|
|
22 Nisan 2020, 12:32
|
#1 |
 |
Protista Alemi Terimler Sozlugu, Aciklama ve Ornekleri
Krallik Protista okaryotik protistler olustumaktadir. Bu cok cesitli kralligin uyeleri tipik olarak tek hucreli ve yapi olarak diger okaryotlardan daha az karmasIktir. Yuzeysel anlamda, bu organizmalar diger okaryot gruplarina hayvanlar, bitkiler ve mantarlara olan benzerliklerine dayanarak tanimlanmaktadirlar. Protistler pek cok benzerlik paylasmamaktadirlar, ancak diger kralliklarin hicbirine uymadiklari icin birlikte gruplandirilmaktadirlar. Bu gruplandirma asagidaki gibidir:
• Fotosentez yapabilenler • Diger protistlerle karsilikli iliskiler icinde yasayabilenler • Tek hucreli olanlar • Cok hucreli veya koloniler olusturanlar • Mikroskobik olanlar • Dev yosun olanlar • Biyoluminesan olanlar • Bitkilerde ve hayvanlarda meydana gelen hastaliklardan sorumlu olanlar Bununla birlikte koruyucular sucul ortamlarda, nemli arazi habitatlarinda ve hatta diger okaryotlarin icinde yasamaktadirlar. Protista Karakteristikleri Protistler, Okarya Alan adi altinda ikamet etmektedirler ve bu nedenle okaryot olarak siniflandirilmaktadir. Okaryotik organizmalar, bir zarla cevrili bir cekirdege sahip olmalarindan dolayi prokaryotlardan ayirt edilmektedirler. Bir cekirdege ek olarak, protistlerin sitoplazmalarinda ek organelleri bulunmaktadir. Endoplazmik retikulum ve Golgi kompleksleri sentezi icin onemli olan proteinlerin ve ekzositoz hucre molekulleridir. Ayrica bircok protist, yutulan organik materyalin sindirimine yardimci olan lizozomlara sahiptir. Bazi organeller bazi protist hucrelerde bulunmaktadir, bazilarinda ise bulunmamaktadir. Ortak ozellikleri olan protistler hayvan hucrelerinde ayrica hucre icin enerji saglayan mitokondri bulunmaktadir. Bitki hucrelerine benzer protistlerin bir hucre duvari ve kloroplastlari vardir. Kloroplastlar bu hucrelerde fotosentezi mumkun kilmaktadir. Beslenme Edinimi Protistler, beslenme elde etmek icin farkli yontemler sergilemektedirler. Bazilari fotosentetik ototroflardir, yani kendiliginden beslenirler ve beslenme icin karbonhidrat uretmek icin gunes isigini kullanmaktadir. Diger protistler, diger organizmalari besleyerek beslenme alan heterotroflardir. Bu, parcaciklarin dahili olarak yutuldugu ve sindirildigi surec olan fagositoz ile gerceklesmektedir. Yine de, diger protistler, agirlikli olarak besinleri ortamlarindan emerek besin almaktadirlar. Bazi protistler, hem fotosentetik hem de heterotrofik besin kazanimi formlari sergileyebilmektedirler. Hareket Bazi protistler hareketsizken, digerleri farkli yontemlerle hareket gostermektedir. Bazi protistlerde flagella veya silia bulunmaktadir. Bu organeller, nemli ortamlari boyunca protistleri itmek icin hareket eden ozel mikrotubul gruplarindan olusan cikintilardir. Diger protistler, psodopodi olarak bilinen sitoplazmalarinin gecici uzantilarini kullanarak hareket etmektedir. Bu uzantilar ayrica, protistin besledikleri diger organizmalari yakalamasina izin vermek acisindan da degerlidir. Ureme Protistlerde gorulen en yaygin ureme yontemi eseysiz uremedir. Cinsel ureme mumkundur, ancak tipik olarak sadece stres zamanlarinda gerceklesmektedir. Bazi protistler, eseysiz olarak ikili fisyon veya coklu fisyon ile digerleri ise, tomurcuklanarak veya spor olusumu yoluyla eseysiz olarak cogalmaktadirlar. Cinsel uremede gametler mayoz tarafindan uretilmektedir ve yeni bireyler uretmek icin gubrelemede birlesmektedir. Algler gibi diger protistler, yasam dongulerinde haploid ve diploid asamalar arasinda degistikleri bir kusak nesil degisimi sergilemektedir. Fotosentetik Koruyucular Protistler, beslenme edinimi, hareketlilik ve ureme gibi bir dizi farkli kategorideki benzerliklere gore gruplandirilmaktadir. Protistlerin ornekleri arasinda algler, amipler, oglena, plazmodyum ve balcik kaliplari bulunmaktadir. Fotosentez yapabilen koruyucular arasinda ise cesitli alg, diatom, dinoflagellat ve oglena bulunmaktadir. Bu organizmalar genellikle tek hucreli olmakla birlikte koloniler olusturmaktadir. Ayrica fotosentez icin isIk enerjisini emen bir pigment olan klorofil icermektedirler. Fotosentetik protistler, bitki benzeri protistler olarak kabul edilmektedir. Dinoflagellatlar veya yangin algleri olarak bilinen protistler, deniz ve tatli su ortamlarinda yasayan planktonlardir. Bazen zararli yosun blumlari ureten hizla uremektedirler ve bazi dinogflagellatlar da biyoluminesandir. Diyatomlar, fitoplankton olarak bilinen en yaygin tek hucreli alg turleri arasindadir. Silikon bir kabuk icine yerlestirilmislerdir, deniz ve tatli su ortamlarinda bol miktarda bulunmaktadirlar. Fotosentetik oglena, kloroplast icerdikleri icin bitki hucrelerine benzemektedirler. Kloroplastlarin yesil alglerle endosimiyotik iliskilerin bir sonucu olarak elde edildigi dusunulmektedir. Heterotrofik Koruyucular Heterotrofik protistler organik bilesIkler alarak besin almalidir. Bu protistler bakteri, curuyen organik maddeler ve diger protistler ile beslenmektedirler. Heterotrofik protistler, hareket turlerine veya hareketsizliklerine gore kategorize edilmektedir. Heterotrofik protistlerin ornekleri arasinda amipler, paramecia, sporozoanlar, su kaliplari ve balcik kaliplari bulunmaktadir. Psodopodi ile Hareket Amipler psodopodi kullanarak hareket eden protistlerin ornekleridir. Sitoplazmanin bu gecici uzantilari, organizmanin, fagositoz veya hucre yeme olarak bilinen bir tur endositoz yoluyla organik materyali yakalamasina ve yutmasina izin vermektedir. Amipler amorftur ve sekillerini degistirerek hareket etmektedirler. Ayrica sucul ve nemli ortamlarda bulunurlar ve bazi turler parazitiktir. Flagella veya Kirpikler ile Heterotrofik Koruyucular Tripanozomlar, flagella ile hareket eden hetektrofik protistlerin ornekleridir. Bu uzun, kirbac benzeri uzantilar ileri geri hareket kabiliyeti saglamaktadir. Tripanozomlar hayvanlari ve insanlari enfekte edebilen parazitlerdir. Bazi turler, sinek isirmak suretiyle insanlara bulasan Afrika uyku hastaligina neden olmaktadir. Paramecia, kirpikler ile hareket eden protistlerin ornekleridir. Kirpikler, vucuttan uzanan ve supurme hareketinde hareket eden kisa, iplik benzeri cikintilardir. Bu hareket organizmanin hareket etmesine ve ayrica yiyecekleri (bakteri, algler vb.) Parameciumun agzina dogru cekmesine izin vermektedir. Bazi paramecia, yesil algler veya bazi bakterilerle karsilikli simbiyotik iliskilerde yasamaktadirlar. Sinirli Harekete Sahip Heterotrofik Koruyucular Balcik kaliplar ve su kaliplari, sinirli hareket gosteren protistlerin ornekleridir. Bu protistler, organik maddeyi ayristirdiklari ve besinleri cevreye geri donusturdukleri icin mantarlara benzemektedirler. Curuyen yapraklar veya ahsap arasinda nemli topraklarda yasamaktadirlar. Plazmodiyal ve hucresel balcik kaliplari olmak uzere iki tur balcik kalip vardir. Bir plazmodiyal balcik kuf, birkac tek tek hucrenin fuzyonu ile olusturulan muazzam bir hucre olarak bulunmaktadir. Bircok cekirdege sahip bu dev sitoplazma blogu, amip benzeri bir sekilde yavasca hareket eden balcik gibidir. Zorlu kosullar altinda, plazmodiyal camur kaliplari spor iceren sporangia adi verilen ureme saplari uretmektedir. Cevreye birakildiginda, bu sporlar daha fazla plazmodiyal sumuk kuf ureterek cimlenebilmektedir. Hucresel balcik kaliplari yasam dongulerinin cogunu tek hucreli organizmalar olarak gecirmektedir ve amip benzeri hareket edebilmektedirler. Stresli kosullar altinda, bu hucreler birleserek bir sumukluge benzeyen buyuk bir bireysel hucre grubu olusturmaktadirlar. Hucreler, spor ureten bir ureme sapi veya meyve veren govde olusturmaktadirlar. Su kaliplari sucul ve nemli karasal ortamlarda yasamaktadirlar. Curuyen maddelerle beslenirler ve bazilari bitkilerden, hayvanlardan, alglerden ve mantarlardan yasayan parazitlerdir. Oomycota filum turleri, mantarlara benzer ipliksi veya iplik benzeri bir buyume sergilemektedirler. Bununla birlikte, mantarlardan farkli olarak, oomycetes, kitin degil selulozdan olusan bir hucre duvarina sahiptir. Hem cinsel hem de eseysiz olarak ureyebilmektedirler. Hareketsiz Heterotrofik Protistler Sporozoanlar, hareket icin kullanilan yapilara sahip olmayan protistlerin ornekleridir. Bu protistler, konakcilarindan beslenen ve sporlarin olusumu ile cogalan parazitlerdir. Sporozoanlar, yasam dongulerinde cinsel ve eseysiz evreler arasinda donusumlu olarak bir tur kusak degisimi sergilerler. Sporozoanlar insana bocek veya diger hayvan vektorleri yoluyla bulasir. Toksoplazma sporozoon neden oldugu bir hastaliktir Toxoplasma gondii edilebilir hayvanlar tarafindan, kontamine yiyecek veya su yoluyla insanlara bulasmaktadir. Siddetli toksoplazmozda, T. gondii gozlere veya beyin gibi diger organlara zarar vermektedir. Bununla birlikte Toksoplazmoz tipik olarak saglikli bagisIklik sistemi olan kisilerde gelismemektedir. Plasmodium olarak bilinen bir diger sporozoon, insanlarda sitmaya neden olmaktadir. Bu protistler, memelilere bocek isiriklari ile genellikle sivrisinekler tarafindan ve kirmizi kan hucrelerine bulasmaktadir. Plazmodyum, yasam dongulerinin merozoit asamasinda, enfekte kan hucrelerinde cogalmaktadir ve bu da yirtilmalarina neden olmaktadir. ayrica serbest birakildiginda, merozoitler diger kirmizi kan hucrelerine bulasabilmektedir. Protist Terimler Sozlugu Algler (tekil algler): Bu terim yosun, cogu zaman birbiri ile pek iliskili olmayan cok buyuk ve farkli bir fotosentetik organizma kumesi icin gayriresmi bir terimdir, bu sebepten polifirik olarak kabul edilmektedir. Bu grupta yer alan organizmalar, diatomlar ve Chlorella dahil tek hucreli mikroalg cinsidir, dev yosun ve 160 feet uzunluga kadar buyuyebilen buyuk bir kahverengi alg gibi cok hucreli formlarda bulunmaktadir. Cogu ototrofik ve suculdur, hepsi kara bitkilerinde bulunan bilesenler olan ksilem, stoma ve floem dahil olmak uzere pek cok farkli doku ve hucre tipinden yoksundurlar. Yosunlar en karmasIk ve en buyuk alg turudur ve en karmasIk tatli su yosunu turu Charophyta adi verilen yesil alglerin bir bolumudur. Bu grupta yer alan organizmalar, diatomlar ve Chlorella dahil tek hucreli mikroalg cinsidir, dev yosun ve 160 feet uzunluga kadar buyuyebilen buyuk bir kahverengi alg gibi cok hucreli formlarda bulunmaktadir. Cogu ototrofik ve suculdur, hepsi kara bitkilerinde bulunan bilesenler olan ksilem, stoma ve floem dahil olmak uzere pek cok farkli doku ve hucre tipinden yoksundurlar. Yosunlar en karmasIk ve en buyuk alg turudur ve en karmasIk tatli su yosunu turu Charophyta adi verilen yesil alglerin bir bolumudur. Amoeboid: Bu terim, cogunlukla psodododlari geri cekerek ve uzatarak seklini degistirebilen bir organizmayi ifade eden amip kelimesinin bir surumudur. Amipler tek bir taksonomik grup degildir, bunun yerine okaryotik organizmalarin her ana soyunda bulunmaktadirlar. Mikrobiyologlar sIklikla amoeboid ve amipler terimlerini birbirlerinin yerine kullanilmaktadir ve bir tur bagirsak paraziti de dahil olmak uzere iyi bilinen bircok turu icermektedirler. Kirpikli: Kirpikliler, okaryotik flagella ile yapisal olarak ayni olan, kirpik adi verilen sac benzeri organellere sahip protozoanlardir, ancak bunlar genellikle daha kisadir ve cok daha buyuk miktarlardadir. Ayrica flagella’dan biraz farkli olan dalgali bir yapiya sahiptirler. Kirpikler bu grubun tum uyelerinde gorulmektedir ve beslenme, emekleme, baglanma ve hatta sansasyon icin kullanilabilmektedir. Kirpikler ile organizma yiyecek kapabilir, dolasabilir ve cok daha fazlasini yapabilmektedirler. Gunumuzde 5.500’den fazla tur vardir, bunlar hem tuzlu suda hem de tatli su okyanuslarinda ve gollerinde bulunmaktadirlar. Ayrica siliatlar protozoalarin en uzmanlaridir ve belirli islemleri gerceklestiren bircok farkli organelleri bulunmaktadir. Flagellate: Bu terim, hucrenin yuzeyindeki bazal bir govdeden gorunen, hareketli, cok uzun, kirbac benzeri bir aparat olan flagellum olan organizmalara iliskindir. Ekler bir lokomotor organel gorevi gormektedir ve okaryotik hucrelerde, flagella, merkezi bir cift etrafina yerlestirilmis dokuz ayri mikrotubul cifti icermektedir. Bakterilerde, telleri sIkica sarilmaktadir ve flagellin olarak adlandirilmaktadir. Bu kelime, kirbac anlamina gelen Latince flagellum kelimesinden gelmektedir. Flagella, yapisindan ziyade islevleri ile tanimlanan organellerdir ve flagellumun ana rolu harekettir. Bununla birlikte, genellikle bir duyusal organel olarak kullanilmaktadir, hatta hucre disindaki sicakliklara ve kimyasallara karsi hassastir. Kelp: Kelp, Laminariales siparisinin bir parcasi olan buyuk kahverengi alg yosunlaridir. YaklasIk 30 farkli tur vardir ve hepsi su alti ormanlari olarak bilinen bolgelerde sig okyanuslarda yetismektedir. Bazilari, yosunlarin yaklasIk bes ila yirmi uc milyon yil oldugu dusunulmektedir. Kelp, suyun sicakligi 42 ila 57 derece Fahrenheit arasindaysa, besin bakimindan zengin suya ihtiyac duymaktadirlar. Gunde 1,5 aya kadar buyuyen, yuksek buyume hizlariyla bilinmektedir ve 260 feet uzunluga kadar ulasabilmektedirler. Protozoa (tekil: protozoan): Protozoa, tek hucreli okaryotlardir ve parazitik veya serbest yasamaktadirlar. Bu, diger mikroorganizmalarin yani sira organik dokular ve enkaz iceren organik madde ile beslendigi anlamina gelmektedir. Protozoa, tarihsel olarak yirtici ve motilite iceren, hayvan benzeri davranislari nedeniyle tek hucreli hayvanlar olarak bilinmektedir. Ayrica bircok alglerde ve bitkilerde bulunanlar gibi hucre duvarlarindan da yoksundurlar. Protozoanin hayvanlarla gruplandirilmasinin geleneksel uygulamasi artik yoktur, ancak terim hala bazen heterotrofi ile beslenen ve bagimsiz hareket eden tek hucreli organizmalari gevsek bir sekilde tanimlamanin bir yolu olarak kullanilmaktadir. Sumuk Kalibi: Sumuk kalibi, tek hucreli olarak serbestce yasayan, ancak cok hucreli ureme yapilari olusturmak icin bir araya toplanan cok sayida iliskisiz okaryotik organizmanin tanimlanmasinda kullanilan gayri resmi bir isimdir. Eskiden mantarlar olarak siniflandirilan balcik kuf artik bu kralligin bir parcasi olarak kabul edilmemektedir. Gercek cekirdekler iceren ve hem mantarlara hem de protozoa protezlerine benzeyen yaklasIk 500 ilkel organizma turu bulunmaktadir. Sporozoa (tekil: sporozoan): Sporozoa, genellikle cesitli konakcilarda hem cinsel hem de aseksuel nesiller iceren, karmasIk bir yasam dongusune sahip, hareketli olmayan, kesinlikle parazitik bir protozoan sinifidir. Sinif ayni zamanda babesias ve parazitleri iceren onemli patojenleri icermektedir. Sporozoalar parazitik, spor olusturan protozoandir ve bircok farkli tur icermektedir. Bu turlerden biri sitmaya neden olan organizma olan plasmodia olarak bilinmektedir. Olgun formlar, bazi lokomotif yetenekleri veren dis organlara sahip degildir ve en yaygin, iyi bilinen formlardan bazilari arasinda Toxoplasma, Microsporidia, Plasmodium, Isospora ve Cryptosporidium bulunmaktadir. Su Kalibi: Omiketler olarak bilinen bir gruba ait olan su kaliplari, dallanmis lifleri sayesinde diger mantarlara benzemektedir ve spor olusturmaktadirlar. Bununla birlikte, su kaliplari, diger mantarlarin kitinin olmasina ragmen, duvarlarinda seluloza sahiptir. Oomycetes, flagella tasiyan zosporlari iceren karmasIk bir ureme dongusune sahiptir. Bazi su kaliplari aslinda baligin parazitleridir, digerleri ise patates, uzum ve hatta tutun gibi bitkilerde hastaliga neden olmaktadir. Su kaliplari mikroskobiktir ve hem cinsel hem de aseksuel olarak uremektedirler. Yuksek nemli kosullar ve surekli akan su altinda buyumektedirler, dogada minik ve emicidirler. Ayrica tup benzeri bir bitkisel yapi olan miselden olusan bir thallusa veya vucuda sahiptirler. Protez Ornekleri Yosun 1757 yilinda kesfedilen Amip proteini, bu mikropun turlerinde yaygin olarak bulunmaktadir. 220 ila 740 mikrometre buyuklugunde olabilmekte ve bir veya daha fazla cekirdegin varligi ile karakterize edilen bir vucut yapisina sahiptir. Aseksuel uremeye sitokinez seklinde katilmaktadirlar. Euglena Tek hucreli bir mikrop olan Euglena, 1.000’den fazla ture sahiptir. Hem heterotrofi hem de ototrofi sergilemektedirler ve ikincisi fotosentez yoluyla seker uretmektedirler. Hammadde bu islemde kullanilmaktadir, karotenoid pigmentleri ve klorofil a ve c’yi icermektedir. Diyatom Diyatom, cesitli alg gruplarindan birini olusturan fitoplanktondur. Cogu dogada tek hucrelidir, hucre duvarlarina frustule denmektedir ve hidratlanmis silikon dioksitten olusmaktadir. Bu sIkintilara gelince cok fazla cesitlilik vardir, goller ve nehirler gibi tatli su kutlelerinde ve ayrica okyanuslarda diatomlar bulunmaktadir. Diatomlar 100,000’den fazla turu ve 200 cinsi bulunmaktadir. Su kalitesini inceleme ihtiyaci gerektiginde faydalidirlar ve cogu tropikal bolgelerde bulunan turleri numaralandirir. Ayrica ureme ikili bolunme ile olusmaktadir. Paramecium Paramecium tek hucreli mikroorganizmalardir ve kirpikler adi verilen bir lokomotif organina sahiptir. Vucutlari 50 ila 350 mikrometre arasinda degismektedir ve osmoregulasyon icin kontraktil vakuoller kullanilmaktadir. Bu organizmanin vucudun yaninda bulunan bir agiz olugu vardir ve o agizdan gecen supurme hareketi ile yiyecekleri almaktadir. Diyetleri bakteri, maya ile alglerden olusmaktadir ve turlerden birkaci okyanuslarda bulunsa da, tatli su bolgelerinde yaygin olarak bulunmaktadir. Paramecium aurelia ve bakteriyel endosymbionts arasinda simbiyotik bir iliski vardir. |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
