|
|
19 Ekim 2020, 10:53
|
#1 |
  |
Yukaridan Asagiya Isleme Ve Algilama Nedir, Neden Kullanilir?
Yukaridan asagiya isleme, beynin bir veya daha fazla duyu sistemi tarafindan beyne zaten getirilmis olan bilgileri nasil kullandigini ifade eden bir kavramdir. Bu islem beyne kadar cevre hakkinda bilgi saglayan duyularin sureci olan asagidan yukariya islemenin tersidir. Baska bir deyisle, yukaridan asagiya isleme, genelden ozele, buyuk resimden kucuk ayrintilara kadar islediginde gerceklesmektedir. Yukaridan asagiya islemede soyut izlenimlerin bes duyu ile topladigi bilgileri etkileyebilir. Bu yazida yukaridan asagiya isleme kavrami, onemi ve kullanimi uzerine bilgiler bulunmaktadir. Yukaridan Asagiya Isleme Kavrami Yukaridan Asagiya Isleme ve Algilama Nedir, Neden Kullanilir?1970 yilinda psIkolog Richard Gregory, yukaridan asagiya isleme kavramini tanitmistir ve alginin yapici oldugunu iddia etmistir. Kisi bir seyi algiladiginda, algiyi dogru sekilde yorumlamak icin baglama ve ust duzey bilgilerine guvenmelidir. Gregory’ye gore algi, bir hipotez testi surecidir. Goze ulasip beyne ulastigi zaman arasinda gorsel bilginin yaklasIk % 90’inin kayboldugunu one surmektedir. Yani kisi yeni bir sey gordugunde, onu anlamak icin yalnizca duyularina guvenemez. Yeni gorsel bilginin anlami hakkinda hipotez kurmak icin mevcut bilgilerini ve gecmis deneyimler hakkinda hatirladiklarini kullanir. Hipotez dogruysa, algilar, duyular araciligiyla alinan ve dunya hakkinda bildiklerinin bir kombinasyonu ile aktif olarak insa ederek anlamlandirilir. Bununla birlikte, hipotez yanlissa, bu algisal hatalara yol acabilir. Yukaridan Asagi Isleme Neden Kullanilir? Yukaridan asagiya isleme, kisinin cevreyle olan etkilesimlerinde onemli bir rol oynamaktadir. Bes duyu surekli bilgi alir ve herhangi bir zamanda, onlara dokundugunda farkli goruntuler, sesler, tatlar, kokular ve seylerin nasil hissettigini deneyimlemektedir. Her zaman duyularin her birine dikkat edilseydi baska hicbir sey yapmaya gerek kalmazdi. Yukaridan asagiya isleme, ne algilandigini anlamak icin baglama ve onceden var olan bilgilere guvenerek sureci kolaylastirmayi saglamaktadir. Beyin yukaridan asagiya islem yapmasaydi, duyular kisiyi farkli yonlere sureklerdi. Yukaridan Asagiya Islemeyi Kullanma Yukaridan asagiya isleme, gunluk hayatta duyularla ne algiladigini anlamaya yardimci olmaktadir. Bunun gosterildigi alanlardan biri okuma ve harf tanimlamadir. Deneyler, tek bir harf veya o harfi iceren bir kelime ile kisaca sunuldugunda ve daha sonra hangi harfi veya kelimeyi gorduklerini belirlemeleri istendiginde, katilimcilarin kelimeyi harften daha dogru bir sekilde tanimlayabildigini gostermistir. Kelimenin harften daha fazla gorsel uyariciya sahip olmasina ragmen, kelimenin baglami, bireyin gorduklerini daha dogru anlamasina yardimci olmaktadir. Ustunluk etkisi olarak adlandirilan bu, gunluk yasamda faydali bir aractir. Ornegin, onemli bir mektup alindigi ama birkac damla suyun metnin bir kismina bulastigini varsayilsin. Farkli kelimelerdeki birkac harf artik sadece leke seklinde kalmis olsun. Yine de, yukaridan asagi islemeyi kullanarak mektubun tamamini okunabilir. Burada mektubun mesajinin anlamak icin lekelerin gorundugu kelimelerin ve cumlelerin baglami ve okuma bilgisi kullanilir. Yukaridan Asagiya Islemenin Olumlu ve Olumsuz Yonleri Yukaridan asagiya isleme, duyusal algilari anlama seklini basitlestirerek olumlu bir isleve hizmet etmektedir. Cevre yogun ve her zaman birden fazla sey uyarici bulunmaktadir. Yukaridan asagiya isleme, algilari ve anlamlari arasindaki bilissel yolu kisaltmayi saglamaktadir. Bunun nedenlerinden biri, yukaridan asagiya islemenin kaliplari tanimaya yardimci olmasidir. Kaliplar yararlidir cunku dunyayi anlamaya ve dunyayla nasil etkilesim kurulacaginin bilinmesine yardimci olurlar. Ornegin, yeni bir tur mobil cihazla karsilastiginda, etkilesimde bulunmak istenilen uygulamalari acmak icin hangi simgelere dokunacagini hizlica belirlemek icin diger mobil cihazlarla olan gecmis deneyimler kullanilmaktadir. Mobil cihazlar genellikle benzer etkilesim kaliplarini takip eder ve bu kaliplar hakkindaki onceki bilgiler onlari yeni cihaza uygulamaya olanak tanir. Diger yandan, kaliplar, seyleri benzersiz sekillerde algilamayi da engelleyebilir. Bu nedenle, bir cep telefonunun nasil kullanilacaginin modelini anlasilabilir, ancak uretici tamamen benzersiz etkilesim kaliplari kullanan yeni bir telefonla uretirse, onun nasil kullanacagi cozulemeyebilir. Yukaridan asagiya islemenin olumsuz sonuclari olabilecegi yer is burasidir. Bilgiler sinirli ve belirli sekillerde onyargilidir. Bilgi algilara uyguladiginda, benzer sekilde algilari sinirlar ve bu durum kisiyi onyargili hale getirir. Ornegin, kisi her zaman bir iPhone kullandiysa, ancak yeni bir tur telefon modeli ile karsilastiysa, algi, tipki iPhone gibi calissa bile, telefonun kullanici deneyiminin daha dusuk olmasi muhtemeldir. Yukaridan Asagiya Islemenin Onemi Yukaridan asagiya isleme neden onemlidir? Insanlar o kadar cok bilgiyi barindirirlar ki, her bir ayrintiya katilmak ve islemek imkansizdir. Yukaridan asagiya isleme, dunyayi anlamaya yardimci olmak icin calisir. Ilk bakista toplanilan genis, genel gosterimler, ortam hakkinda daha fazla bilgi verirken odaklanildiginda daha ince ayrintilari etkilemeye yardimci olabilir. Herhangi bir anda ne kadar bilginin bilincaltinda kalabilecegi dusunuldugunde, cok sayida manzara, ses, koku, tat, doku ve fiziksel hislerle cevrili olunur. Bu hislerin her birine esit olarak odaklanirsa, kisi bunalir. Yukaridan asagiya bilgi islemek, ilk izlenimlerden daha alt duzey duyulara dogru asagi dogru calisarak, duyular tarafindan zaten getirilmis olan bilgileri anlamaya izin vermektedir. Mevcut Bilgi Algiyi Nasil Etkiler? Yukaridan Asagiya Isleme ve Algilama Nedir, Neden Kullanilir?Yukaridan asagiya isleme ayni zamanda kavramsal gudumlu isleme olarak da bilinir, cunku algilar beklentilerden, mevcut inanclardan ve anlayistan etkilenir. Bazi durumlarda, bu etkilerin farkinda olunur, ancak bazi durumlarda, bu surec bilincli farkindalik olmadan gerceklesir. Ornegin: Bir kisinin bilmedigi bir caddede ilerledigini ve bir marketi belirten bir tabela gordugu varsayilsin. Isaretin birkac eksIk harfi olsa da bu talebe yine de okuyabilir. Cunku yukaridan asagiya isleme kullaniyorsa bu isaretin soylediklerine dair dogru bir tahmin yapmak icin mevcut bilgiye guvenilir. Motivasyonun Yukaridan Asagiya Isleme Uzerindeki Etkileri Baglam ve motivasyon da dahil olmak uzere yukaridan asagiya islemeyi etkileyen bazi faktorler olabilir. Bir olayin veya nesnenin algilandigi baglam veya kosullar, bu ozel durumda bulmayi beklenilen seyi etkileyebilir. Ornegin, gida ve beslenme hakkinda bir makale okunuyorsa, asina olunmayan bir kelime gida ile ilgili bir sey olarak yorumlanabilir. Motivasyon, bir seyi belirli bir sekilde yorumlama olasiligini da artirabilir. Ornegin, bir dizi belirsiz goruntu gosterildiyse, bu goruntuler kisi ac oldugunda yiyeceklerle ilgili olarak algilama acisindan daha motive edici olabilir. Yukaridan Asagiya Isleme Yapilmaktadir? Yukaridan asagiya islemenin nasil calistigini daha iyi anlamak icin, bu kavramin birkac ornegini uzerindeki detaylari kesfetmek faydali olabilir. Iste birkac ornek: • Stroop Etkisi: Yukaridan asagiya islemdeki klasIk bir ornek, Stroop etkisi olarak bilinen bir olgudur. Bu gorevde, renkli kelimeler diger renklerde yazdirilir. Boylece, ornegin, kirmizi sozcugu mavi, pembe sozcugu beyaz yazdirilabilir. Katilimcilardan kelimenin gercek rengini degil, kelimenin rengini soylemeleri istenir. Reaksiyon sureleri olculdugunde, renk ve kelime ayni olmadiginda insanlar dogru rengi soyleme konusunda cok daha yavastir. Yukaridan asagiya isleme, bu gorevin neden bu kadar zor oldugunu aciklamaktadir. Insanlar, rengi dusunmeden once sozcugu otomatik olarak tanir ve kelimenin rengini soylemek yerine kelimeyi yuksek sesle okumayi kolaylastirir.Yukaridan Asagiya Isleme ve Algilama Nedir, Neden Kullanilir? • Yazim Hatalari: Bir metin blogu okurken, yazim hatalarini ve diger metin hatalarinin bile fark etmedigi gorulebilir. Kisi okudukca, onceki kelimeler bir sonraki okumayi beklenilen seyler hakkinda baglam saglamaktadir. Bu nedenle, beyin genellikle eksIk ayrintilari doldurur ve okurken hatalari duzeltir, boylece bu hatalarin farkina bile varilmaz.
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
