarinin cevresel oldugunu daha iyi anlamak icin aile, ikizler, evlat edinilmis cocuklar ve koruyucu aileleri incelemek icin onlarca yil zaman harcamislardir. Hem doga hem de yetistirme kisilikte rol oynayabilir, ancak bazi buyuk olcekli ikiz calismalari guclu bir genetik bilesen oldugunu one surmektedirler. Yapilan bir calismada, Ikizlerin Ayri Buyutulmus Minnesota Calismasi, 1979 ile 1999 yillari arasinda 350 cift ikiz uzerinde yapilmistir. Sonuclar, tek yumurta ikizlerinin kisiliklerinin ayni evde veya ayri ayri buyumus olsalar da benzer oldugunu ortaya cikarmis ve bu da kisiligin bazi yonlerinin genetikten etkilendigini dusundurmektedir.
Bu kesinlikle cevrenin kisiligi sekillendirmede bir rol oynamadigi anlamina gelmemektedir. Ikiz calismalari, tek yumurta ikizlerinin ayni ozelliklerin yaklasIk % 50’sini paylastigini, cift yumurta ikizlerinin ise yalnizca yaklasIk % 20’sini paylastigini gostermektedir. Kisilik ozellikleri karmasIktir ve arastirmalar, kisilik ozelliklerinin hem kalitim hem de cevresel faktorler tarafindan sekillendirildigini gostermektedir. Bu iki guc, bireysel kisilikleri olusturmak icin cok cesitli sekillerde etkilesime girmektedirler.

Kisilik Ozellik DegisIklikleri
Genel, baskin ozelliklerden bazilari soz konusu oldugunda, degisim zor olma egilimindedir. Bu degisim meydana geldiginde, cok hassas olma egilimindedir. Cok disa donuk bir kisi, ornegin zamanla daha ice donuk bir hale gelebilirken, bunun tam tersi de olasi bir durumdur.. Bu onlarin ice donuk olacaklari anlamina gelmez. Basitce, ince bir degisimin meydana geldigi ve kisinin disa donuklugunun biraz degistirildigi anlamina gelir. Birey hala disa donuk ve girisken, ancak bazen yalnizliktan veya daha sessiz ortamlardan da hoslandiklari gorulebilir.
Diger taraftan ice kapanik biri cevresindekilerden etkilenerek biraz daha disa donuk bir kisilik ozelligi kazanabilir. Bu, bireyin birdenbire ilgi odagi olma veya her Cuma gecesini buyuk bir partide gecirme arzusu gelistirdigi anlamina gelmez. Bununla birlikte, bu kisi sosyal olaylardan biraz daha fazla keyif almaya basladigini ve sosyallesmek icin zaman harcadiktan sonra daha az yorgun ve bitkin hissettigini fark edebilir. Bu iki ornekte de bireyin ana kisilik ozelligi tamamen degisIklik gostermemistir. Bunun yerine, genellikle deneyimlerin sonucu olan zaman icindeki degisIklikler, bu merkezi ozelliklerde ince degisimlere yol acmaktadir.

Kisilik Ozellikleri ile Ilgili Yapilan Anahtar Arastirma Ilkeleri
Roberts ve meslektaslari kisilik el kitaplarinda kisilik arastirmalarindan turetilen birkac temel ilkeyi aciklamaktadirlar. Bu ilkeler su sekildedir:
• Kimlik gelistirme ilkesi: Insanlar yaslandikca daha guclu bir kimlik gelistirir ve olgunluk bu benlik duygusuna daha fazla baglilik gostererek bu duyguyu surdururler. Hayatin daha erken yillarinda, insanlar hala farkli rolleri ve kimlikleri kesfetmektedirler. Insanlar yaslandikca, yasamlari boyunca olusturduklari kimlige daha guclu bir baglilik hissetmeye baslarlar.
• Olgunluk ilkesi: Insanlar yaslandikca daha hos, duygusal olarak istikrarli ve sosyal olarak baskin hale gelme egilimindedir.
• Plastisite ilkesi: Kisilik ozellikleri sabit olma egilimindeyken, aslinda sabit degildir. Yasamin herhangi bir asamasinda cevresel etkilere maruz kalirlar.
• Rol surekliligi ilkesi: Ortamlarda tutarliliktan cok kisilik ozelliklerinde sureklilige yol acan rollerin tutarliligidir.
Sonuc itibari ile genler, ozellikleri bir nesilden digerine aktaran temel biyolojik birimlerdir. Kisilik tek bir gen tarafindan degil, daha cok birlikte calisan bircok genin eylemleriyle belirlenir. Davranissal genetik, bilim insanlarinin insan davranisi uzerindeki genetik ve cevresel etkileri ogrenmek icin kullandiklari cesitli arastirma tekniklerini ifade etmektedir. Davranissal genetik, aile calismalari, ikiz calismalari ve evlat edinme calismalarinin sonuclarina dayanmaktadir. Genel olarak, genetigin kisiligi sekillendirmede ebeveynlerden daha fazla etkisi vardir. Molekuler genetik, hangi genlerin hangi kisilik ozellikleriyle iliskili oldugunun incelenmesidir. Paylasilmayan cevresel etkiler olarak bilinen, buyuk olcude bilinmeyen cevresel etkiler, kisilik uzerinde en buyuk etkiye sahiptir. Bu farkliliklar sistematik olmadigi ve buyuk olcude tesadufi veya rastgele oldugu icin, kisilik herhangi bir sabit anlamda miras alinamamaktadir.

05 Eylül 2020, 12:23	#1
CeReN Guest	Kisilik Olusumunda Kalitim Mi Yoksa Cevre Mi Daha Etkilidir? PsIkologlar bir konu uzerine calisirken, genellikle kisilik ozellikleri uzerinde cok durmaktadirlar. Peki, kisilik ozelligi tam olarak nedir? Ve ruh sagligi uzmanlari bu terimi nasil tanimlamaktadirlar. Kisiyi benzersiz bireyler yapmasina yardimci olan kisiliktir, ancak herkes tam olarak kac farkli ozelligin var oldugu konusunda hemfikir degildir. Bazilari kisiligi cok dar ve belirli ozelliklere ayirirken, bazi kisiler ozelliklere cok daha genis bir sekilde bakmayi tercih etmektedirler. Kisilik Ozellikleri Nelerdir? Ozellikler tipik olarak bir bireyin kisiligini olusturan farkli ozellikler olarak tanimlanmaktadir. Teori ve Arastirma yazari Roberts, kisilik ozelliklerini tanimlarken dusunce ve duyguyu bireylerin birbirinden ayirt eden davranislar oldugunu ve nispeten kalici desenler olarak tanimlamaktadir. Ozellik teorisi, kisiliklerin bir dizi farkli genis ozellikten olustugunu ileri surmektedir. Ornegin, disa donukluk olarak bilinen kisilik ozelligi, insanlarin dunyayla nasil etkilesimde bulundugunu tanimlayan bir kisilik boyutudur. Ornegin, bazi insanlar cok disa donuk olabilirken bazilari daha ice donuk ve cekingen bir kisilik ozelligine sahiptirler. Oldukca yakin zamana kadar, kisilik ozelliklerinin omur boyu cok az degistigine inanilmaktaydi. Bazi yeni boylamsal arastirmalar, kisilik ozelliklerinin onceden inanilandan biraz daha nuansli oldugunu ve bazi kisilik degisIkliklerinin zamanla olabilecegini ve degisebilecegini ortaya koyan kanitlar elde etmislerdir. Kisilik Ozellik Turleri Biri sizden sizi en iyi tanimlayan kisilik ozelliklerini listelemenizi istese ne derdiniz? Kisi kisilik ozelliklerini tanimlarken, nazik, agresif, kibar, utangac, disa donuk veya hirsli gibi cesitli ozelliklerden rahatsiz olabilir. Her kisilik ozelliginin bir listesini yapacak olunsa, muhtemelen kisiligin farkli yonlerini tanimlamak icin kullanilan yuzlerce hatta binlerce farkli terimi bulunabilir. PsIkolog Gordon Allport bir zamanlar 4.000’den fazla terimi iceren bir kisilik ozellikleri listesi olusturmustur. Ne kadar kisilik ozelligi oldugu sorusu, psIkoloji tarihinin buyuk bolumunde tartisma konusu olmustur, Ancak gunumuzde bircok psIkolog, bes buyuk kisilik modeli olarak bilinen modele inanmaktadirlar. Bes buyuk kisilik modeline gore, kisilik bes genis boyutlari olusmaktadir. Bireysel kisilikler, bes temel ozelligin her birinde ya yuksek, dusuk ya da ikisinin arasinda bir yerde olabilir. Kisiligi olusturan bes ozellik sunlardir: • Uyumluluk: Guven, fedakarlik, nezaket, sefkat ve diger toplum yanlisi davranislar • Vicdanlilik: Yuksek duzeyde dusunceli olma, iyi durtu kontrolu ve hedefe yonelik davranislar • Disa donukluk: Sosyallik, konuskanlik, giriskenlik ve heyecanlilik hali • Nevrotiklik: Uzuntu, huysuzluk, duygusal istikrarsizlik, bircok farkli sey hakkinda endiselenme • Aciklik: Yaratici, yeni seyler denemeye acik, soyut kavramlar hakkinda dusunmekten mutlu Kisinin kendi kisiligini tanimlamak icin kullanabilecegi ozelliklerin cogu, bu genis basliklardan birine girmektedir. Utangac, disa donuk, arkadas canlisi ve girisken gibi kisilik ozellikleri disa donuklugun yonleridir; nazik, dusunceli, organize ve hirsli gibi ozellikler ise vicdan yelpazesinin bir parcasi olacaktir. Bu bes ozelligin her biri bir surekliligi temsil etmektedir. Bazi insanlar belirli ozelliklerde dusuk, bazilarinda ise yuksektir. Aslinda, bircok insan bu ozelliklerin cogunun veya cogunun ortasinda bir yerdedir. Cevresel Nedenler ve Genler Kisilik ozelliklerini gelistirme de doga ve kisinin DNA’si ne kadar etkilidir? Arastirmacilar, kisiligin ne kadarinin genetik ve ne kadarinin cevresel oldugunu daha iyi anlamak icin aile, ikizler, evlat edinilmis cocuklar ve koruyucu aileleri incelemek icin onlarca yil zaman harcamislardir. Hem doga hem de yetistirme kisilikte rol oynayabilir, ancak bazi buyuk olcekli ikiz calismalari guclu bir genetik bilesen oldugunu one surmektedirler. Yapilan bir calismada, Ikizlerin Ayri Buyutulmus Minnesota Calismasi, 1979 ile 1999 yillari arasinda 350 cift ikiz uzerinde yapilmistir. Sonuclar, tek yumurta ikizlerinin kisiliklerinin ayni evde veya ayri ayri buyumus olsalar da benzer oldugunu ortaya cikarmis ve bu da kisiligin bazi yonlerinin genetikten etkilendigini dusundurmektedir. Bu kesinlikle cevrenin kisiligi sekillendirmede bir rol oynamadigi anlamina gelmemektedir. Ikiz calismalari, tek yumurta ikizlerinin ayni ozelliklerin yaklasIk % 50’sini paylastigini, cift yumurta ikizlerinin ise yalnizca yaklasIk % 20’sini paylastigini gostermektedir. Kisilik ozellikleri karmasIktir ve arastirmalar, kisilik ozelliklerinin hem kalitim hem de cevresel faktorler tarafindan sekillendirildigini gostermektedir. Bu iki guc, bireysel kisilikleri olusturmak icin cok cesitli sekillerde etkilesime girmektedirler. Kisilik Ozellik DegisIklikleri Genel, baskin ozelliklerden bazilari soz konusu oldugunda, degisim zor olma egilimindedir. Bu degisim meydana geldiginde, cok hassas olma egilimindedir. Cok disa donuk bir kisi, ornegin zamanla daha ice donuk bir hale gelebilirken, bunun tam tersi de olasi bir durumdur.. Bu onlarin ice donuk olacaklari anlamina gelmez. Basitce, ince bir degisimin meydana geldigi ve kisinin disa donuklugunun biraz degistirildigi anlamina gelir. Birey hala disa donuk ve girisken, ancak bazen yalnizliktan veya daha sessiz ortamlardan da hoslandiklari gorulebilir. Diger taraftan ice kapanik biri cevresindekilerden etkilenerek biraz daha disa donuk bir kisilik ozelligi kazanabilir. Bu, bireyin birdenbire ilgi odagi olma veya her Cuma gecesini buyuk bir partide gecirme arzusu gelistirdigi anlamina gelmez. Bununla birlikte, bu kisi sosyal olaylardan biraz daha fazla keyif almaya basladigini ve sosyallesmek icin zaman harcadiktan sonra daha az yorgun ve bitkin hissettigini fark edebilir. Bu iki ornekte de bireyin ana kisilik ozelligi tamamen degisIklik gostermemistir. Bunun yerine, genellikle deneyimlerin sonucu olan zaman icindeki degisIklikler, bu merkezi ozelliklerde ince degisimlere yol acmaktadir. Kisilik Ozellikleri ile Ilgili Yapilan Anahtar Arastirma Ilkeleri Roberts ve meslektaslari kisilik el kitaplarinda kisilik arastirmalarindan turetilen birkac temel ilkeyi aciklamaktadirlar. Bu ilkeler su sekildedir: • Kimlik gelistirme ilkesi: Insanlar yaslandikca daha guclu bir kimlik gelistirir ve olgunluk bu benlik duygusuna daha fazla baglilik gostererek bu duyguyu surdururler. Hayatin daha erken yillarinda, insanlar hala farkli rolleri ve kimlikleri kesfetmektedirler. Insanlar yaslandikca, yasamlari boyunca olusturduklari kimlige daha guclu bir baglilik hissetmeye baslarlar. • Olgunluk ilkesi: Insanlar yaslandikca daha hos, duygusal olarak istikrarli ve sosyal olarak baskin hale gelme egilimindedir. • Plastisite ilkesi: Kisilik ozellikleri sabit olma egilimindeyken, aslinda sabit degildir. Yasamin herhangi bir asamasinda cevresel etkilere maruz kalirlar. • Rol surekliligi ilkesi: Ortamlarda tutarliliktan cok kisilik ozelliklerinde sureklilige yol acan rollerin tutarliligidir. Sonuc itibari ile genler, ozellikleri bir nesilden digerine aktaran temel biyolojik birimlerdir. Kisilik tek bir gen tarafindan degil, daha cok birlikte calisan bircok genin eylemleriyle belirlenir. Davranissal genetik, bilim insanlarinin insan davranisi uzerindeki genetik ve cevresel etkileri ogrenmek icin kullandiklari cesitli arastirma tekniklerini ifade etmektedir. Davranissal genetik, aile calismalari, ikiz calismalari ve evlat edinme calismalarinin sonuclarina dayanmaktadir. Genel olarak, genetigin kisiligi sekillendirmede ebeveynlerden daha fazla etkisi vardir. Molekuler genetik, hangi genlerin hangi kisilik ozellikleriyle iliskili oldugunun incelenmesidir. Paylasilmayan cevresel etkiler olarak bilinen, buyuk olcude bilinmeyen cevresel etkiler, kisilik uzerinde en buyuk etkiye sahiptir. Bu farkliliklar sistematik olmadigi ve buyuk olcude tesadufi veya rastgele oldugu icin, kisilik herhangi bir sabit anlamda miras alinamamaktadir.
	Alıntı Yap

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)