|
|
06 Temmuz 2021, 12:03
|
#1 |
  |
Heyelan Duyarlilik Haritasi
Heyelanlar, kuresel olarak onemli bir etkiye sahip olan dogal tehlikelerdir. Diger dogal afetlerle karsilastirildiginda, heyelanlar dunyada ki bircok ulkenin sosyoekonomik kosullarini tehdit eden, etkileyen en maliyetli ve olumcul jeolojik afetlerden biridir. Bir heyelan, cesitli dogal olaylar ve insanlar tarafindan tetiklenebilir. Ya asiri yagis olaylari nedeniyle ya da dis kuvvetlerden dolayi sev zemin katmanlarinin doygunlugundan kopup yokus asagi hareket ederek can, mal, ortam ve ekonomik hasar kaybina neden oldugunda meydana gelir. Ornegin, yalnizca ABD’de, heyelanlar yaklasIk 3,5 milyar dolarlik hasara neden olur ve her yil 25 ila 50 kisinin hayatina mal olur. Ayrica, sadece 2014 yilinda Nepal’de hayvan kaybinin insan kaybindan cok daha fazla oldugu ve altyapi hasarinin ulke ekonomisine kiyasla daha pahali oldugu bir heyelan meydana gelmistir. Egim kirilmalari ayrica akarsularda ve gollerde buyuk tortulasmaya neden olur ve bu da selin onemli bir nedenidir.
Heyelanlar, oncelikle daglik alanlarin egimleri dengesizlik veya dis itici gucler nedeniyle dengesiz hale geldiginde yaygin olarak olusur. Dogal afetin tehlikesi hacim, sure, mesafe, alan ve egimin yenildigi hiz acisindan olasi etkiye gore yuksek, orta ve dusuk olarak siniflandirilabilir. Insan hayatini ve mulkunu olumsuz etkileyebileceginden, tehlikelerinin etkisini azaltmak ve dunya capinda insan hayatini, mulkunu ve cevreyi kurtarmak icin tehlike analizini izlemek, tespit etmek, haritalamak ve yurutmek esastir. Heyelana neden olan tum potansiyel predispozan faktorlerin bir araya getirilmesiyle heyelana yatkin bolgeler icin duyarlilik haritalari gelistirilebilir. Heyelan duyarliligi, mekansal bilgi gerektiren yerel arazi, arazi kullanimi ve iklim kosullarina baglidir. Bir duyarlilik bolgesi, gelecekteki heyelan egilimli alanlarin bir degerlendirmesiyle birlikte gecmis envanteri bilgilerini icerir, ancak heyelan olusum sIkliginin degerlendirmesini icermez. Ayrica, bir heyelanin zamansal olasiligi duyarlilik modellerine dahil edilmemistir. Yerinde olcumler ve saha arastirmasi kullanilarak yuksek kaliteli heyelan envanter haritalari gelistirilebilir. Ancak, yerinde olcumler ve saha arastirmasi yerelden kuresele olcekler icin zaman alici, pahali ve zordur. Ote yandan, hava arastirmalari, insansiz hava araclari (IHA), isIk algilama, menzil (LiDAR) veya uydu gibi uzaktan algilama teknikleri ve verileri kullanilarak heyelan duyarlilik ve envanter haritalarinin yani sira heyelan tehlike analizi yapmak mumkun olabilir. Uzaktan algilama, heyelan tespiti, haritalama ve izleme icin surekli olarak kullanilmasina ragmen, uydu verilerinin nispeten kaba cozunurluklerde mevcuttur. Bu nedenle, heyelan calismalari icin genellikle orta etkililige ve guvenilirlige sahip oldugu dusunulmektedir. Ote yandan, tehlike degerlendirmesi, hem yerel hem de bolgesel ve kuresel olcekteki calismalardan elde edilen mekansal dagilimini ve aktivite durumlarini tanimlamak icin yuksek cozunurluklu veriler gerektirir. Ayrica, kuresel uydu urunlerinin coguna ucretsiz olarak erisilebildigi ve aksi takdirde yerinde olcumlerle degerlendirilmesi mumkun olmayan engebeli ve karmasIk arazileri kapsayabildiginden, uzaktan algilanan veriler uygun maliyetlidir. 1990’larin sonlarinda bile, stereoskopik hava-fotograf yorumlamasi, heyelanlarin haritalanmasi ve izlenmesi icin uygulanan en cok kullanilan uzaktan algilama aracidir. Cografi bilgi sistemleri (CBS) ve cografi bilgi ile ilgili teknikler kullanilarak heyelan tehlike degerlendirmesi uzerine bircok calisma yapilmistir. Son zamanlarda, CBS ve uzaktan algilama araclari, heyelan calismalari yurutmek icin mekansal verileri entegre etmek icin guclu araclar haline gelmistir. Uzaktan algilanan veriler ve teknikler, heyelan envanteri, tespiti, izleme, haritalama ve tehlike analizi dahil olmak uzere calismalarda yaygin olarak kullanilir. Uzay kaynakli gozlemlerden elde edilen zamaninda ve yuksek kaliteli bilgiler, dogal veya insan kaynakli afetlerin yonetilmesine yardimci olur. Buna gore, heyelan risk haritalamasi ve yonetimi afet riskinin azaltilmasina yardimci olabilir. Benzer sekilde, erken heyelan tahminleri ve uyarilari, heyelan tehlikelerini azaltmada onemlidir. Toprak kayma hassasiyetin degerlendirmesi, hangi unsurlarin risk altinda oldugunu ve neden risk altinda oldugunu belirlemede kullanilir ve bu tur bilgiler, afeti azaltma onlemlerinde yardimci olur. Hava, uydu veya yer bazli olcumler olsun, heyelan calismalari icin uzaktan algilama verilerinin kullanimi temel olarak uc ana kategoride siniflandirilir ve bunlar asagidaki gibidir:Heyelan Duyarlilik Haritasi • Tespit ve tanimlama, • Izleme, • Mekansal analiz ve tehlike tahmini, Duyarlilik Haritasi Heyelan tahmini, olasi hasarlari onlemek ve insan hayatini kurtarmak icin hayati onem tasir. Heyelan duyarlilik haritasi, potansiyel heyelan alanlarini ve duyarli herhangi bir alani belirlemeye yardimci oldugu icin tahmin etmede onemlidir. Yerel topografya ve hidrolojik kosullar, heyelan duyarliliginda onemli bir rol oynamaktadir. Uygun bir heyelan envanteri, bir alan uzerinde onceki heyelanlar hakkinda hem mekansal hem de zamansal bilgi saglasa da, heyelan duyarlilik haritasi, bir alan uzerinde gelecekteki potansiyel heyelanlar hakkinda bilgi verir. Ancak, onceki heyelanlarin, yagislarin veya depremlerin tarihsel kayitlari hakkinda ayrintili bilgi, tetikleyici esIklerin belirlenmesinde hayati onem tasir. Heyelan duyarliligi, kararlidan cok duyarliya kadar olculebilir ve bircok arastirmaci, yamaclari cok duyarli, orta derecede duyarli, hafif duyarli ve kararli olarak dort heyelan duyarlilik sinifina ayirir. Bazi arastirmacilar, kararsiz, yari kararli, orta derecede kararli ve kararli, gibi heyelan duyarlilik haritalari gelistirmek icin biraz farkli duyarli siniflar kullanmislardir. Bazi calismalarda cok yuksek, yuksek, orta, dusuk ve cok dusuk olarak duyarlilik indeksleri de kullanilmistir. Afet onleme icin, arazi kullanim planlamasi ve karar vermede bir heyelan duyarlilik haritasi kullanilabilir. Arazi kullanimi haritalamasi icin ayrintili bir duyarlilik haritasi, yerel makamlarin bu peyzajlari kentsel veya endustriyel planlama ve gelistirme icin yonetmesine yardimci olur. Bununla birlikte, etkili bir heyelan duyarlilik haritasi gelistirmek her zaman bir zorluktur cunku toprak, jeoloji, bitki ortusu ve hidroloji hakkinda birden fazla mekansal bilgi gerektirir. Ornegin, Stanley ve Kirschbaum heyelan duyarlilik haritalarinin gelistirilmesi icin ele alinmasi gereken onemli dort ana konu belirlemistir. Bu dort ana konu asagidaki gibidir: • Detayli envanter eksIkligi, • Minimum kullanilabilir giris verileri, • Nedensel faktorlerin onemindeki bolgesel farkliliklar, • Genis bolgelerdeki peyzaj sureclerinde uzmanlik eksIkligi, Heyelan duyarlilik haritasi gelistirilmesi icin literaturde yerinde olcumler, modeller, uzaktan algilanan verileri tek basina veya kombinasyon halinde kullanilarak cok sayida yontem mevcuttur. Ornegin, potansiyel heyelanlari tahmin etmek icin heyelan duyarlilik modelinin gelistirilmesinde istatistiksel yaklasimla birlikte envanterleri ve nedensel faktorler kullanilir. Ek olarak, bircok calismada heyelan duyarlilik haritalarinin gelistirilmesinde istatistiksel yaklasimlar, fiziksel temelli modeller ve deterministik yaklasimlar kullanilmistir. Heyelan duyarlilik analizi ve haritalama icin mevcut farkli yontemlerin yani sira, etkili bir duyarlilik haritasi gelistirmek icin gelismis araclara ve ayrintili konumsal bilgilere sahip olmak da onemlidir. CBS ve kuresel konumlandirma sistemi (GPS) gibi dijital araclar cogunlukla mekansal verileri analiz etmek, heyelan duyarlilik ve tehlike haritalari gelistirmek icin kullanilir. Ayrica, uzaktan algilanan veriler ve teknolojiler, etkili heyelan duyarlilik haritalamasi, tehlike degerlendirmesi ve potansiyel tehditlerinin farkindaligina, azaltilmasina ve yonetimine daha fazla yardimci olan risk degerlendirmesi icin yaygin olarak kullanilmaktadir. Bircok arastirmaci, yerelden kuresel olcege kadar heyelan duyarlilik haritalari gelistirmek icin uzaktan algilanan verileri kullanmistir. Ornegin, Ray, Jacobs, Kirschbaum ve ekibi, kuresel olcekte heyelan duyarlilik haritasi gelistirmek icin egim, jeoloji, yol aglari, fay bolgeleri ve orman kaybi ile birlikte uzaktan algilanan yagis verilerini TRMM ve kuresel yagis olcumu (GPM) kullanmislardir. Ray et al ise bolgesel olcekte dinamik heyelan duyarlilik haritalari gelistirmek icin egim, toprak ve bitki ortusu ozellikleriyle birlikte uzaktan algilanan toprak nemi (AMSR-E) kullanmistir. Sonuc olarak kasirga, deprem, tsunami, heyelan gibi dogal afetler artarak devam etmekte, ozellikle daglik bolgelerde mal ve insan yasamina zarar vermektedir. Heyelanlarin baslica nedenleri, litoloji, rolyef, jeolojik yapi, jeomekanik ozellikler, bozunma gibi kosullandirma faktorleri, yagis, sismisite, sicaklik degisimi, statik ve dinamik yukler gibi tetikleyici faktorlerdir. Heyelan calismalari icin geleneksel yontemler, esas olarak hava fotograflarinin gorsel yorumuna ve birlikte saha incelemesine dayanir. Bununla birlikte, bu yontemler zaman alici ve maliyet etkin degildir. Ote yandan, yuksek uzaysal ve zamansal cozunurluklerde uzaktan algilanan veriler ve gelismis teknikler, cesitli olceklerde heyelan calismalari icin kullanilabilir. Heyelan tehditlerinin insan yasamlari, mulkleri ve ortamlari uzerindeki etkisini azaltmak icin daha saglam teknolojiler ve yuksek cozunurluklu veriler gereklidir. Ayrica, heyelan degerlendirmesini, tahminini ve azaltimlarini iyilestirebilecek ileri teknolojiler de gelistirmemiz gerekir. Singhroy’a gore, birincil zorluk, buyuk ve kucuk heyelanlarin ayrintili jeomorfik ozelliklerini tanimak, yorumlamak ve basarisizligin meydana gelip gelmedigini belirlemek icin gelismis bir teknolojiye veya yuksek cozunurluklu verilere sahip olmaktir. Yuksek uzamsal cozunurluklu radar ve LiDAR verilerinin kullanilmasi heyelan calismalarinin yurutulmesinde cok yardimci olmasina ragmen, yuksek uzamsal ve zamansal cozunurlukteki uydu urunleri hala sinirlidir. Gelecekte, ozellikle uzak ve zor erisilebilir arazilerde, yuksek uzaysal ve zamansal cozunurluklerde gercek zamanli uzaktan algilanan urunler mevcutsa, heyelan dinamiklerini cesitli olceklerde incelemek faydali olur. ALİNTİ ~
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
|
08 Temmuz 2021, 00:03
|
#2 |
  |
emegine saglik cnm
________________
No MoRe DramA
|
|
|
|
10 Temmuz 2021, 11:40
|
#3 | |
|
|
Alıntı:
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| Seçenekler | |
| Stil | |
|
|
Normal
