“Yine de o yemeği yiyen ilk kişi ben olmak istemezdim.”



Toprakta filizlenen beş yapraklı bitki başlangıçta gerçekten çok küçüktü. Texas A&M Üniversitesi’nden Emmanuel Mendoza onu yetiştirmek için epey uğraş vermişti. Ekim sonunda bitkilerin sayısı iyice arttı. Hatta bazılarının üzerinde bezelye taneleri görünüyordu. Ve bunlar öyle sıradan bezelye fideleri değildi. Her biri, Dünya’dan milyonlarca kilometre uzakta kendi kendine yetebilen ekosisteme dair bize önemli bir şey söylüyordu.

Bezelyeler, Mars yüzeyini kaplayan regolit tabakasının laboratuvar ortamında yeniden oluşturulmuş bir versiyonunda yetiştirilmişti. Mendoza, simüle edilmiş bu toprağa ayrıca bir çeşit böcek gübresi ekledi. O ve çalışma arkadaşlarının amacı, bu gübreyi yaratan böceklerin bir gün astronotların Mars'ta yiyecek yetiştirmesine yardımcı olma ihtimalini araştırmaktı.

Evet, bilim insanlarına göre astronotlar Mars’a gittiklerinde orada bitki yetiştirmek zorunda kalacak. NASA’nın Biyoloji ve Fizik Bilimleri Bölümü Direktörü Lisa Carnell, “Her şeyi yanımızda götüremeyiz” diyor. Tarım için sadece toprak, su ve güneş ışığı yeterli değil; aynı zamanda ekolojik sistemlerin işlemesini sağlayan mikroorganizmalar ve pek çok canlı bileşen gerekiyor. Bu da Mars’a yapılacak uzun yolculukta insanların yalnız olmayacağı anlamına geliyor.



Uzay kaşifleri henüz çok çok uzağa gitmiş değil. NASA astronotu Scott Parazynski, “Şu anda uzaya gitmek daha çok uzun süreli bir kamp gezisine çıkmak gibi” diyor. Astronotlar yanlarında dondurulmuş ve kurutulmuş yiyecekler, ayrıca acı sos gibi lezzetlendiriciler götürebiliyor.

Ancak uzun süreli Mars görevinde ellerinin altına tükenmek bilmeyen bir ‘uzay kileri’ olmayacak. Hayata geçirilmesi planlanan ‘Mars bahçelerinin’ ise küçük ama önemli bir canlının desteğine ihtiyacı olabilir: Siyah asker sineği.

Bilim insanları yapay Mars regolitinde bezelye yetiştirmeyi nasıl başardı?

Hollanda'daki Wageningen Üniversitesi’nde araştırmacı olan Dr. Hellen Elissen, “Neredeyse her şeyi yiyorlar. Ve eğer onları iyi beslerseniz epey gübre elde edersiniz” diyor. Son 10 yılda bilim insanları azot, potasyum, fosfor ve ayrıca bakteriler açısından zengin olan bu dışkıyı gübre olarak kullanmaya başladı. Kullandıkları malzeme aynı zamanda böceklerin vücutlarından elde edilen kitin adlı maddeyi de içeriyor.

Texas A&M Üniversitesi'nde entomoloji profesörü olan Jeffery Tomberlin, siyah asker sinekleri üzerinde 25 yıl çalıştı. Bir süre sonra başkalarını da bu çalışmalara dahil etti. Bu vesileyle, lisede Mars toprağında turp yetiştirmeye çalışan havacılık ve uzay mühendisliği öğrencisi Mendoza ile tanıştı. Mendoza, “Proje ‘Siyah asker sinekleri dünyayı besleyebilir’ başlığını taşıyordu” diyor.

Ancak sonrasında bu sineklerin ‘başka bir dünyayı’ besleyebileceği aklına geldi. Ve bunu uzay tarımına olan bilgisini pekiştirmek için bir katalizör olarak kullanmaya karar verdi. Larvalar astronotların atıklarını yiyebilir, elverişsiz Mars toprağını gübrelemek için dışkı üretebilir ve böylece bitki yetiştirilebilirdi.



Bilim insanları gübreyi, simüle edilmiş Mars toprağına ekilen bezelyeler üzerinde test etti. Dr. Tomberlin başlangıçta şüpheyle yaklaştı. “Bana gelip ‘Selam, Mars toprağı almak istiyoruz’ dediklerinde, ‘Mars toprağını da nereden buldunuz?’ diye sordum. Onlar da bir tedarikçimiz var’ dediler.”

Bu, Teksas merkezli bir şirket olan Martian Garden’dı. Araştırmacılar simüle edilmiş regolit ile gübreyi farklı oranlarda karıştırdı. Pilot deneyde pek çok kombinasyon denendi. Araştırmacılardan Noah Lemke, “Çok fazla gübre bitki sağlığı için iyi değil. Bitkiler çok fazla besin alıyor. Çok az olduğunda ise yeterince azot alamıyor ve bu da filizlenme için yeterli değil” diyor. En uygun miktarın yüzde 10 civarında olduğunu söylüyor.

Atıkları tüketiyor ve gübre yapabiliyor

Mendoza kısa süre önce çalışmayı Entomological Society of America konferansında sundu ve şimdi böcekleri uzay araştırmalarında test eden fiziksel bir sistem üzerinde çalışmayı hedefliyor.

Mendoza, Lemke ve Tomberlin'in çalışması uzay ortamının böcekleri, mikropları ve diğer canlıları nasıl etkilediğine ilişkin yıllardır yapılan araştırmaları bir adım ileriye taşıyor. Dr. Carnell, “Tardigradlar, nematodlar, meyve sinekleri, maya mantarları… Her şeye bakıyoruz” diyor.

NASA ilerleyen günlerde yüksek kaliteli gıda sağlayacak, atıkları işleyecek, hava ve suyu yenileyecek; özetle Dünya dışında sürdürülebilir uzay ortamlarının yaratılmasını sağlayacak sistemler inşa etmek amacıyla BLiSS: Biyorejeneratif Yaşam Destek Sistemleri adlı bir projeyi hayata geçirmeyi düşünüyor. Dr. Carnell, asker sinek sisteminin bu fikre çok uygun olduğunu söylüyor. “Atıkları tüketiyor, gübre yapabiliyor ve çok fazla fayda sağlıyor.”

Astronotların böcek larvalarını doyurucu bir akşam yemeği ya da mikro yerçekimi sonrası protein içeceği olarak tüketebileceğinden bahsetmeye bile gerek yok. Ama böcek gübresiyle yetiştirilen bezelye neyse de direkt böcek larvasını yutmak biraz zor olabilir. NASA astronotu Parazynski, besin olduğu için öyle ya da böyle astronotların bunu bir şekilde başaracağını söylüyor ve ekliyor:

“Yine de o yemeği yiyen ilk kişi ben olmak istemezdim.”

Kaynak [Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]