IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi  
 sohbet
derya sohbet


 
 
Seçenekler Stil
Alt 29 Haziran 2020, 09:34   #1
Standart Uyku Genetigi ve Uykusuzluk

Uyku sorunlarinda neden; yasam tarzi faktorleri, saglik kosullari ve genetik nedenler olabilmektedir. Uykusuzluk ile mucadele edildiginde, hangi genlerin rol oynayabilecegini anlamak onemlidir. Genetik yapi, yasam tarzi faktorlerini etkileyebilir ve ele alinmasi gereken belirli yonlere isaret edebilir. Bu yazida sirkadiyen ritim ve uyku gereksinimlerin genetigi hakkinda bilgiler yer almaktadir.

Uyku Uzunlugunu ve Gereksinimlerini Kontrol Eden Genler
Sirkadiyen Ritmi Kontrol Eden Genetik Devre
Insan vucudundaki her hucrenin molekuler saati vardir. Bu molekuler saat sirkadiyen ritmini kontrol etmektedir, bu24 saatlik dongulerde hucresel uretimin ebb ve akisi yoluyla olmaktadir. Bu gelgit genleri iceren bir genetik devrede transkripsiyon faktorlerinin (hucresel uretimini kontrol proteinleri) tarafindan kontrol edilmektedir SAAT, BMAL1, sure ( Per1, Per2, Per3, genellikle Per olarak toplu shorthanded) ve Kriptokromlarin. Sirkadiyen ritim genlerine ek olarak, DEC2 ve Per3 uyku gereksinimlerindeki degisIkliklerle iliskilidir.



1) SAAT ve BMAL
CLOCK ve BMAL1 genlerinin deaktive edilmesi hayvan modellerinde toplam uyku suresini azaltmistir. Bu nedenle, bu genlerin dusuk fonksiyonlari olan bireylerin daha az uykuya ihtiyaci olmaktadir. SAAT’in icindeki SNP rs1801260 (C), aksamlari, gun icinde daha uykulu olma ve sabahlari azalmayla baglantilidir. T aleli olan kisilerin geceleri uyanik olma olma olasiligi daha yuksektir ve toplam uyku sureleri daha azdir. BMAL1 icindeki SNP rs2228099, orta yasli kadinlar arasinda uykusuzluk ve erken uyanma ile iliskili olmaktadir.
2) PGC-1 alfa
PGC-1 alfa metabolizma ve mitokondriyal saglikta onemli rollere sahiptir. Ayni zamanda sirkadiyen ritmi kontrol eden saat genlerini aktive etmektedir. PGC-1 alfa icermeyen farelerde anormal sirkadiyen ritim, vucut sicakligi ve metabolik hiz vardir. Bazi bireylerde, CC genotip rs8192678 PGC-1 alfanin icinde kombinasyon halinde kotu uykusuzluk ile iliskilidir ApoE4.
3) AhR
AhR (Aril Hidrokarbon Reseptoru), bazi toksinlerin detoksifikasyonunda onemli rollere sahiptir. Ayrica AhR, Per1 uretimini bastirmaktadir, boylece CLOCK-BMAL aktivitesini ve sirkadiyen ritmi bozabilmektedir. Bu nedenle, AhR’yi cogu zaman devre disi birakmak daha iyidir. SNP’ler rs2066853 ( AhR, A) ve rs2292596 (AhRR, G veya GC), ozellikle orta yasli kadinlarda uykusuzluk ve erken uyanma ile iliskilidir.
4) DEC2
DEC2 (BHLHE41 geni tarafindan kodlanan) CLOCK/BMAL1 aktivitesini bastirmaktadir. DEC2’deki bir mutasyon, insanlarda daha kisa uyku ve farelerde artan uyaniklik ile iliskilidir.
5) Per3
Sabahci ve aksamci olarak tabir edilen ozellik kismen kalitsaldir ve bu, ebeveynlerden biriyle benzer tipte olunacagi anlamina gelmektedir. Per3, proteinini 18 amino asit kadar uzatan bir varyanta sahiptir. Daha uzun forma sahip kisilerin sabah kisisi olma olasiligi daha yuksektir, daha kisa forma sahip olanlarin gece kusu olmasi veya uyku fazi sendromunu geciktirmesi daha olasidir. Uzun formu olan kisiler de uyku yoksunlugu nedeniyle kognitif disfonksiyondan daha kisa olanlara gore daha kotu aci cekmeye egilimlidirler. Uzun formun yavas dalga uykusunu, REM uykusunu ve uyaniklik sirasinda teta (meditatif) ve alfa (rahatlatici) beyin dalgasi aktivitelerini arttirdigi gorulmektedir. Per3’un icindeki SNP rs10462021, gecikmis uyku fazi sendromu ile iliskilidir.
6) ABCC9
ABCC9 gen yapiminda kullanilan potasyum en cok kalp ve iskelet kaslarinda kanallarinda bulunmaktadir. SNP rs11046205’in bir aleli dusuk uyku suresi ile iliskilidir, ancak bu genin tam olarak uykuyu nasil etkiledigi belirsizdir. Meyve sineklerinde bu genin fonksiyonunun azaltilmasi, sineklerin gecenin ilk uc saatinde uyumasini onlemektedir.

Uykusuzluk Genetigi
Bazi genotiplerin bir kosul veya duzensiz laboratuvar markoru ile iliskili olmasi nedeniyle, bu genotipli herkesin gercekten durumu gelistirecegi anlamina gelmemesi onemlidir. Diger genetik ve cevresel faktorler dahil olmak uzere bircok farkli faktor, uykusuzluk ve diger uyku bozukluklari riskini etkileyebilmektedir. Uykusuzluga kismen genetik katkida bulunmaktadir; Uykusuzlugu olan kisilerin yaklasIk % 35’inde anne en sIk etkilenen uykusuzluk aile uyelerine sahiptir. BMAL, PER3 ve CLOCK gibi sirkadiyen ritim genlerine ek olarak, uykusuzlukta rol oynayabilecek baska genler de bulunmaktadir.
1) 5-HT2A Serotonin Reseptoru
5-HT2A reseptorunun bloke edilmesi, sicanlarda uykuyu arttirmistir. 5-HT2A reseptorlerini bloke eden ilaclar, insanlarda uykusuzluk tedavisi icin gelistirme ve klinik arastirmalar altindadir. 5-HT2A reseptorunun aktivasyonu ayrica bir sirkadiyen ritim gostermektedir. Bu reseptorun aktivasyonu kaliteli uyku icin onemli olan iki madde olan glutatyon ve BDNF’yi azaltmaktadir. Stres bu reseptoru aktive ettigi icin, genetik olarak daha yuksek 5-HT2A aktivasyonuna sahip insanlar stresden uykusuzluga daha duyarli olmaktadirlar.
Onemli SNP’ler
• rs6311 -1438 G/A: T aleli daha fazla reseptor, artan gen ekspresyonu ve daha aktif reseptorler ile sonuclanmaktadir.
• rs6313 102 T/C: A aleli daha dusuk genel saglik ve sosyal islev ile iliskilidir. Rs6313’un bir aleli neredeyse her zaman rs6311’in T aleli ile birlikte bulunmaktadir.
• rs6314 1354 C/T A aleli, reseptoru aktive etme veya asagi akis sinyallerine neden olma kabiliyetini azaltmaktadir. Bu, aktivasyondan sonra kor bir sinyale neden oldugu anlamina gelmektedir.
2) Adenozin Reseptorleri
Adenosin, sabahlari dusuk seviyelerde bulunan ve gun boyunca biriken uykuyu destekleyen maddelerden biridir. Gece vakti kaliteli uyku icin yuksek seviyelerde adenosin ve guclu adenosin reseptorlerinin aktivasyonu onemlidir. Kafein, adenosin reseptorlerini bloke ederek kisiyi uyanik hissettirdiginden, adenosin reseptor fonksiyonunu azaltan mutasyonlar, kafein tuketiminden kaynaklanan uykusuzluk ile iliskili olabilmektedir. Dort tip adenosin reseptoru vardir (A1R, A2aR, A2bR ve A3R). Bunlar arasinda A1R uyku-uyaniklik dongusunu kontrol ederken A2aR uykuyu baslatmaya yardimci olmaktadir. A2aR icindeki RS5751876 kafeinle ilgili uykusuzluga baglidir.
3) Uridin (P2Y2) Reseptorleri
Adenosin gibi, ididin de uykuya neden olan baska bir maddedir. Beyindeki yuksek idrar seviyeleri ve geceleri uridin reseptoru aktivasyonu uyku icin onemlidir. Uridin, dogal uykuyu duzenleyen beyin bolgelerindeki P2Y reseptorlerine baglanmaktadir. P2Y2 genindeki SNP rs1791933 (T alel), kafeine bagli uyku bozukluguna baglidir.
4) BDNF
Gun boyunca BDNF uretimi, sonraki gece boyunca yavas dalga (derin) uyku miktari ile iliskilidir, bu da BDNF’nin uyku basincinin bir olcusu yani vucudun uyku arzusu oldugunu gostermektedir. BDNF’nin gunduz yuksek ve gece daha dusuk sirkadiyen bir ritmi var gibi gorunmektedir. BDNF seviyelerini dusuren BDNF SNP rs6265’in T aleli, C aleli veya CC genotipine sahip insanlar kadar derin uyuyamamaktadirlar. Ek olarak, T alleli uyku yoksunlugundan dolayi daha kotu bilissel gerileme ile iliskilidir.
5) Kalsiyum Sinyal Genleri
Beyindeki kalsiyum sinyalini kontrol eden, ROR1, ROR2, PLCB1, CACNA1A, NOS3 ve ADCY8 dahil olmak uzere bircok gen uykusuzluga baglidir. ROR1, ROR2 ile birlikte noronlarin gelisimini kontrol etmektedir. ROR1, ROR2 ve PLCB1 ogrenme ve bellekte onemlidir. ROR1 geni icindeki anlamli SNP (rrs11208305), bazi kadin hastalar arasinda uykusuzluk ile iliskilidir. PCLB1 SNP’leri erkek hastalarda guclu bir sekilde iliskilidi. Uykusuzluk ile iliskili SNP iceren diger genler bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• CACNA1A (kalsiyum voltaj kapili kanal alt birim alfa 1A), kalsiyumun noronlar arasinda tasinmasinda rol oynayan bir proteindir. Gorunuse gore rs2302729 uyku kalitesini etkilerken rs7304986 uykuya dalmadan once yatakta yatma suresini etkilemektedir.
• GNAS (GNAS kompleks lokusu), ATP’yi cAMP’ye donusturen adenilat sIklazini uyarmaktadir.
• Kan damarinda nitrik oksit ureten NOS3 (nitrik oksit sentaz 3).
• ADCY8 (adenilat sIklaz 8) de ATP’yi cAMP’ye ayirmaktadir.
Ayrica hucrelerde artan kalsiyum ve cAMP, bu yola yardimci olmaktadir.
6) SLC2A13
SLC2A13 rs11174478, bazi kisilerde uykusuzluk ile de iliskili olmaktadir.
________________

Bizde Mutsuz Olalim ~
 


Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)
 
Seçenekler
Stil

Yetkileriniz
Konu Acma Yetkiniz Yok
Cevap Yazma Yetkiniz Yok
Eklenti Yükleme Yetkiniz Yok
Mesajınızı Değiştirme Yetkiniz Yok

BB code is Açık
Smileler Açık
[IMG] Kodları Açık
HTML-Kodu Kapalı
Trackbacks are Kapalı
Pingbacks are Kapalı
Refbacks are Kapalı





Tüm Zamanlar GMT +3 Olarak Ayarlanmış. Şuanki Zaman: 14:40.