Cevre ve Hava Kirliliginin Salginlara Etkisi - IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

CeReN · 10 Haziran 2020, 08:36

Pandemi basladigindan beri, kirlilik seviyeleri dustu, hayvanlar daha once terk ettikleri alanlara geri dondu ve insanlar daha cok yuruyerek ve bisIkletle seyahat etmeye basladi. Bu durum kisa omurlu olmasina ragmen, davranislari degistiren bu etkilerin bazilarinin doga ve insan yasami icin olumlu etkilerini gozlemlenmistir. Bunun yaninda bircok kisi bu beklenmedik pozitif gelismelere sahit olunca, cevre ve saglik arasindaki iliski hakkinda yeni bir anlayis getirmistir.
Ormansizlasma ve sicakliklarin yukselmesi gibi sorunlarin her turun yok olma riskini nasil arttirdigi bilinmektedir. Kuresel eko sistemin bir parcasi olarak, insanlar iklim degisIkliginin etkilerinden direk olarak etkilenmezler. Oysa asiri degisen iklimler, su kaynaklari, hava kalitesi ve gida uretimi gibi faktorleri etkileyerek insanlik icin bir tehdit olusturmaktadir. 2018’de Dunya Saglik Orgutu, kuresel isinmanin 2030-2050 arasinda 250.000 ilave olume neden olacagini tahmin etmektedir.

Hava Kirliligi Neden Hasta Ediyor?
Hava kirliliginin tum dunyada oldugu gibi hastaliklar konusunda da olumsuz etkileri vardir. Bu etkiler su sekildedir:
Havanin kirli olmasi
Dunyadaki her on kisiden dokuzu, mikroskobik partikullere maruz kalmayla ilgili kosullardan dolayi saglik sorunlari yasarken her yil tahmini 7 milyon kisi kirli havayi soludugu icin olmektedir. Komur, dizel, gaz yagi, hatta biyo yakit ve cop gibi kirli yakitlarin yakilmasinin bir sonucu olarak, bu cok kucuk kirleticiler akcigerlere girmektedir. Endustriyel tarim ve petrol ve gaz uretiminden kaynaklanan metan emisyonlarinin yani sira, insan solunum sistemi solunan bu kirli havayi temizlemeye calismaktadir. Hava kirliligi akciger kanseri, felc ve kalp hastaligi gibi cesitli saglik sorunlarina yol acabilir.
Hava kirliligi ile ilgili olumlerin yuzde 90’dan fazlasi dusuk ve orta gelirli ulkelerde meydana gelmektedir, ancak yuksek gelirli ulkelerde bu duruma bagisIklik kazanmis degildir. 2019’da yapilan bir arastirma, hava kirliliginin Avrupa’da yilda 800.000’den fazla olume neden oldugunu tespit edilmistir. Bunu perspektife sokmak, hava kirliliginin yilda Dunya Saglik Orgutu’nun 2015 yilinda fazladan 7,2 milyon olumden sorumlu oldugunu tahmin edilmistir ve bu demek oluyor ki hava kirliligi tutun iciciliginden daha fazla olume neden olmaktadir.
Hayvanlar ve insanlar arasinda gecen hastaliklar
Insanlari etkileyen yeni ortaya cikan hastaliklarin yuzde 70’inden fazlasi yaban ve evcil hayvanlardan kaynaklanmaktadir. BM Cevre Programi, zoonotik hastaliklar icin en onemli risk olarak hayvanlar ve insanlar arasindaki artan temas miktarini listelemektedir. Tarim ve endustri gibi insan eylemleriyle yasamsal yasam alanlarinin dogasini degistirerek, insanlari vahsi yasamdan ayiran ‘tampon bolgeler’ ciddi sekilde azaltilmistir. Hukumetler arasi Bilim-Politika Platformu (IPBES) uzmanlarinin yaptigi aciklamada, dogal kaynaklarin korunmasi uzerinde ekonomik buyumeyi odullendiren bir sistemin, hastaliklarin vahsi yasamdan insanlara yayilmasi icin mukemmel bir firtina yarattigini aciklamaktadir. Bu demek oluyor ki Korona virus pandemi sonrasi daha guclu ve daha sIki uygulanan duzenlemelerle cevreye ozen gostermek zorunluluktur.
Besleyici gidalara sinirli erisim
Saglikli olmak, bagisIklik sistemini destekleyen dengeli bir diyete baglidir. DSO, gida uretimi uzerindeki etkisi nedeniyle biyolojik cesitliligin dogrudan beslenmeyle baglantili oldugunu belirtmektedir. Cok cesitli turler topragin daha uzun sure uretken kalmasina yardimci olur ve yiyecek icin hasat edilebilecek yeni bitkiler, hayvancilik ve deniz turlerini kesfetmek icin bir kaynak saglamaktadir.
Ancak gida guvenligi sadece yeterli olmamaktadir. 800 milyon insanin gida kitligi riskiyle karsi karsiya kaldigi durumlarda 2,1 milyar kisi obez veya fazla kilolu durumdadir. Enerji ihtiyaclarinin cogu sadece uc urunle karsilanmaktadir; bunlar pirinc, bugday ve misirdir. Bunlarin cogu ekmek gibi yuksek derecede islenmis urunler olarak sonuclanir veya sekerlemedeki tatlandiricilar dahil olmak uzere bilesenlere donusturulur. Ne yazik ki, son derece endustrilesmis, yogun gida uretim sistemi, besin acisindan fakir yiyecekleri ucuz ve kolay erisilebilir kilmaktadir.
Dogal tip kaynaklarini yok etmek
Tarim, iklim degisIkligi ve asiri hasat nedeniyle habitattaki degisIklikler biyolojik cesitlilik acisindan zengin ortamlari tuketmektedir. Bu bir sorundur, cunku bu alanlar genellikle dogal kaynaklardan elde edilen bir sonraki buyuk tibbi atilimlarin bulundugu yerlerdir. ABD’de onde gelen receteli ilaclarin yaklasIk yuzde 80’i dogal kaynaklara dayanmaktadir ve bunlarin cogu ozellikle kanser tedavisinde onemlidir. Dogal kaynaklarin hizla azalmasiyla, onemli tibbi turleri kesfetmeden once kaybedilebilir.
Dunya capinda milyonlarca insan saglik hizmetleri icin dogal ortamdan toplanan geleneksel ve yaygin tip kaynaklarina da guvenmektedir. Bazi ulkelerde, bu tibbi bitkiler saglik sistemlerinin onemli bir parcasidir. Bu geleneksel ilaclar icin hayati onem tasiyan turlerin kaybi milyarlarca insanin kullanabilecegi tedavi seceneklerini azaltacaktir.
Temiz su sIkintisi
Ortalama olarak bir kisi kisisel temizlik ve icmek icin gunde 50 litre su kullanir. BM, mevcut hizda kullanmaya ve kirletmeye devam edersek, dunya nufusunun ucte ikisinden fazlasi 2025 yilina kadar su stresi olan bolgelerde yasiyor olabilir. Zaten, 1,8 milyar insan kirli icme suyuna bagli hastaliklara yakalanma riskiyle karsi karsiyadir. Su Yardiminin Kidemli Politika Analisti Jonathan Farr, Birlesmis Milletler Dunya Su Gelisimi raporunun yayinlanmasina yanit olarak “Su anda 844 milyon insan (dunya nufusunun dokuzda biri) temiz suya sahip degil” diyor. “Digerleri guvenilmez bir su kaynagi ile karsi karsiyadir, cunku tarim, sanayi veya toplumun daha zengin kesimleri sudaki adil paylarindan daha fazlasini alabilirler.”
Dunya Saglik Orgutunun Koronavirus pandemisinde surekli vurguladigi bir durum vardir. Virusu kont-trol etmenin en etkili yolunun el hijyenine dikkat etmek oldugudur. Fakat dunyada milyonlarca insan yeterli su kaynaklari olmadigi icin bu tavsiyeyi uygulayamamaktadir. 42 ulkenin yaptigi bir ankette, nufusun yarisindan azinin evlerinde temel sabun ve suya erisimi vardir. Covid-19 krizi, kuresel su krizini on plana cikarmis ve herkesin temiz tedarike erisiminin saglanmasinin aciliyetini vurgulamistir.

Cozum Yesillenme
Sorumsuz davranislar hastalanma riskini artiriyor olsa da, pandeminin diger tarafindaki iyilesme, sistemik degisim icin bir firsat saglayabilir. Gelecekteki salginlari ve bunlarin toplum uzerindeki etkileri ancak insanlar ve doga arasindaki saglikli dengeyi geri kazandirilarak azaltilabilir. Yesillenme fikri simdiden onemli sayida Avrupali tarafindan desteklenmektedir. 1,2 milyon kisi AB’nin “dunyanin gordugu en buyuk yesil yatirim planini” baslatma cagrisina katilmistir. Avrupa’nin en buyuk on cevre kurulusundan olusan Green10 koalisyonu, yenilenebilir enerjinin yaygin kullanimi, dogal yasam alanlarinin restorasyonu ve tarim uygulamalarinin yesillendirilmesi gibi cozumler icin milyarlarca yatirim yapilmasini istemistir. Bunlarin hepsi, kuresel sagliga etki eden iklim degisIkliginin etkilerinin ustesinden gelmeye yardimci olacaktir.
Avrupa Cevre Burosu AB politika direktoru Patrick ten Brink’ e gore yeni butce, kaynak tasarrufu, kirliligi azaltma ve iklim cokusuyle mucadele edecek sekilde ayarlanmalidir. Gelecekteki salginlari ve bunlarin toplum uzerindeki etkileri ancak insanlar ve doga arasindaki saglikli dengeyi eski haline getire bildiginde kurulabilir.

10 Haziran 2020, 08:36	#1
CeReN Guest	Cevre ve Hava Kirliliginin Salginlara Etkisi Pandemi basladigindan beri, kirlilik seviyeleri dustu, hayvanlar daha once terk ettikleri alanlara geri dondu ve insanlar daha cok yuruyerek ve bisIkletle seyahat etmeye basladi. Bu durum kisa omurlu olmasina ragmen, davranislari degistiren bu etkilerin bazilarinin doga ve insan yasami icin olumlu etkilerini gozlemlenmistir. Bunun yaninda bircok kisi bu beklenmedik pozitif gelismelere sahit olunca, cevre ve saglik arasindaki iliski hakkinda yeni bir anlayis getirmistir. Ormansizlasma ve sicakliklarin yukselmesi gibi sorunlarin her turun yok olma riskini nasil arttirdigi bilinmektedir. Kuresel eko sistemin bir parcasi olarak, insanlar iklim degisIkliginin etkilerinden direk olarak etkilenmezler. Oysa asiri degisen iklimler, su kaynaklari, hava kalitesi ve gida uretimi gibi faktorleri etkileyerek insanlik icin bir tehdit olusturmaktadir. 2018’de Dunya Saglik Orgutu, kuresel isinmanin 2030-2050 arasinda 250.000 ilave olume neden olacagini tahmin etmektedir. Hava Kirliligi Neden Hasta Ediyor? Hava kirliliginin tum dunyada oldugu gibi hastaliklar konusunda da olumsuz etkileri vardir. Bu etkiler su sekildedir: Havanin kirli olmasi Dunyadaki her on kisiden dokuzu, mikroskobik partikullere maruz kalmayla ilgili kosullardan dolayi saglik sorunlari yasarken her yil tahmini 7 milyon kisi kirli havayi soludugu icin olmektedir. Komur, dizel, gaz yagi, hatta biyo yakit ve cop gibi kirli yakitlarin yakilmasinin bir sonucu olarak, bu cok kucuk kirleticiler akcigerlere girmektedir. Endustriyel tarim ve petrol ve gaz uretiminden kaynaklanan metan emisyonlarinin yani sira, insan solunum sistemi solunan bu kirli havayi temizlemeye calismaktadir. Hava kirliligi akciger kanseri, felc ve kalp hastaligi gibi cesitli saglik sorunlarina yol acabilir. Hava kirliligi ile ilgili olumlerin yuzde 90’dan fazlasi dusuk ve orta gelirli ulkelerde meydana gelmektedir, ancak yuksek gelirli ulkelerde bu duruma bagisIklik kazanmis degildir. 2019’da yapilan bir arastirma, hava kirliliginin Avrupa’da yilda 800.000’den fazla olume neden oldugunu tespit edilmistir. Bunu perspektife sokmak, hava kirliliginin yilda Dunya Saglik Orgutu’nun 2015 yilinda fazladan 7,2 milyon olumden sorumlu oldugunu tahmin edilmistir ve bu demek oluyor ki hava kirliligi tutun iciciliginden daha fazla olume neden olmaktadir. Hayvanlar ve insanlar arasinda gecen hastaliklar Insanlari etkileyen yeni ortaya cikan hastaliklarin yuzde 70’inden fazlasi yaban ve evcil hayvanlardan kaynaklanmaktadir. BM Cevre Programi, zoonotik hastaliklar icin en onemli risk olarak hayvanlar ve insanlar arasindaki artan temas miktarini listelemektedir. Tarim ve endustri gibi insan eylemleriyle yasamsal yasam alanlarinin dogasini degistirerek, insanlari vahsi yasamdan ayiran ‘tampon bolgeler’ ciddi sekilde azaltilmistir. Hukumetler arasi Bilim-Politika Platformu (IPBES) uzmanlarinin yaptigi aciklamada, dogal kaynaklarin korunmasi uzerinde ekonomik buyumeyi odullendiren bir sistemin, hastaliklarin vahsi yasamdan insanlara yayilmasi icin mukemmel bir firtina yarattigini aciklamaktadir. Bu demek oluyor ki Korona virus pandemi sonrasi daha guclu ve daha sIki uygulanan duzenlemelerle cevreye ozen gostermek zorunluluktur. Besleyici gidalara sinirli erisim Saglikli olmak, bagisIklik sistemini destekleyen dengeli bir diyete baglidir. DSO, gida uretimi uzerindeki etkisi nedeniyle biyolojik cesitliligin dogrudan beslenmeyle baglantili oldugunu belirtmektedir. Cok cesitli turler topragin daha uzun sure uretken kalmasina yardimci olur ve yiyecek icin hasat edilebilecek yeni bitkiler, hayvancilik ve deniz turlerini kesfetmek icin bir kaynak saglamaktadir. Ancak gida guvenligi sadece yeterli olmamaktadir. 800 milyon insanin gida kitligi riskiyle karsi karsiya kaldigi durumlarda 2,1 milyar kisi obez veya fazla kilolu durumdadir. Enerji ihtiyaclarinin cogu sadece uc urunle karsilanmaktadir; bunlar pirinc, bugday ve misirdir. Bunlarin cogu ekmek gibi yuksek derecede islenmis urunler olarak sonuclanir veya sekerlemedeki tatlandiricilar dahil olmak uzere bilesenlere donusturulur. Ne yazik ki, son derece endustrilesmis, yogun gida uretim sistemi, besin acisindan fakir yiyecekleri ucuz ve kolay erisilebilir kilmaktadir. Dogal tip kaynaklarini yok etmek Tarim, iklim degisIkligi ve asiri hasat nedeniyle habitattaki degisIklikler biyolojik cesitlilik acisindan zengin ortamlari tuketmektedir. Bu bir sorundur, cunku bu alanlar genellikle dogal kaynaklardan elde edilen bir sonraki buyuk tibbi atilimlarin bulundugu yerlerdir. ABD’de onde gelen receteli ilaclarin yaklasIk yuzde 80’i dogal kaynaklara dayanmaktadir ve bunlarin cogu ozellikle kanser tedavisinde onemlidir. Dogal kaynaklarin hizla azalmasiyla, onemli tibbi turleri kesfetmeden once kaybedilebilir. Dunya capinda milyonlarca insan saglik hizmetleri icin dogal ortamdan toplanan geleneksel ve yaygin tip kaynaklarina da guvenmektedir. Bazi ulkelerde, bu tibbi bitkiler saglik sistemlerinin onemli bir parcasidir. Bu geleneksel ilaclar icin hayati onem tasiyan turlerin kaybi milyarlarca insanin kullanabilecegi tedavi seceneklerini azaltacaktir. Temiz su sIkintisi Ortalama olarak bir kisi kisisel temizlik ve icmek icin gunde 50 litre su kullanir. BM, mevcut hizda kullanmaya ve kirletmeye devam edersek, dunya nufusunun ucte ikisinden fazlasi 2025 yilina kadar su stresi olan bolgelerde yasiyor olabilir. Zaten, 1,8 milyar insan kirli icme suyuna bagli hastaliklara yakalanma riskiyle karsi karsiyadir. Su Yardiminin Kidemli Politika Analisti Jonathan Farr, Birlesmis Milletler Dunya Su Gelisimi raporunun yayinlanmasina yanit olarak “Su anda 844 milyon insan (dunya nufusunun dokuzda biri) temiz suya sahip degil” diyor. “Digerleri guvenilmez bir su kaynagi ile karsi karsiyadir, cunku tarim, sanayi veya toplumun daha zengin kesimleri sudaki adil paylarindan daha fazlasini alabilirler.” Dunya Saglik Orgutunun Koronavirus pandemisinde surekli vurguladigi bir durum vardir. Virusu kont-trol etmenin en etkili yolunun el hijyenine dikkat etmek oldugudur. Fakat dunyada milyonlarca insan yeterli su kaynaklari olmadigi icin bu tavsiyeyi uygulayamamaktadir. 42 ulkenin yaptigi bir ankette, nufusun yarisindan azinin evlerinde temel sabun ve suya erisimi vardir. Covid-19 krizi, kuresel su krizini on plana cikarmis ve herkesin temiz tedarike erisiminin saglanmasinin aciliyetini vurgulamistir. Cozum Yesillenme Sorumsuz davranislar hastalanma riskini artiriyor olsa da, pandeminin diger tarafindaki iyilesme, sistemik degisim icin bir firsat saglayabilir. Gelecekteki salginlari ve bunlarin toplum uzerindeki etkileri ancak insanlar ve doga arasindaki saglikli dengeyi geri kazandirilarak azaltilabilir. Yesillenme fikri simdiden onemli sayida Avrupali tarafindan desteklenmektedir. 1,2 milyon kisi AB’nin “dunyanin gordugu en buyuk yesil yatirim planini” baslatma cagrisina katilmistir. Avrupa’nin en buyuk on cevre kurulusundan olusan Green10 koalisyonu, yenilenebilir enerjinin yaygin kullanimi, dogal yasam alanlarinin restorasyonu ve tarim uygulamalarinin yesillendirilmesi gibi cozumler icin milyarlarca yatirim yapilmasini istemistir. Bunlarin hepsi, kuresel sagliga etki eden iklim degisIkliginin etkilerinin ustesinden gelmeye yardimci olacaktir. Avrupa Cevre Burosu AB politika direktoru Patrick ten Brink’ e gore yeni butce, kaynak tasarrufu, kirliligi azaltma ve iklim cokusuyle mucadele edecek sekilde ayarlanmalidir. Gelecekteki salginlari ve bunlarin toplum uzerindeki etkileri ancak insanlar ve doga arasindaki saglikli dengeyi eski haline getire bildiginde kurulabilir.
	Alıntı Yap

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)