|
|
20 Mart 2020, 11:49
|
#1 |
 |
Cinko EksIkligi: Nedenleri, Kaynaklari ve Takviyeleri
Cinko eksIkligi kisiler arasinda yaygin gorulen bir durumdur. Siddetli oldugu durumlarda buyumenin gecikmesine, istah kaybina ve potansiyel olarak ciddi sonuclara yol acmaktadir. Neyse ki, gunluk cinko ihtiyaclarini gidalar ve takviyelerle karsilamak kolaydir. Bu yazida cinko eksIkligi, kaynaklar, yan etkiler, dozaj ve daha fazlasi hakkinda bilgiler yer almaktadir.
Gida Kaynaklari Bakliyat ve tahillar yaklasIk % 30, et yaklasIk % 50 ve sut urunleri yaklasIk % 20 diyet cinko saglamaktadir. Cinko bakimindan zengin gidalar bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir: • Kirmizi et • Kumes hayvanlari • Deniz urunleri (istiridye, yengec, istakoz) • Yumurtalar • Fasulyeler • Findik • Kepekli tahillar • Takviye edilmis tahillar • Sut Urunleri Ayrica tam tahilli ekmekler, tahillar ve baklagiller cinko emilimini azaltan fitatlar icermesine ragmen, yine de iyi cinko kaynaklaridir. Takviyeler Sitrat, sulfat, glukonat, orotat, oksit, pikolinat ve asetat dahil olmak uzere takviye olarak bir dizi farkli cinko formu mevcuttur. Elementel cinko yuzdesi forma gore degismektedir. Genel olarak, sitrat ve asetat gibi organik cinko tuzlari, cinko okside kiyasla daha iyi emilime sahiptir. Cinko eksIkligi bazi hastaliklarla iliskidir ve bunlar asagidaki gibidir: • Kanitlanmis cinko eksIkligi ve cinko kaybetme kosullari • Akrodermatit enteropati ve Wilson hastaligi • Gelismekte olan ulkelerde cocuklarda akut ishal • Zaturre ve sitma Gunluk Cinko Ihtiyaci ve Dozaj Ulusal Akademiler Tip Enstitusu Gida ve Beslenme Kurulu’na (FNB) gore cinko icin Onerilen Diyet Yardimi (RDA) asagidaki gibidir: Yas Erkek Kadin Hamile Emzirme 0-6 Ay 2 mg 2 mg 7-12 Ay 3 mg 3 mg 1-3 Yas 3 mg 3 mg 4-8 Yas 5 mg 5 mg 9-13 Yas 8 mg 8 mg 14-18 Yasarasi 11 mg 9 mg 12 mg 13 mg +19 Yas 11 mg 8 mg 11 mg 12 mg Optimal cinko dozu kisiye gore degismektedir. Genel bir kural olarak, gunde 15 mg onleyici bir doz olarak kabul edilirken, bir eksIkligi duzeltmek icin 30 mg’a kadar daha yuksek dozlar gerekmektedir. Yetiskinler icin hemen hemen tum bireyler icin olumsuz saglik etkileri riski olusturmayacak en yuksek gunluk besin alim seviyesi olan tolere Edilebilir Ust Alim Seviyesi (UL) 40 mg/gundur. Cinko EksIkligi Kisilerin yaklasIk % 10’unun cinko RDA’nin yarisindan daha az bir diyet alim bulunmaktadir ve ayrica ucuncu dunya ulkelerindeki kisilerin % 50’sinden fazlasinda cinko eksIktir. Dunya capinda olumlerin % 1,4’u cocukluk caginda ciddi cinko eksIkligi ile iliskilidir. Cinko eksIkligi, gecikmis buyume, istahsizlik, uyusukluk, bagisIklik fonksiyon bozuklugu ve enfeksiyona yatkinlikla karakterizedir. Daha siddetli vakalarda cinko eksIkligi erkeklerde sac dokulmesi, ishal, bozulmus tat keskinligi, kilo kaybi, gecikmis cinsel olgunlasma, iktidarsizlik, testosteron eksIkligi (hipogonadizm), goz ve cilt lezyonlarina neden olmaktadir. Cinko eksIkligi riski tasiyan gruplar bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir: • Sindirim bozukluklari olan kisiler • Vejetaryenler • Hamile ve emziren kadinlar • Alkolikler • Orak hucre hastaligi olan kisiler Nedenler 1) Yetersiz alim Cinko eksIkligi, diyetten yetersiz cinko alimindan kaynaklanmaktadir. Vejetaryenler, et yemedikleri icin yuksek bir cinko eksIkligi riskine sahiptirler ve et cinko bakimindan yuksektir ve cinko emilimini artirmaktadir. Diyetleri genellikle baklagiller ve kepekli tahillar acisindan zengindir, ancak bu gidalar cinkoyu baglayan ve emilimini engelleyen fitatlar icermektedir. Gelismekte olan ulkelerde yetersiz beslenme nedeniyle yetersiz cinko alimi meydana gelmektedir. 2) Yetersiz emilim Sindirim sisteminin cesitli hastaliklar yetersiz cinko emilimine neden olmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir: • Akrodermatit enteropati • Ladin • Kistik fibroz • Inflamatuar bagirsak hastaliklari (Crohn hastaligi) • Kisa bagirsak sendromu Bagirsakta dusuk demir emiliminin bir baska nedeni, cinko emilimini engelleyen yuksek miktarda gida maddesi alimidir ve bunlar asagidaki gibidir: • Fitatlar (tam tahillar, baklagiller) • Yuksek lif alimi 3) Artan kayip Bazi nedenlerden dolayi artan cinko kaybi meydana gelmektedir ve bunlar asagidaki gibidir: • Uzun sureli ishal • Bobrek hastaliklari • Karaciger sirozu • Alkolizm • Uzun sureli kanama (bagirsak parazitleri ve agir adet kanamasi) • IL-1’i artiran kronik inflamatuar hastaliklar • Orak hucre hastaligi ve talasemi gibi hemolitik anemiler • Asiri terleme ve egzersiz • Tip I ve tip II diyabetliler Cinko Asiri Yuku Cinko asiri yuklenmesi nadirdir, ancak cinkoya asiri doz veya toksIk asiri maruz kalma nedeniyle ortaya cikmaktadir. Galvanizli kaplardan salinan cinko ile kontamine yiyecek veya iceceklerin tuketimi de cinko toksisitesine yol acmaktadir. Yuksek cinko aliminin (200 mg/gunden fazla cinko alimi) akut yan etkileri kramplar, bulanti, kusma, ishal, istahsizlik ve bas agrilarini icermektedir. Cinko titremesi veya metal dumani atesi olarak da bilinen cinko sarsintilari, cinko oksit iceren taze endustriyel dumanlarin yogun solunmasindan kaynaklanmaktadir. Ates, titreme, oksuruk, gogus agrisi ve karin rahatsizligi olarak ortaya cikmaktadir. 50-300 mg/gun dozlarinda uzun sureli takviye cinko alimi, bakir ve demir eksIkligine, bagisIklik fonksiyonunun azalmasina ve sinir sistemi icin toksisiteye yol acmaktadir. Ayni zamanda dusuk yogunluklu lipoprotein (LDL) kolesterolunde bir artisa ve yuksek yogunluklu lipoprotein (HDL) kolesterolunde, kalp fonksiyonunda degisime ve bozulmus pankreatik enzimlerde azalmaya neden olmaktadir. 100 mg/gun cinkonun uzerindeki dozlarla uzun sureli takviye, cinkonun immunsupresif etkisine bagli olarak prostat kanseri goreceli riskini yaklasIk 3 kat arttirmaktadir. |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
