|
|
18 Haziran 2020, 08:42
|
#1 |
  |
Metamorfik Kayalar ve Kayac Turleri
Metamorfik kayalar, dunyanin derinlerinde maruz kaldiklari yuksek basinc ve isi nedeniyle diger kaya turlerinin degisiminden olusmaktadir. Metamorfizma kayaclarin seklini degistiren jeolojik bir surectir ve surec milyonlarca yil donusum gerektirmektedir. Daha once, donusturulmus kayalar ya magmatik, tortul, hatta daha eski metamorfik kayalar bulunmaktadir. Yer kabugunun isi ve basinci, fiziksel ve kimyasal ozellikler acisindan derin degisIklikler getirmektedir ve kayaya yeni dokular vermektedir. Gelisen yeni doku yeniden kristallesme surecidir ve icerdikleri doku ve mineral cesitleri bu kayaclarin nasil siniflandirildi uzerinedir. Bu yazida metamorfik kayalar ilgili bazi ilginc bilgiler ve cesitli metamorfik kayaclar turleri hakkinda bilgiler yer almaktadir.
Ilginc Gercekler • Metamorfik kayaclar, bolgesel, termal, hidrotermal ve fay zonu metamorfizmalari temelinde bolunebilmektedir. • Bolgesel metamorfik kayaclar daglik bolgelerde bulunmaktadir ve Dunya’nin kabugunun uyguladigi baskiya gore gelismektedir ve bu cok genis bir alani etkilemektedir. Ayrica donusum termal yogunluktan da etkilenmektedir ve daha fazla basinc, kaya dokusunda buyuk degisIkliklere yol acmaktadir. • Ote yandan, magmanin yuksek termal yogunlugunun ve Dunya’nin basincinin bir sonucu olarak termal metamorfik kayaclar olusmaktadir. Isi arttikca kayalarda daha fazla degisIklik olmaktadir. • Hidrotermal metamorfik kayalar, kaplicalardan gelen sicak sivilar kayaclar arasinda dolastiginda olusmaktadir. • Fay bolgesi metamorfik kayalari, Dunya kabugundaki fay hatlari boyunca meydana gelen degisIkliklerin bir sonucu olarak olusmaktadir. • Metamorfik kayaclarin cogu siniflandirmasi, ilk once kayalarin doku yaprakli kayalari ve yapraksiz kayalari ile iki kategoriye ayrilmasini icermektedir. • Bu kayalarda meydana gelen yapraklanma ya da tabakalanma, genellikle yakinsak bir tektonik plakanin siniri boyunca, Dunya’nin derinliklerinden gectikleri muazzam yonlu basinctan kaynaklanmaktadir. Bu ortamda, muazzam bir sure boyunca, duz cakil minerallerin yani sira dere cakillari ve volkanik piroklastlar gibi parcalar, basincin yonune kademeli olarak dik hale gelmektedir. Basincin etkilerinin yani sira, sicakligin artmasi klorit ve mika gibi minerallerin daha gorunur olan daha buyuk kristallere yeniden kristallesmesine neden olabilmektedir ve bu kayaclara yaprakli kaya denmektedir. • Duzlemsel gerilme veya gerilme kaliplarina sahip olmayan kayaclara yapraksiz metamorfik kayaclar denmektedir. Bu kayalar cogunlukla tek mineralli tortul kayalardan cikarilmaktadir. • Yuksek sicaklik ve basinc, metamorfik kayaclarin fosillerini silmektedir. • Metamorfik kayaclar gozeneklere veya acikliklara sahip degildir ve gorunur kristal katmanlari ile birlikte olabilmektedir. Metamorfik Kaya Turleri Amfibolit Ana kaya: Bazalt Kaya amfibollerden olusmaktadir, genellikle koyu renkli, agir ve zayif yaprakli bir yapiya sahiptir. Insaat, bina kaplamalari ve kaldirimlarda kullanilmaktadir, ayrica kolayca ulasilabilir ve cekici dokulara sahiptir. Blueschist Ana kaya: Bazalt Bu kaya adini renginden almaktadir, Metamorfizmaya genellikle yuksek basinc ve dusuk sicaklik eslik etmektedir. Bununla birlikte mineral glokofanin varligi bu kayaya mavi renk vermektedir. Mermer Ana Kaya: Kirec tasi veya dolomit Hem dolomit hem de kirec tasi buyuk konsantrasyonlarda kalsiyum karbonat icermektedir ve ana kayaya kiyasla mermer cok daha zordur. Bu, cilalanmasini saglamaktadir ve bir yapi malzemesi olarak populer hale getirmektedir. Ayrica kuvet, yer karosu, lavabo ustleri, mutfak tezgahi vb. sanatcilar oyma malzemesi olarak kullanmaktadir. Mermer, cesitli boyutlarda kristallerden olusmaktadir ve ayrica olusum surecinde mevcut olan safsizliklar nedeniyle bircok renk varyanti bulunmaktadir. Boylece mermer beyaz, gri, siyah, kirmizi, yesil, pembe, seritli ve benekli olabilmektedir. Eklogitin Ana Kaya: Peridotit Bu kaya buyuk basinc ve sicakliklarda olusmaktadir ve piroksen ve kirmizi garnet ile birlikte az miktarda kararli minerallerden olusmaktadir. Eklogitin rengi kirmizi-yesildir, bu da oldukca guzellestirmektedir. Yogun bir kaya olan eclogite, Dunya’nin kabugundaki konveksiyona yardimci olmaktadir. Yesil Sist Ana Kaya: Bazalt Bu kaya dusuk sicakliklar ve basinc altinda olusmaktadir ve kaya rengini klorit, epidot veya aktinolit varligindan almaktadir. Kayrak Ana Kaya: Seyl Kaya, ince tabakalara ayrilmistir, bu da ince tabakalara bolunmesini saglayan mukemmel bolunme icermektedir. Arduvaz genellikle koyu ila acik kahverengi cizgiler icermektedir. Karsilastirmali dusuk basinclar ve sicakliklar nedeniyle olusmaktadir ve dusuk dereceli metamorfizma olarak adlandirilmaktadir. Yillar boyunca cesitli sekillerde kullanilmistir; ornegin, mezar isaretleri veya mezar taslari olarak. Bununla birlikte, kayrakla ilgili sorunlardan biri, mezar taslarinin yarilma cizgileri boyunca yarilmasina ve catlamasina neden olan mukemmel bir yarilmadir, ayrica kara tahtalar icin yaygin olarak kullanilmaktadir. Gunumuzde catlama, yarilma ve agirligi nedeniyle kayrak fazla kullanilmamaktadir. Sist Ana Kaya: Seyl Bu metamorfik kaya orta dereceli olarak siniflandirilmistir, bu da kayrakla karsilastirildiginda daha fazla basinc ve isi ile olustugu anlamina gelmektedir. Bu kaya kaba tanelidir, olusan minerallerin ayri ayri tanecikli olmasi ciplak gozle gorulebilmesini saglamaktadir. Orijinal minerallerin cogu pul haline donusturulmektedir ve cok daha fazla basinc yasadigindan, genellikle burusuk veya katlanmis bulunmaktadir. Genellikle sistler, olusturulduklari ana minerallere gore adlandirilmaktadir. Ornegin, talk sist, garnet mika sist, hornblend sist ve biyotit mika sist. Gnays Ana Kaya: Granit veya Seyl Bu kaya yuksek dereceli olarak siniflandirilmaktadir, bu da sist ile karsilastirildiginda daha fazla basinc ve isiya maruz kaldigi anlamina gelmektedir. Gnays belirgin bir sekilde bantlanmis ve sistten daha kabadir. Bantlama, farkli minerallerden olusan alternatif katmanlar icermektedir. Gnaysdan olusan en onemli minerallerden biri kuvars ve mika ile birlikte feldispattir. Ayrica Gnays seyl veya kum tasi gibi tortul kayaclarin metamorfozundan veya granit gibi magmatik kayaclardan da olusabilmektedir, yapi tasi olarak ve kaldirim olarak kullanilmaktadir. Hornfels Ana Kaya: Bazalt, kalker ve seyl Bu kaya kristal formda gorunmemektedir, ancak etrafindaki kucuk taneler bir mozaik olarak sigmaktadir. Hornfels yapraksizdir ve dokusu bantlidir. Rengi degiskendir ve buyuk olcude metamorfize oldugu kaya kaynagina baglidir. Kuvarsit Ana Kaya: Kuvars kumtasi Kumtasi metamorfize edildiginde kuvarsite donusmektedir ve ana kayadan daha zorlasmaktadir. Kumtasi derin gomulu magma ile temas ettiginde olusmaktadir. Kuvarsit kumtasina oldukca benzemektedir ve farki anlatmanin en iyi yolu her iki kayayi da kirmaktir. Cunku kumtasi bircok taneye parcalanirken, kuvarsit taneciklere ayrilmaktadir. Serpentinite Ana Kaya: Peridotit Bu kaya esas olarak serpantin minerallerinden olusmaktadir, antigorit, kertenkele ve krizotil. Renk yesil ila koyu yesil veya kirmizimsi kahverengi ila siyah olabilmektedir. Cok ince tanelidir ve dokusu degiskendir, mimaride dekoratif bir tas olarak kullanilmaktadir. Ayrica isiya dayanikli ozelligi nedeniyle baca yapmak icin kullanilmistir. Sabun tasi Ana Kaya: Peridotit Bu kaya oncelikle talktan olusmaktadir ve az miktarda klorit, mika ve amfibol icermektedir. Yer kabugu yuksek isi ve basinca maruz kaldiginda olusur. Sabuntasi mutfaklarda tezgah ustu tezgahlarda, canak ve tabak yapiminda, elektrik panolarinda, ayrica duvar karolarinda ve yer karolarinda kullanilmaktadir. Filit Ana Kaya: Seyl veya pelit Ana kaya olan seyl, kil minerallerinden olusan ince taneli bir fillit haline donusmektedir. Bu kaya, arduvazdan daha fazla isi ve basinca maruz kalmaktadir ve ayrica daha buyuk kristallere sahiptir. Filitin ana bilesimi kuvars, serisit mika ve kloritten olusmaktadir.
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
