|
|
31 Temmuz 2021, 10:45
|
#1 |
  |
Heyelan Tehlike Analizi Ve Izleme
Heyelan, insan can ve mal kaybina yol acan onemli bir dogal afettir. Heyelan tehlikesi, farkli ozellikleri ve gecici tehlike faktorlerinin yani sira bunlarin mekansal, zamansal ve boyut olasiliklarini iceren coklu heyelan tehlikesinin sistematik ve nesnel bir degerlendirmesini gerektirir. Etkili planlama ve yonetim, heyelanlarin neden oldugu sosyal ve ekonomik kayiplari azaltir. Zamansal bilgilerle birlestirilmis bir heyelan duyarlilik haritasi, heyelanlardan kaynaklanan potansiyel kayiplari tahmin etmek icin bir heyelan tehlike haritasina donusturulebilir. Heyelan riski, heyelan tehlike haritalari kullanilarak tahmin edilebilir. Yararli bir tehlike haritasi yerel jeoloji, jeomorfoloji, litoloji, hidroloji, bitki ortusu ve iklim faktorlerini icermelidir ve bu faktorler, uygun tehlike analizi icin gerekli olan heyelan olaylarini etkiler.
Tehlike degerlendirmesinin hayati bir parcasi, sev duyarliliginin yenilme oncesi ve yenilme asamalarinin nicel tahminidir ve sev yenilme olasiligini belirler. Son 30 yilda, planlama amaclari icin sev duraysizligi tehlikesi talebinin bir sonucu olarak heyelan tehlikesi bolgelemesi uzerine cok sayida calisma yapilmistir. Hassas sevlerin sev yenilmelerini tetiklemesine veya yeniden etkinlestirmesine ragmen, tehlike analizi sev boyunca heyelan hareketinin hizi dikkate alinmalidir. Huabi ve ekibi, arazinin sev yenilmesi icin duyarliligini degerlendirmek ve belirli bir tetikleyici olayin meydana gelme olasiligini belirlemek olan heyelan tehlikesi bolgelemesinin iki onemli yonunu onermislerdir. Nadim ve Kjekstad, heyelan tehlike seviyelerini ihmal edilebilirken cok yuksege siniflandirmak icin bir heyelan tehlike indeksi (Hlandslide) kullanmislardir. Bu denklemde yer alan faktorler asagidaki gibidir: • Egim faktoru (Sr), • Litoloji faktoru (Sl), • Toprak nem faktoru (Sh), • Yagis tetikleyici faktor (Tp), • Sismik tetikleyici faktor (Ts), Ayrica Hlandslide’i gelistirmek icin bir denklem kullanilmistir ve bu asagidaki gibidir: Hheyelan= (Sr Sben;Sh) (Ts+Tp)Hheyelan=Sr Sben ShTs+Tp E1 Heyelan Tehlike Analizi ve IzlemeBurada S r = egim faktoru, S l = litoloji faktoru, S h = toprak nem faktoru, T s = sismik tetikleme faktoru ve T p = yagis tetikleme faktorudur. Uzaktan algilanan veriler, cesitli olceklerde heyelan tehlikesi bolgeleri gelistirmek icin denklemde kullanilan birkac temel faktoru saglar. Tehlike analizi icin ihtiyac duyulan heyelan olusumlari hakkinda cok-uzay-zamanli bilgileri elde etmek genellikle zordur. Chau et al, subjektifligi ve yanliligi onlemek icin heyelan analizinin heyelan dinamigine dayali sayisal simulasyonlari icermesi gerektigini onermislerdir. CBS ile birlestirme, daha iyi planlama ve calismak icin yeterli bir tehlike haritasi ile sonuclanmalidir. Duyarli alanlar degerlendirilebilir ve tahmin edilebilir, boylece uygun hazirlik ve hafifletme yoluyla heyelanlarin neden oldugu hasari azaltir, cunku heyelan onleme ciddi bir zorluktur. Genel olarak heyelan tehlike analizi, hava fotograflari veya uzaktan algilanan goruntuler kullanilarak yapilir. Bu nedenle, buyuk olcude belirsizlik icerebilir, belirsizligin derecesi topografya, toprak, bitki ortusu ve hidroloji gibi bircok faktorle iliskilidir. Ote yandan belirsizlik duzeyi, bir haritanin duyarlilik derecesi ile guclu bir sekilde iliskilidir. Ayrica, heyelan tehlikesi olasiligi hem icsel hem de dissal degiskenlere baglidir. Icsel degiskenler jeolojik kosullari ve egim yapilarini icerirken, dissal degiskenler yagis ve insan faaliyetlerini icerir. Chau et al, guvenilir bir heyelan tehlike haritasinin tarihsel heyelan olaylarini, jeomorfolojik analizi ve kaymalarin, dusmelerin ve dunya kutlesi akislarinin mekanik analizini icermesi gerektigini aciklamistir. Tehlike analizinin uc yonu de buyuk miktarda verinin islenmesini ve yorumlanmasini icerdiginden, CBS gibi mekansal analiz araclari bu tur analizler icin gereklidir. Heyelan analizi ve gelecekteki heyelan meydana gelme olasiliginin degerlendirilmesi icin onceki olaylardan mekansal bilgi gereklidir. Bu nedenle, tehlikelerle iliskili faktorler icin yuksek cozunurluklu uzamsal bilgi (uydu verileri), etkili tehlike analizi icin esastir. Son zamanlarda CBS araclari ve uzaktan algilanan veriler, etkilenen bolge icin olasiliksal bir heyelan tehlike analizinin uretildigi heyelani karsilastirmak ve analiz etmek icin hayati bir yaklasim oldugunu kanitlamistir. Daha dogru ve guvenilir bir heyelan tehlikesi ve risk analizi icin coklu bilgi katmanlari CBS sistemine dahil edilmistir. Etkili bir heyelan tehlike analizi icin jeoteknik ve guvenlik faktoru tabanli modeller de onerilir. Potansiyel bilinmeyen heyelanlarin tehlike analizi icin farkli hacimlere veya kayma yuzeylerine sahip cesitli senaryolar entegre edilmelidir. Golovko et al, heyelan duyarlilik haritasi ve tehlike indeksi gelistirmek icin coklu uydu verilerini ornegin, Landsat, Spot, Aster, IRS-1C, LISS III ve RapidEye gibi ve otomatik algilama tekniklerini kullanmistir. Sunulan yaklasimlarinin, heyelan duyarliligini ve tehlikesini karakterize etmek icin uzaktan algilama verilerinin ve jeo-uzamsal araclarin (ornegin, CBS) kapsamli kullanimina dayandigini ozetlemislerdir. Ray et al, US Ray ve ekibi Kaliforniya’daki aktif Cleveland Corral heyelan alaninda duyarlilik haritalari gelistirmek icin uydu toprak nemi ve hidrolojik modeli bir arada kullanmislardir. Ayrica Dhading, Nepal’de duyarlilik haritalari gelistirmek icin uydu toprak nemini ve hidrolojik modeli birlestirmek icin entegre bir yaklasim kullanmistir. Heyelani Izleme Heyelan izleme, heyelan envanteri ve tespiti, duyarlilik haritalari ve tehlike analizi yapilmasi gibi tum faaliyetleri icerir. Karar vericilere ve halka jeolojik bilgi saglamanin en kolay yolu, heyelan olaylarinin yerlerini, meydana gelebilecegini gosteren haritalar veya gorsellestirme yoluyla, boylece heyelan tehlike bolgeleri hakkinda bilgi saglar. Tehlikenin etkisini en aza indirmenin, azaltmanin ve risk yonetimini iyilestirmenin en etkili yolu heyelan izleme ve planlamadir. Heyelanlar, yogun yagis, topografya ve onceki toprak nemi gibi birlesIk etki nedeniyle meydana gelir. Ancak deprem, yanardag ve sevlerdeki asiri yuk yuku gibi dis itici gucler nedeniyle de heyelanlar tetiklenebilir. Tehlikesi, daglik bolgelerde buyuk altyapi hasarlarina, insan kayiplarina ve cevresel bozulmaya neden olur. Heyelan Tehlike Analizi ve IzlemeYuzey ve yeralti doygunlugunun birlesIk etkisi kritiktir, cunku heyelan tetikleyicisi yalnizca yuzey tabakasi doygunluguna bagli degildir. Heyelan izleme teknigi, heyelanin tipine, boyutuna ve icerdigi risklere baglidir. Ayni zamanda, mevcut teknolojileri ve heyelan izleme konusundaki uzmanliklari, bir heyelanla ilgili gecmis deneyimler ve diger faktorler nedeniyle ulkeler arasinda farklilik gosterir. Ornegin, bir sevin yuzey yer degistirmelerinin izlenmesi, heyelan dinamigi icin temel verileri saglar. Heyelan tehlikesini azaltma onlemleri, tehlike haritalama ve degerlendirmeyi, aktif ve karmasIk heyelanlarin gercek zamanli izleme sistemlerini ve acil durum planlamasini icerir. Heyelan izleme, bir heyelanin aktivitesini degerlendirmek icin farkli heyelan olusumlarindan kosullarina iliskin alansal kapsamin, enkaz hareketinin hizinin, egim hareketinin hizinin, yuzey topografyasinin vs. karsilastirmasini icerir. Mekansal gozlemlerden alinan zamaninda ve yuksek kaliteli bilgiler, ozellikle acil durumlara yanit olarak, dogal ve insan kaynakli afetlerin yoneticileri icin cok onemlidir. Heyelan izleme, daha iyi izleme ekipmani, makineler tarafindan yapilan otomatik olcumler ve daha ucuz araclar ile yillar icinde gelismistir. Uzaktan algilama verileri ve teknikleri, ozellikle yuksek daglik bolgelerde, kapsamli kapsamlari ve gozlem sIkliklari nedeniyle, derinlemesine tehlike haritalama ve izleme icin kullanilabilir. 1990’larin sonlarina kadar stereoskopik hava-fotograf yorumlamasi, heyelan izleme icin en tutarli uzaktan algilama araci olmustur. Hava fotografciligi ve kizilotesi goruntulerin birlestirilmesi, her iki sistemden de ayri ayri degil, arazi kosullarinin daha iyi bir sonucunu verir. Onceden var olan heyelan envanter haritalari ve sentetik aciklikli radar (SAR) goruntuleri ve yardimci verilerin entegrasyonu yoluyla interferometrik sentetik aciklikli radar (INSAR) ile birlestiginde, heyelan envanterini guncellemek icin etkili bir yontem olabilir. Yer tabanli optik sistemler, sis, yagmur ve karanlik durumunda aktif heyelan hareketlerinin izlenmesini sinirlar ve ayrica INSAR, uzun sureli egim hareketlerini izlemek icin faydalidir. Ayrica INSAR, genis kapsama alani, yuksek uzaysal cozunurlugu ve tum hava kosullarinda calisma yetenegi nedeniyle arastirmalarda yaygin olarak kullanilir. Heyelan izleme, topografya, jeoloji, yeralti suyu seviyeleri, malzeme ozellikleri, olasi kutle hareketleri hakkinda ayrintili bilgiler icerir. Egim hareketlerini ve deformasyonu izlemek icin ekstansometreler, egim olcerler, piyezometreler, gerinim olcerler, basinc hucreleri, jeofonlar, egim olcerler ve catlak olcerler gibi cesitli araclar kullanilmistir. Son zamanlarda, heyelan izleme sistemi, daha ucuz bilgisayarli ekipmanlarin gelistirilmesiyle gelistirilmistir. Savvaidis’e, Macek ve ekibine gore, heyelan izleme sistemleri ve teknikleri vardir. Bu sistem ve teknikler asagidaki gibidir: • Uzaydan turetilen bilgilerle uzaktan algilama teknikleri: Sismik tehlikeler, heyelan tehlikeleri ve deprem afetlerinin yonetimi icin onemlidirler. Ayrica uzaktan algilama araclari, heyelan duyarlilik haritalarini gelistirmek icin kullanilan 1-5 cm derinlige kadar yuzey toprak nemi verileri saglar, • Kuresel konumlandirma sistemi (GPS) teknigi: Dogrulugu santimetre olarak belirlemek icin bir dizi uydu kullanan esnek ve kolay bir islemdir. Kullanilmis bir GPS, birkac kilometre boyunca dogru diferansiyel konumlandirma saglar, • Dijital goruntuleme sensorleri verileriyle birlestirilmis fotogrametrik teknik: Heyelan tehlikesinin erken tespitHeyelan Tehlike Analizi ve Izlemeedilmesini saglar ve hava fotografciliginin yorumlanmasini iceren bir fotogrametrik teknik, uzun bir sure boyunca heyelanlari belirlemek ve haritalamak icin kullanisli bir tekniktir. Ayni zamanda, yuzey bilgilerinin belirlenmesinde arazinin 3 boyutlu genel gorunumunun tanimlanmasi icin degerli bir tekniktir, • Yere dayali geleneksel olcme teknikleri: Genellikle epizodik bir izleme programinda kullanilan farkli araclarin kullanimiyla mutlak yer degistirme hesaplamalarini olcer, • Geoteknik yontemler: Uzerinde veya soz konusu bolgede kalici olarak calisan sensorlerden yararlanir ve ayrica verilerin bir kontrol merkezine gercek zamanli iletimi icin bir telemetrik sistem kullanabilir. ALİNTİ ~
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
