|
|
02 Eylül 2020, 11:06
|
#1 |
  |
PsIkolojide Zeka Ve Kisilik
Insanlarin genetik ve dogum oncesinden baslayarak sure gelen ve hayatlari boyunca sahip olacaklari ozellikler; dogumdan itibaren icine dahil olunan sosyal ve dogal ortamdan etkilenir. Dolayisiyla dahil olunan ortamda yasanan olay ve durumlara verilen tepkiler dahil olmak uzere bireysel farkliliklara yanit mekanizmasi olusur.
Zeka: Soyutlama, ogrenme, uygulama, kaliteli dusunme, etkin anlama, tespitleme ve karar verme sureci dahil olmak uzere cesitli ve karmasIk yetenekleri de icine alan bir surecin insan zihnindeki duzeyidir. Zekanin olusumuna etki eden en onemli unsur genetik faktorudur. Genetigin zeka uzerindeki etkisi yuzde 75’tir. Bir diger zeka unsuruysa cevresel faktorlerdir. Sosyal cevrenin zeka uzerindeki etkisiyse yuzde 21’dir. Ayrica rastlantisal faktorlerin payi da yuzde 4 oranindadir. Zeka Cesitleri Soyut dusunebilme yetisinin on planda yer aldigi zeka turu olan soyut zeka en onemli tabani olusturur. Makine, arac ve farkli aygitlari kullanabilme yetisini karsilik gelen zeka somut zeka turudur. Toplumsal duzeydeki insan iliskilerindeki bireysel etkilesimin kalitesini ve basarisini olcen zeka turuyse sosyal zeka turudur. Zekanin Olculebirligi Iyi bir zeka testinde olmasi gereken uygulamalardan biri guvenilirliktir. Ayni testle yinelenen olcumlerde ayni ya da benzeyen sonuclara karsilik gelir. Gecerlilikteyse, olcmek istedigi konu herneyse test onu olcer. Gecerli test adi verilir. Bir diger uygulamaya satndart uygulamadir. Ozellikle meslek yeterliligi olan bireylerce belli bir duzen,yon, zaman sinirlamasi olusmadan ayni sekilde uygulanan bireysel testlerdir. Zeka testleri uygulanacagi topluluk veya bireylere uygun ozellik gostermelidir. Dolayisiyla kulturel yapiya uygunluk onemlidir. Bu islemin literaturdeki adiysa ”standardizasyondur”. Zeka Testleri Bu testlerin yapilmasina neden olan en onemli faktor, cocuklarin ogrenme yetisindeki farkliliklarin oldugunun anlasilmasi ve basarinin dogrudan etkilenmesi olmustur. Zeka testleri bireylerin diger bireylere nazaran zeka seviyelerindeki farkliliklari standart ve objektif sekilde olcme surecine dayanir. Hata payi oldugu icin reel sonuca ulasabilmek adina pek cok denemeyi gerektirebilir. Zeka Testlerin Turleri Bireysel Testler: Sadece tek bir bireye uygulanir. Sozlu veya yazili bicimde gerceklestirilir. Sozlu cevaplanan sorularin bulundugu testler ” sozlu zeka testleridir”; yazili cevaplanan testlerse ”kagit kalem testleri” diye adlandirilir. Denegin zeka seviyesini bazi arac ve nesneler yardimiyla olcmeyi amaclayan testlereyse ”performans testleri” denir. Performans testleri bir dili ogrenemeyecek kadar kucuk yasta olan cocuklara ve zeka ozurlulere uygulanmaktadir. Grup Testleri: Ayni anda birden cok bireyin zeka seviyesini olcme amaciyla ozel hazirlanan testlere denir. Grup testleri bireysel testlere gore daha yuzeysel sonuclar verebilir. Zeka Bolumu Bir kisinin ayni yas grubunda olan diger kisilerle zeka seviyesinin karsilastirilmasini saglar. Zeka bolumunde takvim yasi ile zeka yasinin bilinmesi gereklidir. Alinan puanlar neyse ”zeka yasinin karsiligi” da o olur. Zeka yasinin takvim yasina orani; kisinin zeka bolumunu soyler. Z.B = Z.Y / T.Y x100 Zeka bolumunde dagilim: Zeka bolumu sozel betimlemeye karsilik gelir. Zeka bolumu sonucuna karsilik gelen sozel betimleme kapasitesi asagidaki gibi derecelendirilir: 130’dan yukari = Cok ustun zeka 120-129 = Ustun zeka 110-119 = Ileri zeka 90-109 = Normal zeka 80-89 = Tutuk zeka 70-79 = Dusuk zeka 70’den asagi = Zeka geriligi Zeka Gerilikleri Idiot: Surekli bakima ihtiyaci olan geri zekalilara denir. Zeka bolumleri 20’yi gecmez. Iki yasina sahip cocugun zekasiyla esit seviyeye sahiptirler. Embesil: Zeka ozurluler kategorisinde egitilebilir olanlara karsilik gelirler. Zeka bolumleri 20 ile 39 arasindadir. Eger gosterilip ogretilirse; basit isleri yapabilirler. Maron: Zeka bolumleri 40-59 arasinda olan gene ogretilebilir zeka ozurlulerdir. Kisilik Kisinin sahip oldugu dogustan gelen biyolojik ozelliklerin yillar gectikce buyumeyle ve sosyal etkilesimlerle duyus, dusunus, tutum ve davranislarinin bicimlendirdigi kendine has mizacin olusmasi ve karakterin de gelisimi; kesisimiyle harmanlanmasiyla olusur. Mizac yani huy, dogustan itibaren zaten kazanilmis var olan yapidir ve sonradan degistirilmesi en zor olan kisilik ozelliklerindendir. Karakter hayat boyunca karsilasilan cevreler ve egitim surecleri icinde sekillenen sosya-kulturel acili kisilik boyutudur. Mizac kisilikteki statik yonu, karakterse dinamik yonu olusturur. Kisiligin Olusumuna Etki Eden Etmenler Biyolojik gereksinimler, durtuler, kalitsal ozellikler Egitim, ogrenim ve deneyimler Toplumsal degerler, inanclar, inancsizliklar ve roller Kisilik Kuramlari 1) PsIkodinamik Kuram: Bu kuram Freud’un bakis acisina gore hicbir davranisin sebebini rastlantiyla aciklamaz. Davranislarin kaynaginda guduler bulunur. Freud’a gore kisilik uc dinamik bolumden olusur. Id, ego ve superego. Alt Benlik (Id): Insanin kalitsal durtu ve arzularinin icerigine karsilik gelir. Bu haliyle biyolojik bir baslik altindadir. Insani yasatmaya dogru iten guctur. Id’de en onemli ilke zevktir. Durtulerin icindeki en baskin olan cinsellik ve saldirganlik egemendir. Benlik (Ego): Alt benlikten gelen istekleri toplumdaki benlige uygun bir bicimde gerceklesitrmeye calisir. Egoda gerceklik ilkesi ve sagduyu amiraldir. Benlikteki alarmsa; dengedir. Ust Benlik (Superego): Sadece toplumun deger yargilarindan olusan bu yapi bireyin davranislarini da degisIk konu basliklarini da one surerek surekli denetleyen mekanizmaya karsilik gelir. 2) Ogrenme Kurami: Bireyin kisiligi, yasami boyunca ogrenme surecinin sonucu olarak sahip olunan davranislarin pekistirilerek olusur. Bu kuram kisiligin olusumunda genetik faktorleri reddeder. 3) Biyolojik Kuram: Bireyin dogustan itibaren zaten kazanmis olarak gelen ozelliklerinin tumunun sentezidir denilebilir. Bireyin fiziksel yapilari, ic salgi bezlerindeki etkinlik ve de norobiyolojik sureclerinin tamaminin dengeli bicimde birarada aciklamaya ozen gostermistir. 4) Humanistik ve Varoluscu Kuramlar: Soz konusu kuram, kisiligi ve kisiyi iyimser bir tavirla ele alarak dogustan her insanin esit ve iyi olduguna yonelen bir ilkeyi baz alir. Varoluscu kuramda ‘kendini gerceklestirebilme’ uzerinde durulur. Bireyin hayattan beklentilerinin maksimum duzeyde potansiyelini kullanarak gerceklestirmesi esas alinir. Bu ayni zamanda kisinin kendisini yoktan var etme zahmetinin meyvesini olusturur. Kisilik Testleri Bireyin neyi yapabildigini degil, ne yaptigini bulmayi hedefler. Bu acidan sorular bireyin tipik olarak ne yaptigina bulmaya yonelir. Biyografi: Bireyin kisiligini saptama amacli olusturulur. Kisiligi olusturan bilgilerin kendisini taniyanlarin ya da sahsen kendisinin verdigi bilgilerden olusturulur. Derecelendirme Olcekleri: Kisinin belirli ozelliklere hangi duzeyde sahip oldugunu gorebilmek ya da bir ozelligin iki ucu arasinda kalan bolgeyi tanimlayabilme amacini tasir. Olcekler bireye sahsen degil, kendisini taniyanlara uygulanir. Davranis Saptama: Bireyin belli durum ve sartlarda karsilastigi tepkilerini zamansal olarak saptar. Daha cok cocuklara uygulanir. Ilgi Testleri: Bu testler bireyin nelerden hoslandigini ya da hoslanmadigini; tercihlerinde nelerden kacindigini olcmeye amaclar. Daha onceden hazirlanmis sorularin sIklari isaretlenerek sonuc puani na ulasir. Kisilik Anketi: Test icerigindeki sorularin yanitlarinin evet ve hayir oldugu testlerdir. Gorusme: Bireyle yuzyuze yapilan ayrintili dusunerek olusturulmus sorular yonunde dikkatli bir gozlem ve tespit gerekli olan degerlendirme seklidir. Projektif Testler: Fotograf, resim, sembol ve sekiller kullanilarak denegin gudusel surecleri gozlemlenir. Yorumlama agirlikli, PsIkodinamik yaklasimi savunan testlerdir. Murekkep Lekesi (Rorschach) Testi: On tane simetrk murekkep lekesinden besi renkli, besi siyah-beyaz olmak uzere olusan testtir. Bireye gordugu lekeleri nasil yorumladigi sorulur. Bu sayede denegin bilincalti surecinde neler yasadigina ulasilmaya calisilir. Tematik Algi Testi: Bu test ayni zamanda resim yorumlama testidir. Kisiye bir resim gosterilip kendisine de bu gorselden gorduklerini betimlemesi istenir. Oyku Tamamlama Testi: Yarim birakilan herhangi bir oykunun denekten tamamlanmasi istenir. Kisilik Testlerinin Elestirisi ve Degerlendirme Alinan Bazlara Bakis Buraya kadar sozu edilen kisilik testleri her ne kadar da bilimsel yapida olsa da bireylerin kisilikleri hakkinda sinirli oranda bilgi verirler. Cunku bireylerin kisilik yapilari karmasIklastiran cok sayida faktor ve ‘ansal’ tepkimelerin olusturdugu surecler vardir. Kisilik testleri farkli kulturlerde ve farkli genetik yapilarda ve farkli sartlarin cercevesinde yasamis; farkli etmenlere maruz kalmis deneklere gene kendi kapsadigi yapilarinin sinirina gore tasarlanir. Ayni kultur veya ayni sureclere maruz kalmis deneklere dahi yapilsa, uygulamada aksalik olusabilir. Cunku kentsel cevre ve kalitsal yonde de bulundugu toplumdan cok farkli bir kulture karsilik gelen bireyle, koken olarak kirsal kesimden gelmis genlere sahip olan bireye ayni test ile ayni olcutler beklenir. Iste burada degerlendirmedeki buyuk aksaklik ve hatalar goze carpar. Kisilik testleri bireyleri belli basli kaliplar icine alarak degerlendirme eksIkligini gidermelidir. Cunku en cok elestiriyi degindigimiz bu noktalardan alir.
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| Seçenekler | |
| Stil | |
|
|
Normal
