|
|
29 Mart 2021, 15:50
|
#1 |
 |
Bazi Gidalari Cig Tuketmenin Tehlikeleri
Cig veya az pismis yiyecekler dogal bir gida guvenligi riski tasimaktadir cunku bu yiyecekler sofraya gelinceye kadar farkli asamalarda patojenlerle, hastalik yapan etkenlerle kontamine olabilir. Beslenme uzmanlari ve diyetisyenler, cig gida diyeti uygulayan ya da cig yemeyi seven kisilerin asagidaki yiyecekleri dikkatli tuketmeleri gerektigini onermektedir:
Cig Kirmizi Et Her cesit kirmizi etin cig tuketilmesi, Salmonella, E.coli ve Listeria gibi bakteriler bulundurabilecegi icin risklidir. Kisiler iyi pisirilmeyen etlerden veya etlerle temas etmis tezgahlardan, kesme tahtasi, bicak gibi mutfak aletlerinden alinan bakterilerde de hastalanabilirler. Yedikten 24 saat sonrasina kadar ortaya cikan ishal bulanti, karinda kramp, kusma, ates yukselmesi, bas agrisi gibi belirtiler cig et nedeniyle zehirlenme belirtileridir. Etkileyen patojene bagli olarak belirtiler bir hafta ya da daha fazla surebilir. Cig et agiz yaralarina, yutak iltihabina, bagirsak kurtlarina da sebep olabilir. Sosis, sucuk, salam, pastirma, etli cig kofte gibi yiyecekler de genellikle pisirilmeden hazirlanmaktadir. Bu nedenle hem bu tur gidalar hem de tum kirmizi etler iyi pisirildikten sonra tuketilmelidir. Et Tartar (Biftek Tartar ya da Tartar Biftegi)Bazi Gidalari Cig Tuketmenin Tehlikeleri Iyi pisirilen eti sevmemek bir sorun degildir ama uc noktalara varabilen cig et iceren yiyecekleri yemek guvenli degildir. Fransa’ya ozgu bir yemek olan biftek tartar ya da tavuk tartar, pisirilmeden, cig yenen kiyma sekline getirilmis ettir. Kapari, sogan, biber, cesitli baharatlar ve soslar eklenerek tatlandirilir. Cig kirmizi etlerin ve kumes hayvanlarinin gida zehirlenmesine neden olma olasiligi daha yuksektir. E. coli’den Salmonella’ya kadar her cesit bakteriyi bulundurabilirler ve bu da onlari yiyen insanlarda zehirlenmelere neden olabilir. Etleri guvenle yiyebilmek icin iyi pisirmek gerekir. Deniz Urunleri ve Kabuklu Deniz Urunleri Balik gibi deniz urunlerinde ve istiridye, midye gibi kabuklularda zararli bakteriler bulunabilir. Mesela istiridyeler yasadiklari suyun icinden aldiklari bakterileri ve virusleri tasiyabilirler. Istiridyeler iyi pisirilmezse bu hastalik etkenleri insanlara gecerek hasta olmalarini saglayabilir. Istiridyelerde ya da deniz baliklarinda bulunan cins adi Vibrio olan bakterilerin bazi turleri insanlara bulasarak oldurucu bir hastalik olan vibriyoz adli enfeksiyonun ortaya cikmasina neden olabilir. Ayrica cig istiridyelerden ve diger deniz urunlerinden karaciger sorunlarina sebep olan hepatit-A virusu de yayilabilir. Istiridyeler tuketilmeden once tam olarak pisirilmelidir. Cig deniz urunlerinin tuketilmemesi tavsiye edilmektedir. Susi Sebze, avokado ve yagsiz balik cesitleri ile hazirlanan susi, omega-3 yag asitlerini ve bazi vitaminleri alabilmenin iyi bir yolu olsa da az pisirilmis ya da hic pisirilmemis balik iceriyorsa mide agrisi, ishal ve kusmaya neden olabilecek anisakiasis gibi bazi parazitlere ve bakterilere sahip olabilir. Hamilelerin, emziren annelerin ya da kucuk cocuklarin, bagisIklikla ilgili sorunlara sahip olan kisilerin az pisirilmis ya da hic pisirilmemis balik iceren gidalari yememesi gerekir. Ayrica herkes kopek baligi, kilic baligi, kocagoz orkinos (ton baligi) gibi yuksek oranda civa icerebilen baliklardan kacinmalidir. Ceviche Ceviche, lim (misket limonu) ya da da limon suyu ile marine edilen cig deniz urunlerinden olusturulan Guney Amerika, Peru kokenli bir yemektir. Suside oldugu gibi bu yemek cesidinde de insanlarda gida zehirlenmesi yapabilen parazitler ve bakteriler bulunabilir. Ozellikle hamile olanlar, emzirenler veya bagisIklik problemleri olanlar yeterince pisirilmemis ya da cig balik yememelidir. Deniz urunleri 63 santigrat dereceye kadar pisirilmelidir. Pisirildikten sonra sofrada artan deniz urunleri daha sonra tuketilecekse 74 dereceye kadar isitilmasi gerekir. Cig PatatesBazi Gidalari Cig Tuketmenin Tehlikeleri Mutfaklarda nemli ortamlarda bekleyen patatesler bazen yesile donebilir veya filizlenebilir. Bir patatesin yesil renge donen kisimlari solanin adli bir maddeye sahiptir. Bu madde vucuda girdiginde atese, ishale, kusmaya ve bas agrisi gibi sorunlarin ortaya cikmasina neden olabilir. Patates yumrusunun yesil kisimlari uzerindeki goz denilen tomurcuksu cikintilarla birlikte kesilmeli ve yemege eklemeden once patatesler iyice yikanmalidir. Patatesler cig tuketilmemeli, tamamen pisirilmelidir. Cig Yumurta Bazi taze yumurtalarda hastaliklara, gida zehirlenmelerine, bazen de olume sebep olabilen Salmonella bakterileri bulunur. Zehirlenmeleri onlemenin yolu, yumurtayi sarisi ve beyazi sertlesinceye kadar pisirmektir. Yumurtalar ya da icinde yumurta olan yiyecekler pisirildikten sonra sogukta, buzdolabinda korunmalidir. Holandez sosu veya Sezar sosu gibi cig yumurta kullanilan tariflerin hazirlanmasi icin pastorize edilmis yumurtalarin kullanilmasi onerilir. Pastorizasyon surecinde yumurtalar uretim tesislerinde kirildiktan sonra kabugu atilip beyazi ve sarisi birbirinden ayrilmakta, pastorize edilerek (60 santigrat derecede, 3-4 dakika tutularak) ayri ayri paketlenmekte ve satisa sunulmaktadir. Sadece sarisi, sadece beyazi ya da karisim seklinde paketlenmis pastorize yumurtalar Avrupa’da ve ABD’de tercih edilmektedir. Cig Sut Cig sutte ciddi bazi enfeksiyonlara sebep olabilen ve gebelik komplikasyonlari ile baglantisi olan Listeria bakterileri icerebilir. Bunlardan baska cig sutte Brucella, Staphylococcus ve E.coli bulunabilir. Risklere maruz kalmamak icin pastorize sut kullanilmali ya da cig mandira sutu alti kisIk ocakta ( 90 ya da 95 santigrat derecede) 10 ila 15 dakika kaynatilmalidir. Surenin uzamasi sutteki vitaminleri azaltir. Sut kaynatilip sogutulduktan sonra oda kosullarinda fazla bekletilmemeli, buzdolabinda korunmali, 2-3 gunde tuketilmelidir. Hamur ve Un Bazi kisiler kurabiye ya da kek hazirlarken olusan karisimin cig iken tadina bakar ama henuz pisirilmemis un bulunduran karisimlar kisilerin hastalanmasina neden olabilir. Un, Salmonella , E. coli ve daha farkli bakterilere sahip olabilir. Yogrulmus hamurlarin ya da kek hamurlarinin tadina bakilmamali ve pisirilmeden tuketilecek yiyeceklerin icine un eklenmemelidir. Cocuklar da hamurla veya unla oynamamalidir. Kisiler un kullandiktan sonra ellerini cok iyi yikamayi unutmamalidir. Karabugday Filizi ve Diger Filizler Karabugday filizleri ya da yesillikleri pisirilmeden, cig tuketildiginde toksIk ozellik gosterebilir fakat insanlar uzerinde nasil bir etkisi oldugu hakkinda fazla arastirma yapilmamistir. Karabugdayi sIkarak suyunu cikarmak veya filizlendirerek yemek, gunese veya isiga karsi duyarlilik gibi bazi etkilere sebep olabilir. Yonca ve fasulye filizleri gibi filizlendirilmis tohumlar da Listeria, Salmonella ve E.coli bakterilerini tasiyabilir ve zehirlenmeye neden olabilir. Lima FasulyesiBazi Gidalari Cig Tuketmenin Tehlikeleri Lima fasulyesi, Latin Amerika ya da Guney Amerika kokenlidir, beyaz, yesil ya da kirmizi olabilen taneleri yassi ve iridir. Bu fasulye turunun icerdigi linamarin adli bilesIk vucuda girip sindirildikten sonra hidrosiyanik asite donusur ve zehirlenmeye neden olabilir. ABD’de satilmakta olan Lima fasulyelerinin siyanur orani cok azdir. Yabani Lima fasulyelerindeki siyanur miktari daha fazladir. Bir insanin gercekten hastalanmasi icin cok miktarda yemesi gerekir. Guvenlik acisindan bu fasulye kesinlikle cig tuketilmemeli, bir gece islatilmali, ardindan 1-2 saat pisirilmelidir. Barbunya veya Kuru Fasulye Sadece dort ya da bes tane cig barbunya yemek kisiyi cok rahatsiz edebilir. Fasulyeler, ozellikle tohum rengi kirmizi olan turler lektin ya da fitohaemagglutinin ( PHA) adli bir protein bulundurur. Bu madde genellikle pisme sirasinda parcalanir. Baklagillerin cogu bazi minerallerin vucuda emilmesini engelleyen fitik asit bulundurur. Pisirme ile fitik asit seviyesi de azalir. Pismemis barbunya fasulyeleri ya da beyaz kuru fasulyeler 5-6 saat suda bekletilmeli, suzuldukten sonra 30-40 dakika kaynatilmalidir. Yavas pisiriciler kullanilmamalidir. Bu pisiriciler fasulyeleri toksinleri oldurecek duzeyde sicak tutamaz. Konserve fasulyeler guvenlidir cunku zaten pisirilmislerdir. Hint Fasulyesi (Hint Yagi Bitkisi Tohumu) Hint Yagi bitkisinin anavatani Hindistan’dir. Hint baklasi ya da kene otu da denilen gosterisli yapraklara sahip olan bitki bahcelere peyzaj amacli dikilir. Tohumlarindan Hint yagi denilen bir yag elde edilir. Bu yag tipta ve endustride kullanilir. Tohumlarinda risin adli zehirli bir madde bulunmaktadir. Hint yagi bitkisinin fasulyeye benzeyen tohumlari cignenip yutulursa bu zehirli maddeye maruz kalinabilir. Sadece az miktarda yutulsa bile oldurucu olabilir. Cocuklarin 3 tane, yetiskinlerin 10 tane tohum yemesi zehirlemeye yetecektir. Tohum sadece yutulur fakat cignenmezse vucudun risin denilen kimyasal maddeden zarar gormeme ihtimali olabilir. Yanlislikla Hint fasulyeleri yutulmussa, karinda agri, ishal ve kusma gozlenmisse acilen bir hastaneye gidilmelidir. Risin ile zehirlenen kisilere aktif komur uygulanabilir. Yabani Mantarlar Yabani mantarlarin bazilarinda amatoxin ve agaritin gibi zehirli maddeler bulunur. Bu maddeler karacigerde sorun yaratabilir ve farkli ciddi sorunlarin gorulmesine neden olabilir. Toksin icermeyen cig ya da bozuk mantarlar da iyice silinip temizlenmezse onlari yiyenlerde mide agrisi, ishal ve kusma gibi sorunlar gorulebilir. Aci BademBazi Gidalari Cig Tuketmenin Tehlikeleri Yetistigi agacin turune gore bademler aci ya da tatli olabilir. Aci badem kullanmak guvensiz olabilir cunku toksIk ozellikte bir kimyasal (HCN:hidrosiyanik asit ) icerir fakat tatli bademlerde zehirli kimyasal maddeler bulunmamaktadir. Bir avuc aci badem yemek kisinin hasta olmasini saglayabilir. Magazalarda satilanlar yemek icin guvenli olan tatli badem turleridir. Aci bademden cikarilan ucucu yaglar da zehirlidir. Manyok Yucca ya da gaplek adiyla da bilinen manyok, cig tuketilirse toksIktir. Kokeni Brezilya olan, Yari tropikal ve Tropikal Amerika’da cok uretilen manyok bitkisinin 150’nin uzerinde cesidi bulunmaktadir. Latin Amerika’da ve Afrika’da yasayan yerliler icin onemli bir karbonhidrat ve kalori kaynagidir. Ulkemizde de son yilarda taninmaya ve yetistirilmeye baslamis olan manyok bitkisinin bol nisasta iceren koku ince ve uzun, koyu renkli bir patatese ya da havuca benzer. Kizartmasi, haslamasi, puresi yapilabilen manyok kokunden glutensiz un da elde edilebilir. Aci bademde ve lima fasulyesinde oldugu gibi cig manyok (aci olan turu) cok az siyanur icermektedir ve iyi pisirilmezse oldurucudur, beyinde ve karacigerde hasara, bacaklarda ise felce neden olabilir. Kokler soyulursa ve iyi pisirilse yemek icin guvenli olabilir fakat cig ya da az pismisse mide agrisi, kusma, ishal gibi sindirim sorunlarina yol acabilir. Taro (Golevez) Golevez ya da kolokas da denilen taro bitkisi toprak alti yumrularina sahiptir. Genis yapraklidir, yetismesi icin bol su gerekir. Hem yumrusu hem de yapraklari yenilebilen bu tropik bitki Guney Dogu Asya ve Guney Hindistan’da cok bulunur. Ulkemizde de Antalya, Alanya, Antalya ve Mersin’de yetistirilir. Taro ya da golevez sadece pisirilerek yenmelidir. Cig olarak yenen taro yumrulari dudaklarda, agizda ve bogazda sismeye ve tahrise sebep olabilen oksalat (kalsiyum oksalat kristalleri) adli bilesIkler icerir. Bu kristaller vucutta birikerek bobrek taslarinin olusumuna neden olabilir. Sut ya da sut urunleriyle birlikte tuketmek bunu onleyebilir. Taro yumrularini ya da yapraklarini sutle veya kabartma tozuyla birlikte yuksek sicaklikta pisirmek icerdigi toksinlerin etkilerini azaltabilir. Soguk suda bekletmek de fayda saglar. Taro yumrulari pisirilirken bamyada oldugu gibi bir musilaj denilen kaygan bir madde salgilar. Bunu onlemek icin pisirilirken limon suyu eklenmelidir. Taro haslanabilir, kizartilabilir, firinda pisirilebilir, rendelenebilir, etli yemeklere eklenebilir. Tropik ulkelerde konservesi yapilabilir, dondurulabilir, yumrulardan elde edilen un sehriye ya da jips yapiminda kullanilabilir. Ravent YapraklariBazi Gidalari Cig Tuketmenin Tehlikeleri Ravent bitkisinin kerevize benzeyen saplari etlidir ve guvenle yenebilir fakat yapraklari zehirli ozellik tasiyan oksalik asit bulundurur. Oksalik asit aslinda hem saplarda hem de yapraklarda bulunur ama yapraklarda daha fazladir. Oksalik asit, yaprakli yesillikler, sebzeler, meyveler, kakao ve tohumlar dahil bircok bitkinin iceriginde bulunabilir. Vucuttaki oksalat miktari artarsa fazlasi idrarla atilir. Bu duruma hiperoksaluri denir. Bu ayni zamanda kalsiyum oksalat kristallerinin organlarda birikmesine, bobrek taslari olusumuna yol acabilir. Ravent yapragiyla hafif zehirlenme belirtileri, 1-2 saat icinde gerileyen ishali ve kusmayi icerir. Ciddi toksisite durumu bogaz agrisina, agizda yanmaya, yutma guclugune, nefes alma guclugune, mide bulantisina, karin agrisina, kusmaya (kanli olabilir) ve ishale sebep olabilir. Daha ciddi durumlarda uyusma, kramp, kas segirmeleri ve bobrek yetmezligi gorulur. Nelere Dikkat Edilmeli? Insanlar cig tuketilen kanatli etlerinden, deniz urunlerinden, cig meyve ve sebzelerden gida zehirlenmesi yasayabilir. Gida zehirlenmesinin sonuclari bazen, ozellikle hassas populasyonlarda cok ciddi olabilir. Duyarli olanlar ve gida kaynakli hastalik riskini azaltmak isteyenler, cig ve az pismis yiyecekleri tuketmekten kacinmalidir. Pisirme islemi bakterileri oldurur. Bu nedenle yiyecekleri tuketmeden once iyice pisirmek, gida kaynakli patojenlerden kurtulmanin ve dolayisiyla cig gidalardan kaynaklanan zehirlenmeleri onlemenin etkili bir yoludur. Bazi yiyecekler cig olarak denenmeden once onlari pisirmeden yemenin guvenli olup olmadigi arastirilmalidir. Gidalarla ilgili alanlarda calisan kisiler yiyecekleri tutarken kisisel, cevresel ve gida hijyenini korumalidir. ALİNTİ ~ |
|
|
|
18 Nisan 2021, 07:36
|
#2 |
  |
Emeğinize sağlık
________________
 ~ E & B ~ |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
