Dodo Kuslarinin Yok Olus Nedenleri ve Yeniden Uretim Cabalari - IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

CeReN · 12 Şubat 2020, 10:18

Dodo (Tur adi: Raphus cucullatus), Raphidae ailesini olusturan uc turden biri olan Mauritius’un (Hint Okyanusunda adasi) soyu tukenmis ucamayan kusudur. Genellikle Columbiformes (guvercinler) takiminda yer alirlar ancak bazen Raphiformes adi altinda ayrilirlar. Hint Okyanusu adalarinda da bulunan diger iki tur, Raphus solitarius ve Pezophaps solitaria’dir.
Dodo kuslari ilk kez yaklasIk 1507’de Portekizli denizciler tarafindan gorulmustur. Dodolarin 1681’de, Raphus solitarius’larin1746’da ve Pezophaps solitaria’larin ise 1790’da soyu tukenmistir. Dodo, genellikle insan kaynakli yok olusun en iyi bilinen orneklerinden biri olarak gosterilmektedir. Dodo’nun olumu ani ve hizli olsa da, bu talihsiz kus, bugun nesli tukenmekte olan hayvanlari korumak ve ada ekosistemlerinin benzersiz ortamlarina adapte olan endemik turlerin hassasligi hakkinda onemli dersler vermektedir. Bu masum kuslarin birkac yuzyil once neslinin tukenmesinden bu yana, artik sadece tarihi aciklamalari, cizimleri ve muzelerde saklanan birkac iskeleti bulunmaktadir. Bu makale Dodolarin ozellikleri, neye benzedikleri, nerede yasadiklari ve soylarinin neden tukendigi gibi konularda okuyuculari bilgilendirmeye calismaktadir.

Nikobar Guvercini En Yakin Akrabasidir
Evrimsel biyologlar guvercinlerin ve kumrularin dodolarin en yakin akrabalari oldugunu iddia etmektedir ancak dodos’un buyuklugu ve agirligi bu diger turlerden farklidir. Dodo kusunun anomalisinin ne oldugunu gostermek icin, korunmus numunelerin genetik analizi yapilmis, en yakin yasayan akrabasinin Guney Pasifik’te bulunan cok daha kucuk bir ucan kus olan Nicobar guvercini (Caloenas nicobaria) oldugunu dogrulanmistir. Nesli tukenmis olan bir baska akrabasi, Hint adalarindan biri olan Rodrigues’teki kahverengimsi Pezophaps solitaria’lardir. Dodo gibi bir defada sadece bir yumurta birakmakta olan Rodrigues solitaire’lerin 17. yuzyilda adaya gelenlere karsi tamamen hazirliksiz durumda olduklari tahmin edilmektedir.

Dodo Kuslarinin Tahmini Boyutlari
Eldeki kaynaklara gore Dodo kuslarinin bir hindiden daha buyuk oldugu, boylarinin 1 m, agirliklarinin 20–23 kg oldugu, buyuk bir kafasina, 23 cm’lik siyahimsi (ucu kirmizimsi kilifla sarili olan) bir gagaya, kucuk ise yaramaz kanatlara, kalin sari bacaklara, arka ucunda kivircik tuylerden olusan bir tutama sahip oldugu anlasilmaktadir.
Dodolarin bircok tarihi illustrasyonu onlari kahverengimsi gri tuylere sahip olarak tasvir etmistir ancak bilim insanlari arasinda tuylerin gercek rengi konusunda fikir birligi yoktur. Bu tasvirlerden dodolarin gagalarinin uzun ve yeme duzenlerine uyan kanca seklindeki bir ucu bulundugu anlasilmaktadir. Bazi uzmanlar, gagalarinin bir hindistancevizini kirarak acacak kadar guclu olduguna inanmaktadir. Réunion adasindaki Raphus solitarius’lar dodo’nun beyaz bir versiyonu olabilecegi dusunulmektedir. Rodrigues adasindaki kahverengimsi Pezophaps solitaria turleri daha uzun ve daha narindir ve daha kucuk bir basa sahiptir.
Tarihi bilgilere gore dodolar insanlarin varligina alisIk olmadiklarindan yeni yerler kesfetmek arayisinda olan insanlarla karsilastiklarinda uysal davranmislar. Bazi uzmanlar ayrica denizcilerin ve kasiflerin Dodolari yakaladiklarini ve onlari asiri besleyerek baslangicta oldugundan daha sisman ve yavas hale getirdigini varsaymaktadir. Eger bu dogruysa, su an elde bulunan cizimlerdeki Dodo kuslarinin tipik goruntuleri muhtemelen yanlistir.

Dodo Kuslari Nasil Kesfedilmistir?
Bircok tarihi metin, Arap kasiflerin 16. yuzyildan once Mauritius adasini ziyaret ettiklerini ancak dodo’yu kayda almadiklarini gostermektedir. Dodolar ilk defa1601’de Hollanda Dogu Hindistan Sirketi denizciler tarafindan belgelenmistir. Bir dodo kusunun ilk illustrasyonu ise birkac yil sonra ortaya cikmistir. Dodo kusunun en son canli olarak goruldugunun kaydi 1681’de tutulmustur.

Dodo Ismi Nereden Gelmektedir?
Dodo kusunun resmi olarak adlandirilmasi ile ortadan kaybolmasi arasinda sadece kisa bir zaman araligi bulunmaktadir ancak bu 64 yil boyunca cok fazla kafa karisIkligi yasanmistir. Modern filologlar, dodo adinin nasil turetildiginden emin degillerdir. Hollandalilarin kullandigi Felemenk dilinde “miskin ya da tembel” anlamina gelen “dodoor” kelimesi veya Portekizce’de “cilgin” anlamina gelen “doudo” kelimesinden turetildigi tahminler arasindadir.

Dodolar Endemiktir
Nesli tukenmis olan, “Alice Harikalar Diyarinda” adli Seruvenlerde de adi gecen Dodo kuslari Mauritius adasina ozel, endemik kuslardir. Adanin habitati ve ekosistemine bagli olarak, bedenleri orada hayatta kalmak icin mukemmel bir sekilde uyarlanmistir. Beslenmeleri bilimsel adi Sideroxylon grandiflorum olan, dodo agaci ya da Tambalakok olarak taninan agacla baglantilidir. Bu agac da endemiktir. Biyologlar, dodolarin tambalakok agaclarindan baska tohum, meyve, kok ve kucuk boceklerle beslendigini dusunmektedir.

Dodolar Ucamayan Kuslardir
Bazi biyologlar, dodolarin dogal avcilari bulunmamasi nedeniyle ucma kabiliyetlerini kaybettiklerini soylemektedir. Ucmadan hayata adapte olmalari kanatlarinin kuculmesi, kuyruklarinin kisalmasi gibi bir dizi anatomik degisIklige yol acmistir. Guclu ucuslarin surdurulebilmesi icin cok fazla enerji harcanmasi gerekir, bu yuzden doga ucamamaya yol acan adaptasyonu yalnizca kesinlikle gerekli oldugunda destekler. Dodo kusunun guvercin atalari adalara indikten sonra yavas yavas ucma kabiliyetini yitirmis, ayni zamanda hindi boyutlarina ulasacak kadar evrimlesmislerdir. Sonradan ucamama durumu kus evriminde tekrarlayan bir temadir, penguenlerde, devekuslarinda ve tavuklarda gozlenmektedir. Dinozorlarin soyu tukendikten sadece birkac milyon yil sonra Guney Amerika memelilerini avlayan teror kuslari da boyledir.

Dodolar Tek Yumurta Birakan Kuslardir
Belirli bir hayvan, sadece neslini devam ettirmek icin gerekli oldugu kadar yavru uretir. Dodo kusunun dogal dusmani olmadigi icin, disiler bir seferde sadece bir yumurtlama luksunu yasamislardir. Dodolar yumurtalarini dogrudan yere birakmis, daha sonra insanlar ve evcil hayvanlarin bu adaya ulasmasi onlar icin bir tehdit olusturmustur. Diger pek cok kus, kuluckadan cikan yavru oranini artirmak, avcilardan veya dogal felaketlerden kacinmak ve aslinda hayatta kalmak icin birden fazla yumurta birakir.

Dodolarin Soylari Neden Tukenmistir?
Dodo kusu, 17. yuzyilda soyu tukenmis olabilir ancak bugun hala kendilerinden bahsedilmektedir. Paleontologlarin kalintilari incelemesi sonucunda bu kuslarin yasadiklari zamanlarda buyuk olduklari ve ucamadiklari anlasilmaktadir ancak bilim insanlari, dodolarin anatomisinin aslinda oldukca cevik olan ve cok hizli hareket edebilen bir kusa isaret ettigini soylemektedir. Bilim insanlari ayrica, dodolarin bu buyuklukte bir kus icin ortalama buyuklukte bir beyne ve ortalamanin uzerinde bir koku alma duyusuna sahip oldugunu belirlemistir. Bu yuksek koku alma gucu kusun koklayarak en sevdigi yiyecek olan meyveleri, yerden ulasabilecegi yerlerde bulmasina izin vermistir. Biyologlar tarafindan atesli bir sekilde tartisilan, hayatta olduklari donemlerde ortalama olarak 30 yil yasayabildikleri dusunulen dodolarin, on yedinci yuzyilin sonunda uc olasi nedenden oturu ya da bunlarin bir kombinasyonu nedeniyle soylari tukenmistir.
Ilk olarak, insanlar Dodolarin yuzyillardir yasadigi ve evrimlestigi bir ada olan Mauritius’u kesfedinceye kadar dodolarin dogal bir avcisi olmadigi bilinmektedir. Yaklasan tehditlere uyum saglayamadiklari ve etkili bir sekilde kacamadiklari icin kolay bir hedef haline gelmislerdir. Dodolarin neslinin tukenmesinin ana nedeni denizciler ve kasifler tarafindan serbest avlanmalari olmustur ancak aslinda dodolarin yok olmalari icin avlandiklarina dair cok az kanit vardir. 1638 ve 1710 yillari arasinda Hollandali yerlesimcilere ev sahipligi yapan Fort Frederik Hendrik’teki kazilar, yerlesimcilerin temel olarak adaya getirdikleri ciftlik hayvanlarinin yani sira yerel baliklarla beslendiklerini gostermektedir. Hollandali denizcilerden gelen dergiler, dodolarin adada yasayan insanlar tarafindan beslenme amaciyla en azindan ara sira tuketildigini ortaya koymaktadir. Bazi paleontologlar adadaki nispeten kucuk kolonici grubun (en fazla 250 kisi veya genellikle cok daha az olan) ozellikle adanin ormanlarinin yogunlugu ve arazinin zorlugu goz onune alindiginda, bu kuslarin hepsini yemis olabilme ihtimalinin dusuk oldugunu soylemektedir.
Ikincisi, batili kasifler ve denizciler Mauritius adasina yalniz gelmemisler, adaya dodo’yu avlayacak veya diger hayvan hastaliklarini tasiyacak olan yerli olmayan turleri (fare, kedi, kopek, domuz gibi yabanci hayvanlari ) de getirmislerdir. Bu canlilarin bazilari, ozellikle domuzlar, dodo yumurtalari ve civcivleri yerken, bazilari ise besin icin dodolarla rekabet etmistir. Daha once de belirtildigi gibi, dodolar yumurtalarini dogrudan yere birakmis, bu yabanci hayvanlarin cogu dodolarin yuvalarina baskin yapmis, kuluckadan cikan veya yumurta icindeki henuz cikmayan yavrularla beslenmislerdir.
Son olarak, kasifler adanin derinliklerini kesfederken, dogal kaynaklar somurulmus, dodolarin yemeyi sevdigi agaclari kesilmis veya meyveleri toplayarak adanin habitatini degistirilmistir. Bu sadece dodolara degil, diger endemik turlere ve bitkilere de zarar vermis, sonucta bu eksantrik kusun yok olmasinin onu acilmistir. Butun bunlar dodolarin yetersiz kaldigi ya da “evrimsel bir maglup” oldugu anlamina gelmemektedir. Guclu, hizli, zeki hayvanlar bile iklim degisIkligi, habitat tahribati, insan somurusu veya sadece asteroit buyuklugunde kotu bir sans nedeniyle her turlu nedenden oturu olmektedir.
Ozetle, insan istilasi, yasam alani (habitat) kaybi ve yabanci hayvanlardan gelen tehditler dodolarin soyunun tukenmis olmasinin uc ana nedenidir. Tum gercekler bilinemese de dodo kuslari gibi varliklari bilmek ve bugun hayvan dostlarimizin yasadigi ortamlara ve habitatlara en iyi uygulamalari getirmek onemlidir. Ormanlara, daglara ve adalara daha iyi bakildigi zaman orada yasayan muhtesem canlilarin yok olma riski azaltilmis olacaktir.

Dodolarin Itibari Geri Verilmektedir
Guvercin ailesinden olan dodolarin kokenleri gizemini korumaya devam etmektedir. Son birkac yilda, anatomik ve ekolojik calismalar, dodolara ve tarihine yeni bir isIk tutmus, onlarin itibarini kurtarmistir.
YaklasIk 8 milyon yil once, Hint Okyanusunda kucuk volkanik Mauritius adasi olusmustur. Bundan kisa bir sure sonra, bilim insanlari dodolarin atalarinin adaya vardiklarinda, sonunda iri bir kusa donuserek ucma yeteneklerini yitirdiklerine inanmaktadir. O zamanlar, neslin tukenmesi kavrami (turlerin geri donus olasiligi olmadan yok olabilecegi fikri) henuz gelismemis, gelismis tahnitcilik (hayvan postlarini doldurarak saklama) teknikleri uygulamasi yapilmamistir. Fiziksel kanitlarin kitligi, guvenilmez aciklamalar ve kuslarin hayali illustrasyonlari ile birlestiginde, efsanelerin ve yanlis anlamalarin kok salmasina izin verilmistir.
Birkac paleontolog dodolarin yasadiklari bolgelerde kazi yaparak bulduklari kemikleri ayrintili olarak incelemis ve anatomileri hakkinda bir dizi yeni gozlem ve nasil hareket ettigiyle ilgili bulgulara rastlamistir. Bulgular, kusun pelvik sekli ve kalca eklemlerinin konumlandirilmasi ile birlestiginde, dodo’larin yerde hizli ve etkili bir sekilde hareket etmis olabilecegini, muhtemelen cevik olduklarini gostermektedir. Bu bulgular daha sonra bir paleontoloji dergisinin ozel bir sayisinda yayinlanmistir. Aslinda, bir 17. yuzyil denizcisi dodolarin yakalamayi zorlastiracak kadar hizli olduklarini bildirmistir. Daha sonraki bircok calisma, dodo’larin tarihsel cizimlerde gorundukleri kadar sisman olmadiklarini ve yeni dijital onarimlar onlarin daha dik duruslu ve ince kaburgali bir kus olduklarini ortaya koyulmustur.

Dodolardan Geriye Neler Kalmistir?
Mauritius adasindaki Hollandali ve Portekizli yerlesimcileri birkac canli ornegi Avrupa’ya gondermeyi basarmislardir ancak bu talihsiz kuslarin cogu aylarca suren yolculuga dayanamamistir. Bugun bu bir zamanlar sayilari fazla olan kuslar sadece bir avuc kalinti ile temsil edilmektedir: Oxford Doga Tarihi Muzesi’nde kurutulmus bir kafa ve tek bir ayak, Kopenhag Universitesi Zooloji Muzesi ve Prag Ulusal Muzesi’nde kafatasi ve bacak kemikleri parcalari, Avrupa, Amerika ve Mauritius’un cesitli muzelerinde az cok tamamlanmis iskeletler.

Dodolarin Yok Olmasi Onleyebilir miydi?
Daha once ele alindigi gibi, dodo kuslarinin neslinin tukenmesinin arkasinda bircok sebep vardir. Acaba onlarin zamansiz yok olusu herhangi bir sekilde onleyebilir miydi sorusu arastirmacilari dusundurmektedir. Bilimle ugrasanlar dodolarin Mauritius adasinin otesinde baska yerlerde yasamis ya da dogal yirticilara daha cok alismis olmasi durumunda, avcilari savusturmak ve hayatta kalmak icin bir yol bulmus olabilecekleri tahmininde bulunmaktadir.

Dodolari Yeniden Yasama Dondurme Dusunceleri
Dodo turunun neslinin tukenmesine dikkat cekmedeki onemli rol, yeniden uretilebilmesine izin verebilecek genetik ilerlemelerle birlestiginde, bilim insanlarinin dodoyu geri getirme olasiliginin dusunulmesini saglamasidir. Yeniden hayata dondurmek, soyu tukenmis turleri vahsi dogaya yeniden sokulabilecek bilimsel bir programdir. Dodo genomunun 2016 yilinda gen haritasinin cikarilmasi dogal tarihi degistirmek icin yeniden uretme tekniklerini kullanmanin etik tartismasini yeniden canlandirmistir. Dodo kusunun bazi yumusak dokularini (ve dolayisiyla dodolarin DNA parcalarini) kurtarmak icin yeterince korunmus kalinti vardir. Dodolar genomlarini, Nicobar guvercinleri gibi modern akrabalari ile onlarin vekil ebeveynlik yapmalarina yetecek kadar paylasmaktadir. Yine de, dodolarin yeniden hayata dondurulmesi riskli, zor bir girisimdir. Tuylu mamutlar ve Avustralya’ya has gastrik (midede ureyen) kurbagalarin ebeveyn olmalari cok daha muhtemeldir.

L_ · 12 Şubat 2020, 10:20

En son buz devrinde görmüştüm . Karpuz için kavga ediyorlardı

CeReN · 12 Şubat 2020, 10:22

Alıntı:

L_ Nickli Üyeden Alıntı

En son buz devrinde görmüştüm . Karpuz için kavga ediyorlardı

: ))))) guzeldi bu

12 Şubat 2020, 10:18	#1
CeReN Guest	Dodo Kuslarinin Yok Olus Nedenleri ve Yeniden Uretim Cabalari Dodo (Tur adi: Raphus cucullatus), Raphidae ailesini olusturan uc turden biri olan Mauritius’un (Hint Okyanusunda adasi) soyu tukenmis ucamayan kusudur. Genellikle Columbiformes (guvercinler) takiminda yer alirlar ancak bazen Raphiformes adi altinda ayrilirlar. Hint Okyanusu adalarinda da bulunan diger iki tur, Raphus solitarius ve Pezophaps solitaria’dir. Dodo kuslari ilk kez yaklasIk 1507’de Portekizli denizciler tarafindan gorulmustur. Dodolarin 1681’de, Raphus solitarius’larin1746’da ve Pezophaps solitaria’larin ise 1790’da soyu tukenmistir. Dodo, genellikle insan kaynakli yok olusun en iyi bilinen orneklerinden biri olarak gosterilmektedir. Dodo’nun olumu ani ve hizli olsa da, bu talihsiz kus, bugun nesli tukenmekte olan hayvanlari korumak ve ada ekosistemlerinin benzersiz ortamlarina adapte olan endemik turlerin hassasligi hakkinda onemli dersler vermektedir. Bu masum kuslarin birkac yuzyil once neslinin tukenmesinden bu yana, artik sadece tarihi aciklamalari, cizimleri ve muzelerde saklanan birkac iskeleti bulunmaktadir. Bu makale Dodolarin ozellikleri, neye benzedikleri, nerede yasadiklari ve soylarinin neden tukendigi gibi konularda okuyuculari bilgilendirmeye calismaktadir. Nikobar Guvercini En Yakin Akrabasidir Evrimsel biyologlar guvercinlerin ve kumrularin dodolarin en yakin akrabalari oldugunu iddia etmektedir ancak dodos’un buyuklugu ve agirligi bu diger turlerden farklidir. Dodo kusunun anomalisinin ne oldugunu gostermek icin, korunmus numunelerin genetik analizi yapilmis, en yakin yasayan akrabasinin Guney Pasifik’te bulunan cok daha kucuk bir ucan kus olan Nicobar guvercini (Caloenas nicobaria) oldugunu dogrulanmistir. Nesli tukenmis olan bir baska akrabasi, Hint adalarindan biri olan Rodrigues’teki kahverengimsi Pezophaps solitaria’lardir. Dodo gibi bir defada sadece bir yumurta birakmakta olan Rodrigues solitaire’lerin 17. yuzyilda adaya gelenlere karsi tamamen hazirliksiz durumda olduklari tahmin edilmektedir. Dodo Kuslarinin Tahmini Boyutlari Eldeki kaynaklara gore Dodo kuslarinin bir hindiden daha buyuk oldugu, boylarinin 1 m, agirliklarinin 20–23 kg oldugu, buyuk bir kafasina, 23 cm’lik siyahimsi (ucu kirmizimsi kilifla sarili olan) bir gagaya, kucuk ise yaramaz kanatlara, kalin sari bacaklara, arka ucunda kivircik tuylerden olusan bir tutama sahip oldugu anlasilmaktadir. Dodolarin bircok tarihi illustrasyonu onlari kahverengimsi gri tuylere sahip olarak tasvir etmistir ancak bilim insanlari arasinda tuylerin gercek rengi konusunda fikir birligi yoktur. Bu tasvirlerden dodolarin gagalarinin uzun ve yeme duzenlerine uyan kanca seklindeki bir ucu bulundugu anlasilmaktadir. Bazi uzmanlar, gagalarinin bir hindistancevizini kirarak acacak kadar guclu olduguna inanmaktadir. Réunion adasindaki Raphus solitarius’lar dodo’nun beyaz bir versiyonu olabilecegi dusunulmektedir. Rodrigues adasindaki kahverengimsi Pezophaps solitaria turleri daha uzun ve daha narindir ve daha kucuk bir basa sahiptir. Tarihi bilgilere gore dodolar insanlarin varligina alisIk olmadiklarindan yeni yerler kesfetmek arayisinda olan insanlarla karsilastiklarinda uysal davranmislar. Bazi uzmanlar ayrica denizcilerin ve kasiflerin Dodolari yakaladiklarini ve onlari asiri besleyerek baslangicta oldugundan daha sisman ve yavas hale getirdigini varsaymaktadir. Eger bu dogruysa, su an elde bulunan cizimlerdeki Dodo kuslarinin tipik goruntuleri muhtemelen yanlistir. Dodo Kuslari Nasil Kesfedilmistir? Bircok tarihi metin, Arap kasiflerin 16. yuzyildan once Mauritius adasini ziyaret ettiklerini ancak dodo’yu kayda almadiklarini gostermektedir. Dodolar ilk defa1601’de Hollanda Dogu Hindistan Sirketi denizciler tarafindan belgelenmistir. Bir dodo kusunun ilk illustrasyonu ise birkac yil sonra ortaya cikmistir. Dodo kusunun en son canli olarak goruldugunun kaydi 1681’de tutulmustur. Dodo Ismi Nereden Gelmektedir? Dodo kusunun resmi olarak adlandirilmasi ile ortadan kaybolmasi arasinda sadece kisa bir zaman araligi bulunmaktadir ancak bu 64 yil boyunca cok fazla kafa karisIkligi yasanmistir. Modern filologlar, dodo adinin nasil turetildiginden emin degillerdir. Hollandalilarin kullandigi Felemenk dilinde “miskin ya da tembel” anlamina gelen “dodoor” kelimesi veya Portekizce’de “cilgin” anlamina gelen “doudo” kelimesinden turetildigi tahminler arasindadir. Dodolar Endemiktir Nesli tukenmis olan, “Alice Harikalar Diyarinda” adli Seruvenlerde de adi gecen Dodo kuslari Mauritius adasina ozel, endemik kuslardir. Adanin habitati ve ekosistemine bagli olarak, bedenleri orada hayatta kalmak icin mukemmel bir sekilde uyarlanmistir. Beslenmeleri bilimsel adi Sideroxylon grandiflorum olan, dodo agaci ya da Tambalakok olarak taninan agacla baglantilidir. Bu agac da endemiktir. Biyologlar, dodolarin tambalakok agaclarindan baska tohum, meyve, kok ve kucuk boceklerle beslendigini dusunmektedir. Dodolar Ucamayan Kuslardir Bazi biyologlar, dodolarin dogal avcilari bulunmamasi nedeniyle ucma kabiliyetlerini kaybettiklerini soylemektedir. Ucmadan hayata adapte olmalari kanatlarinin kuculmesi, kuyruklarinin kisalmasi gibi bir dizi anatomik degisIklige yol acmistir. Guclu ucuslarin surdurulebilmesi icin cok fazla enerji harcanmasi gerekir, bu yuzden doga ucamamaya yol acan adaptasyonu yalnizca kesinlikle gerekli oldugunda destekler. Dodo kusunun guvercin atalari adalara indikten sonra yavas yavas ucma kabiliyetini yitirmis, ayni zamanda hindi boyutlarina ulasacak kadar evrimlesmislerdir. Sonradan ucamama durumu kus evriminde tekrarlayan bir temadir, penguenlerde, devekuslarinda ve tavuklarda gozlenmektedir. Dinozorlarin soyu tukendikten sadece birkac milyon yil sonra Guney Amerika memelilerini avlayan teror kuslari da boyledir. Dodolar Tek Yumurta Birakan Kuslardir Belirli bir hayvan, sadece neslini devam ettirmek icin gerekli oldugu kadar yavru uretir. Dodo kusunun dogal dusmani olmadigi icin, disiler bir seferde sadece bir yumurtlama luksunu yasamislardir. Dodolar yumurtalarini dogrudan yere birakmis, daha sonra insanlar ve evcil hayvanlarin bu adaya ulasmasi onlar icin bir tehdit olusturmustur. Diger pek cok kus, kuluckadan cikan yavru oranini artirmak, avcilardan veya dogal felaketlerden kacinmak ve aslinda hayatta kalmak icin birden fazla yumurta birakir. Dodolarin Soylari Neden Tukenmistir? Dodo kusu, 17. yuzyilda soyu tukenmis olabilir ancak bugun hala kendilerinden bahsedilmektedir. Paleontologlarin kalintilari incelemesi sonucunda bu kuslarin yasadiklari zamanlarda buyuk olduklari ve ucamadiklari anlasilmaktadir ancak bilim insanlari, dodolarin anatomisinin aslinda oldukca cevik olan ve cok hizli hareket edebilen bir kusa isaret ettigini soylemektedir. Bilim insanlari ayrica, dodolarin bu buyuklukte bir kus icin ortalama buyuklukte bir beyne ve ortalamanin uzerinde bir koku alma duyusuna sahip oldugunu belirlemistir. Bu yuksek koku alma gucu kusun koklayarak en sevdigi yiyecek olan meyveleri, yerden ulasabilecegi yerlerde bulmasina izin vermistir. Biyologlar tarafindan atesli bir sekilde tartisilan, hayatta olduklari donemlerde ortalama olarak 30 yil yasayabildikleri dusunulen dodolarin, on yedinci yuzyilin sonunda uc olasi nedenden oturu ya da bunlarin bir kombinasyonu nedeniyle soylari tukenmistir. Ilk olarak, insanlar Dodolarin yuzyillardir yasadigi ve evrimlestigi bir ada olan Mauritius’u kesfedinceye kadar dodolarin dogal bir avcisi olmadigi bilinmektedir. Yaklasan tehditlere uyum saglayamadiklari ve etkili bir sekilde kacamadiklari icin kolay bir hedef haline gelmislerdir. Dodolarin neslinin tukenmesinin ana nedeni denizciler ve kasifler tarafindan serbest avlanmalari olmustur ancak aslinda dodolarin yok olmalari icin avlandiklarina dair cok az kanit vardir. 1638 ve 1710 yillari arasinda Hollandali yerlesimcilere ev sahipligi yapan Fort Frederik Hendrik’teki kazilar, yerlesimcilerin temel olarak adaya getirdikleri ciftlik hayvanlarinin yani sira yerel baliklarla beslendiklerini gostermektedir. Hollandali denizcilerden gelen dergiler, dodolarin adada yasayan insanlar tarafindan beslenme amaciyla en azindan ara sira tuketildigini ortaya koymaktadir. Bazi paleontologlar adadaki nispeten kucuk kolonici grubun (en fazla 250 kisi veya genellikle cok daha az olan) ozellikle adanin ormanlarinin yogunlugu ve arazinin zorlugu goz onune alindiginda, bu kuslarin hepsini yemis olabilme ihtimalinin dusuk oldugunu soylemektedir. Ikincisi, batili kasifler ve denizciler Mauritius adasina yalniz gelmemisler, adaya dodo’yu avlayacak veya diger hayvan hastaliklarini tasiyacak olan yerli olmayan turleri (fare, kedi, kopek, domuz gibi yabanci hayvanlari ) de getirmislerdir. Bu canlilarin bazilari, ozellikle domuzlar, dodo yumurtalari ve civcivleri yerken, bazilari ise besin icin dodolarla rekabet etmistir. Daha once de belirtildigi gibi, dodolar yumurtalarini dogrudan yere birakmis, bu yabanci hayvanlarin cogu dodolarin yuvalarina baskin yapmis, kuluckadan cikan veya yumurta icindeki henuz cikmayan yavrularla beslenmislerdir. Son olarak, kasifler adanin derinliklerini kesfederken, dogal kaynaklar somurulmus, dodolarin yemeyi sevdigi agaclari kesilmis veya meyveleri toplayarak adanin habitatini degistirilmistir. Bu sadece dodolara degil, diger endemik turlere ve bitkilere de zarar vermis, sonucta bu eksantrik kusun yok olmasinin onu acilmistir. Butun bunlar dodolarin yetersiz kaldigi ya da “evrimsel bir maglup” oldugu anlamina gelmemektedir. Guclu, hizli, zeki hayvanlar bile iklim degisIkligi, habitat tahribati, insan somurusu veya sadece asteroit buyuklugunde kotu bir sans nedeniyle her turlu nedenden oturu olmektedir. Ozetle, insan istilasi, yasam alani (habitat) kaybi ve yabanci hayvanlardan gelen tehditler dodolarin soyunun tukenmis olmasinin uc ana nedenidir. Tum gercekler bilinemese de dodo kuslari gibi varliklari bilmek ve bugun hayvan dostlarimizin yasadigi ortamlara ve habitatlara en iyi uygulamalari getirmek onemlidir. Ormanlara, daglara ve adalara daha iyi bakildigi zaman orada yasayan muhtesem canlilarin yok olma riski azaltilmis olacaktir. Dodolarin Itibari Geri Verilmektedir Guvercin ailesinden olan dodolarin kokenleri gizemini korumaya devam etmektedir. Son birkac yilda, anatomik ve ekolojik calismalar, dodolara ve tarihine yeni bir isIk tutmus, onlarin itibarini kurtarmistir. YaklasIk 8 milyon yil once, Hint Okyanusunda kucuk volkanik Mauritius adasi olusmustur. Bundan kisa bir sure sonra, bilim insanlari dodolarin atalarinin adaya vardiklarinda, sonunda iri bir kusa donuserek ucma yeteneklerini yitirdiklerine inanmaktadir. O zamanlar, neslin tukenmesi kavrami (turlerin geri donus olasiligi olmadan yok olabilecegi fikri) henuz gelismemis, gelismis tahnitcilik (hayvan postlarini doldurarak saklama) teknikleri uygulamasi yapilmamistir. Fiziksel kanitlarin kitligi, guvenilmez aciklamalar ve kuslarin hayali illustrasyonlari ile birlestiginde, efsanelerin ve yanlis anlamalarin kok salmasina izin verilmistir. Birkac paleontolog dodolarin yasadiklari bolgelerde kazi yaparak bulduklari kemikleri ayrintili olarak incelemis ve anatomileri hakkinda bir dizi yeni gozlem ve nasil hareket ettigiyle ilgili bulgulara rastlamistir. Bulgular, kusun pelvik sekli ve kalca eklemlerinin konumlandirilmasi ile birlestiginde, dodo’larin yerde hizli ve etkili bir sekilde hareket etmis olabilecegini, muhtemelen cevik olduklarini gostermektedir. Bu bulgular daha sonra bir paleontoloji dergisinin ozel bir sayisinda yayinlanmistir. Aslinda, bir 17. yuzyil denizcisi dodolarin yakalamayi zorlastiracak kadar hizli olduklarini bildirmistir. Daha sonraki bircok calisma, dodo’larin tarihsel cizimlerde gorundukleri kadar sisman olmadiklarini ve yeni dijital onarimlar onlarin daha dik duruslu ve ince kaburgali bir kus olduklarini ortaya koyulmustur. Dodolardan Geriye Neler Kalmistir? Mauritius adasindaki Hollandali ve Portekizli yerlesimcileri birkac canli ornegi Avrupa’ya gondermeyi basarmislardir ancak bu talihsiz kuslarin cogu aylarca suren yolculuga dayanamamistir. Bugun bu bir zamanlar sayilari fazla olan kuslar sadece bir avuc kalinti ile temsil edilmektedir: Oxford Doga Tarihi Muzesi’nde kurutulmus bir kafa ve tek bir ayak, Kopenhag Universitesi Zooloji Muzesi ve Prag Ulusal Muzesi’nde kafatasi ve bacak kemikleri parcalari, Avrupa, Amerika ve Mauritius’un cesitli muzelerinde az cok tamamlanmis iskeletler. Dodolarin Yok Olmasi Onleyebilir miydi? Daha once ele alindigi gibi, dodo kuslarinin neslinin tukenmesinin arkasinda bircok sebep vardir. Acaba onlarin zamansiz yok olusu herhangi bir sekilde onleyebilir miydi sorusu arastirmacilari dusundurmektedir. Bilimle ugrasanlar dodolarin Mauritius adasinin otesinde baska yerlerde yasamis ya da dogal yirticilara daha cok alismis olmasi durumunda, avcilari savusturmak ve hayatta kalmak icin bir yol bulmus olabilecekleri tahmininde bulunmaktadir. Dodolari Yeniden Yasama Dondurme Dusunceleri Dodo turunun neslinin tukenmesine dikkat cekmedeki onemli rol, yeniden uretilebilmesine izin verebilecek genetik ilerlemelerle birlestiginde, bilim insanlarinin dodoyu geri getirme olasiliginin dusunulmesini saglamasidir. Yeniden hayata dondurmek, soyu tukenmis turleri vahsi dogaya yeniden sokulabilecek bilimsel bir programdir. Dodo genomunun 2016 yilinda gen haritasinin cikarilmasi dogal tarihi degistirmek icin yeniden uretme tekniklerini kullanmanin etik tartismasini yeniden canlandirmistir. Dodo kusunun bazi yumusak dokularini (ve dolayisiyla dodolarin DNA parcalarini) kurtarmak icin yeterince korunmus kalinti vardir. Dodolar genomlarini, Nicobar guvercinleri gibi modern akrabalari ile onlarin vekil ebeveynlik yapmalarina yetecek kadar paylasmaktadir. Yine de, dodolarin yeniden hayata dondurulmesi riskli, zor bir girisimdir. Tuylu mamutlar ve Avustralya’ya has gastrik (midede ureyen) kurbagalarin ebeveyn olmalari cok daha muhtemeldir.
	Alıntı Yap

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)