|
|
24 Şubat 2020, 19:22
|
#1 |
 |
C Vitamini EksIkliginin Belirtileri ve Risk Faktorleri
C vitamini, bircok gidada bulunan guclu bir antioksidandir ve bazi egzotik meyvelerde yuksek seviyelerde bulunabilir. C vitamini eksIkligi nadirdir, ancak ciddi saglik sonuclari olabilir. Bu yazimizda C vitamininin eksIkliginin belirtileri ve nedenleri uzerine bilgiler bulunmaktadir:
Belirtiler C vitamini eksIkliginin erken belirtileri yorgunluk, halsizlik, depresyondur ve fiziksel olarak aktif olma arzusunun azalmasi olarak ortaya cikabilir. Iskorbut (patolojik C vitamini eksIkligi) kan damari kirilganligina ve ayrica kollajen uretimindeki basarisizliga bagli bag dokusu hasarina yol acar, genellikle dis kaybina ve tendon yirtilmasina sebep olmaktadir ve iskorbut olumle sonuclanabilir. Siddetli C vitamini eksIkliginin diger belirti ve semptomlari arasinda sunlar bulunmaktadir: • Kotu yara iyilesmesi • Yorgunluk • Kilo kaybi • Dis eti iltihabi ve kanama • Petesiler (ciltte kucuk mor, kirmizi veya kahverengi lekeler), • Ekimoz (bir tur curuk) • Purpura (ciltte mor renkli lekeler) • Eklem agrisi • Kuru gozler ve agiz kurulugu • Sac kirikligi Klinik iskorbut, gunde 10 mg C vitamini kadar az alinarak onlenebilir. Iskorbut gelismis ulkelerde oldukca nadirdir. Bununla birlikte, varsayilan saglikli populasyonun% 10-30’unda hafif C vitamini tukenmesi gozlenmistir. Nedenleri Burada gosterilen nedenler genellikle C vitamini eksIkligi ile iliskilidir. Dogru teshis icin kisinin doktoruna veya baska saglik uzmanlarina gorunmesi gerekir. Dusuk C vitamini seviyelerinin en onemli nedenlerinden biri, taze meyve ve sebzelerde eksIk olan zayif bir diyetle beslenmektir. Bu yaygin olarak su kosullara sahip kisilerde gorulur: • Dusuk gelirli bireyler • Cay-tost diyeti yiyen yasli bireyler • Alkolikler ve uyusturucu kullanicilari • Fad diyetlerini takip edenler • AnoreksIk [ • Akil hastaligi olan insanlar Bazi bagirsak durumlarinin (yani Crohn hastaligi, colyak hastaligi) neden oldugu malabsorpsiyon sorunlari olan kisilerde C vitamini eksIkligi riski altindadir. Dusuk C vitamini seviyeleri su sebeplerden de kaynaklanabilir: • Agir metal toksisitesi • Viral hastaliklar • Asiri aktif tiroid bezi (hipertiroidizm) • Bobrek hastaligi / yetmezligi • Kanser Bazi ilaclar C vitamini seviyelerini dusurebilir: • Antibiyotikler • Agri kesiciler Risk Faktorleri Asagidaki faktorler vucudun C vitamini gereksinimini ve C vitamini eksIkligi riskini onemli olcude artirabilir: • Hamilelik • Emzirme • Beslenme durumu kotu olan cocuklar • Yuksek ates veya inflamasyon • Cerrahi operasyon gecirmek • Sigara icmek • Tip 2 diyabet • Obezite • Yas Ek olarak, yapilan bir calisma 20-49 yas grubundaki, takviye almayan erkeklerin C vitamini dusuklugu riski oldugunu one surmustur. Bobrek diyalizi alan hastalar C vitamini eksIkligine yatkindir. Sinirli arastirmaya gore, sizofreni hastalarinda kan C vitamini duzeyleri onemli olcude dusuktur. Genetik de rol oynayabilir. Kan C vitamini duzeyleri SVCT2 ve SVCT1’in polimorfizmlerine gore farklilik gosterir. Yuksek C Vitamini Ihtiyaci Olan Sahip Organlar C vitamini hipofiz, adrenal ve yumurtaliklarda yuksek konsantrasyonlarda bulunur, ancak kas, beyin ve karaciger bu vitaminin en buyuk depolarini icerir. Ancak suda cozunen C vitamini vucutta buyuk miktarlarda depolanmaz. C vitamini bagirsak lumeni ve bobrek tubullerinden emilir ve daha sonra organizma boyunca kan dolasimi yoluyla dagitilir. C vitamininin vucuttaki alimi ve dagilimi yakin kontrol altindadir ve esas olarak C vitamini sodyum karsiliginda tasiyan, dokuya ozgu, sodyum bagimli C Vitamini ortak tasiyicilari (SVCT) 1 ve 2 tarafindan duzenlenir. C Vitamini Yuksek Meyve ve Sebzeler Bircok meyve ve sebze, narenciye, biber, cilek ve brokoli de dahil olmak uzere bol miktarda C vitamini icerir. YaklasIk 200 mg C vitamini almak icin gunde 5-9 porsiyon taze, minimal islenmis veya dondurulmus meyve ve sebzeye ihtiyac vardir. Iste bazi az bilinen super yiyecekler de dahil olmak uzere C vitamini bakimindan zengin gidalarin bir listesi: • Kakadu erik veya Terminalia ferdinandiana (100 gramda 2.300 ila 5.000 mg’dan fazla oldugu tahmin edilen C vitamini) bu meyve Avustralya’ya ozgudur ve ayni zamanda iyi bir protein, cinko, kalsiyum, demir, linoleik asit ve diger besin kaynagidir. • Guava’nin bir akrabasi olan Camu camu veya Myrciaria dubi meyvesi, Amazon yagmur ormanlarinda yetisen bir meyvedir (100g basina 1570 ila 3.000 mg C vitamini icerir ). Kagit hamuru genellikle kurutulur, toz haline getirilir ve takviyeler halinde formule edilir. • Karotenoidler, fenolikler, antosiyaninler ve flavonoidler gibi cesitli antioksidanlar acisindan da zengin olan akerola kirazlari (100 gramda 1000 ila 4500 mg) • Hint bektasi uzumu veya amla (100g basina 440-880 mg olarak tahmin edilmektedir) • Kusburnu, ozellikle hamur (100 mg basina 300-1200 mg – farkli turler arasinda en buyuk varyasyon, en yuksek Rosa nitidulada) • Baobab kuspesi (100 gramda 100 mg’dan fazla) –Bu Afrika super yemegi de kalsiyum, protein ve cesitli antioksidanlar acisindan zengindir. • Tatli biber, cig (97 mg) • Kale (93 mg) • Kivi (yaklasIk 93 mg) • Brokoli (91 mg) • Brussel lahanasi (85 mg) • Hurma (66 mg) • Papaya (61 mg) • Cilek (58) • Portakal ve limon da dahil olmak uzere narenciye (20-53 mg) • Guava (50 mg) • Ananas (48 mg) • Karnabahar (48 mg) • Yabanmersini (44 mg) • Mango (38 mg) • Cig lahana (37 mg) • Guanabana (28 mg) • Bogurtlen (21 mg) • Demirhindi (18 mg) • Roka (15 mg) • Kizilcik (14 mg) • Domates (13-27 mg) • Kayisi (10 mg) • Elma (4 mg) C vitamini isi ve uzun saklama sureleri ile baglantili olarak kaybolur, bu nedenle yeterli miktarda diyet C vitamini elde etmenin tek etkili yolu cig (veya en az islenmis), taze meyve ve sebzeler yemektir. Alternatif Kaynaklar Meyve ve sebzeler gunumuzde cogu kisinin, Kuzey Avrupa ve Kanada gibi bitki ortusunun uzun sure seyrek oldugu soguk bolgelerde bile mevcuttur. C vitamini de bircok gidaya dogal bir koruyucu olarak eklenir, oksidasyona karsi korumaya calisir. Geleneksel olarak, soguk ortamlarda yasayan kisiler, kis aylarinda bile kendileri icin mevcut olan alternatif C vitamini kaynaklarina basvurmaktadirlar. Bunlar arasinda: • Sifali otlar (kusburnu, cam igneleri ve agac kabuklarindan bitkisel caylar ve tenturler) • Hayvan organlari (cig karaciger ve balina cildi) Bununla birlikte, hayvansal gidalardaki C vitamini icerigi zayiftir. Bu hayvan kaynaklari sadece 30-40 mg/100 g (veya daha az) icerirken, yiyecekleri pisirmek C vitamini iceriginin cogunu yok edecektir. Bu nedenle, C vitamini eksIkligi, etobur diyet iceren kati bir diyete katilmayan kisilerde akla yatkindir. Diger taraftan, sebzeler, meyveler ve diger bitki bazli kaynaklar 5.000 mg/100 g’a kadar icerebilir. |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
