|
|
06 Nisan 2021, 15:57
|
#1 |
 |
Yaslanma Nedir, Saglikli Yaslanmayi Etkileyen Faktorler Nelerdir?
Dunyanin her yerinde onceki donemlere nazaran insanlar artik daha uzun yasiyor. Yasam ve saglik kosullarinin iyilestirilmesiyle birlikte yasli nufusu dunya capinda hizla artistadir, bu nedenle hem gelismis hem de gelismekte olan ulkelerde yasam beklentisi artmaktadir. 2030 yilina kadar dunya nufusunun% 20’sinin 65 yas uzerinde olmasi beklenmektedir. Bununla birlikte, artan yasam beklentisi, saglikli yasam beklentisi anlamina gelmez. Surekli yaslanan nufus, sonuc olarak kronik hastaliklarin kendisine ve topluma yukunu artirmaktadir. Uzayan insan omrunde kisinin bagimliliklar, kisisel olarak dusuk yasam kalitesi icin gercek tehditler ve saglik bakim sistemleri uzerindeki sosyal yuklerdir. Bu nedenle gelecegin tibbinin uretken saglikli yaslanmaya odaklanmasi gerekmektedir.
Yaslanma Nedir? Dunya Saglik Orgutu’ne (WHO) gore yaslanma, cevresel faktorlere uyum saglama yeteneginin azalmasidir. Yaslanma, zamanla vucutta biriken hasarlar olarak tanimlanabilir. Molekuler ve hucresel hasarlar yillar icinde giderek artmakta ve insan vucudunun fiziksel ve zihinsel kapasitesinde azalmaya neden olmaktadir. Yaslanma, zaman icinde cesitli hucresel, biyolojik ve fizyolojik degisIkliklere bagli olarak her organda fonksiyonel dusus ile karakterizedir. Yillarin kumulatif etkileri vucudun genel olarak bozulmasina neden olur. Yaslilikta cesitli hastaliklarin birikmis bir sonucu olarak, fonksiyonel bozukluk kisinin kendi ihtiyaclarinin yeterliliginin azalmasina neden olur. Mizahci bir arastirma yazari, yaslanmayi “insan vucudundaki yumusak dokularin sertlesmesi ve sert dokularin yumusamasi” olarak tanimlamistir. Yaslanma mekanizmasi genel olarak molekuler ve hucresel hasarlarla ifade edilir. Oksidatif stresin sonucu olarak mitokondride serbest radikal birikimi nihayetinde islevsiz yaslanmis hucreler ile sonuclanir. Yaslanan hucreler mikro ortamlarini etkileyebilir ve hucre ici degisIkliklere yol acabilir. Disfonksiyonel hucrelerin birikmesi doku homeostazini bozar ve boylece organ sistemindeki fonksiyonel dususu artirir.Yaslanma Nedir, Saglikli Yaslanmayi Etkileyen Faktorler Nelerdir? Arastirmaci Strehler, “Benim basit gorusum, yaslanmanin hucreler bolunme yeteneklerini yitirdiklerinde ters giden seyler oldugu, hucrelerimizi bozuldugu kadar hizli degistirebilirsek, sonsuza kadar olmasa da muhtemelen cok uzun yasayabiliriz” seklinde belirtmistir. Yaslanma mekanizmasinda telomer yipranmasi, proteostaz kaybi, mitokondriyal disfonksiyon, hucresel yaslanmadan kok hucre tukenmesine kadar bircok faktor tanimlanmistir. Bununla birlikte, yaslanmanin nedensel mekanizmalari hala buyuk olcude bilinmemektedir. Yaslanma Sureci Yaslanma ve biyolojik yasin farkli kavramlar oldugu acikca bilinmektedir. Yasa bagli degisIklikler biyolojik mekanizmalara dayanmasina ragmen, her insanin farkli yaslanma surecleri vardir. Hareketsiz yasam, sagliksiz beslenme, stres gibi olumsuz cevresel faktorlerin yaslanma surecini hizlandirdigi, destekleyici yasam tarzi ve saglikli cevrenin bu donemi geciktirdigi iyi tanimlanmistir. Sigara birakma, orta duzeyde alkol tuketimi, gunluk fiziksel aktivite, saglikli beslenme, kaliteli uyku, aralikli oruc tutma ve optimal vucut kitle indeksini (VKI) surdurme (18,5–24,9 kg / m2) gibi yasam tarzina basit mudahalelerin oldugu gosterilmistir.) Her iki cinsiyette de yasam suresini on yildan fazla uzatabilir (kadinlarda 14, erkeklerde 12,2 yil). Son yillarda, fonksiyonel yaslanmayi onlemek ve fonksiyonel yasi genclestirmek icin antiaging tibbi kontroller oldukca populerdir. Insan genomunun ortaya cikarilmasi ve daha iyi kavranmasi, genetik kodun biyolojik sistemlere mudahale etmesi icin saglanmistir. DNA metilasyonu, kalori kisitlamasi ve geroprotektorler (rapamisin, metformin, resveratrol ve pterostilben) gibi genetik muhendisligi ve yaslanma-karsiti bilimsel arastirmalar biyolojik sistemlere mudahale icin calisilmistir. Yaslilarda saglikli bir yasam suresine ulasmak icin yaslanma surecindeki sorumlu molekuler ve hucresel mekanizmayi kavramamiz gerekir. Hucresel sureclerin rolunu anlamak, bize yaslanmanin temel biyolojisi hakkinda degerli bir fikir verecektir ve hucrenin sagligini kontrol eden kuresel duzenleyici sureclere iliskin bir kavrayis, yaslanmanin daha iyi anlasilmasina yol acacaktir. Bu anlayis bize sadece yaslanmaya bagli dejeneratif hastaliklari daha iyi tedavi etmeyi ve onlemeyi saglamakla kalmaz, ayni zamanda yasla birlikte yasam kalitesinin iyilestirilmesini de saglar. Gen terapisindeki klinik deneyler, insan yaslanmasini neredeyse durdurmaya veya tersine cevirmeye ulasti. Yenileyici tip, tum vucut hucrelerinde yaslanmayi onarabilir ve tersine cevirebilir. Bu nedenle, vucudun kendi onarim mekanizmalari, metabolik ve otoimmun bozukluklardan kansere kadar yaslanmaya ve yasa bagli hastaliklara karsi mucadele edebilir. Saglikli Yaslanma Sureci Yaslanma Nedir, Saglikli Yaslanmayi Etkileyen Faktorler Nelerdir?Saglikli yaslanmayi etkileyen faktorler nelerdir? Arastirmalar, yaslandikca sagligi ve islevini surdurmek icin atilabilecek bazi adimlar oldugu belirlenmistir. Fiziksel hareketler ve diyet duzeylerinin iyilestirilmesine yonelik calismalar, rutin saglik taramalari ya da hastalik risk faktorlerinin yonetimi gibi bir dizi faktor kisinin saglik durumu uzerinde olumlu ve olumsuz etkileri vardir. Saglikli yaslanmayi etkileyen faktorler su sekilde siralanabilir: Egzersiz ve Fiziksel Aktivite Bazi kisiler hareketi sever ve surekli aktiftirler. bazilari ondan nefret ederler. Ancak kisi ne dusunurse dusunseun egzersiz ve fiziksel aktivite sizin icin iyidir. Aslinda egzersiz ve fiziksel aktivite , hemen hemen her saglikli yaslanma programinin temel tasi olarak kabul edilir. Bilimsel kanitlar, duzenli egzersiz yapan insanlarin yalnizca daha uzun degil, daha iyi yasadiklarini da gostermektedir. Ve bahceyle ugrasmak, kopegi gezdirmek ve asansor yerine merdivenleri kullanmak gibi fiziksel olarak aktif olmak saglikli yaslanmanin ilk adimidir. Vucudu hareket ettiren gunluk aktiviteler planlamak ve zevk alinan seyleri yapmaya devam etmek aktif kalmaya yardimci olabilir. Spesifik olarak, duzenli egzersiz ve fiziksel aktivite, sIklikla yaslanmayla ortaya cikan bazi hastaliklar ve sakatliklari gelistirme riskini azaltabilir. Ornegin, denge egzersizleri yasli yetiskinlerde onemli bir engellilik nedeni olan dusmeyi onlemeye yardimci olurken, kuvvet egzersizleri kaslari gelistirir ve osteoporoz riskini azaltir. Esneklik veya esneme egzersizleri vucudun esnek kalmasina yardimci olur ve size gunluk aktiviteler icin ihtiyac duyulan hareket ozgurlugunu verir. Egzersiz, bazi saglik kosullari icin cok faydali bir tedavi secenegi bile olabilme ozelligine sahiptir. Olan kisiler artrit, yuksek tansiyon veya seker hastaligi duzenli egzersiz yararlanabilir. Hatta bircok yaslinin yasadigi kalp hastaliklari hareketli bir yasam tarzi benimsenerek belirtileri azaltilabilir. Bilim adamlari, duzenli egzersizin genclerin kalplerinde bazi degisIkliklere neden oldugunu uzun zamandir bilmektedirler. Dinlenirken kalp atis hizinin dusurulmesi ve atim hacminin (her kalp atisinda pompalanan kan miktari) artirilmasi dahil bu degisIklikler kalbi daha iyi bir pompa yapar. Kanitlar, egzersiz egitimine daha sonraki yasamlarinda, ornegin 60’li ve 70’li yaslarda baslayan kisilerin de kalp fonksiyonlarinda iyilesme yasayabilecegini gostermektedir. Bir calismada, Baltimore Longitudinal Study of Aging (BLSA) arastirmacilari, yuzme gibi yuksek yogunluklu, bos zamanlarinda fiziksel aktivitelere katilan yasli erkek BLSA katilimcilarinda kalp krizi gibi bir koroner olay riskinin azaldigini gozlemlenmistir. Calismalar, kalp icin faydalarina ek olarak, egzersizin yasli insanlarda nefes darligi ve yorgunluga da yardimci oldugunu gostermektedir. Dayaniklilik egzersizleri, dans, yuruyus, yuzme veya bisIklet gibi nefes alip vermeyi ve kalp atis hizinizi artiran aktivitelerdir. Ayrica dayanikliligi artirir ve kalbin yani sira akcigerleri ve dolasim sistemi sagligini iyilestirir. Aktif olmanin bircok yolu vardir. Gun boyunca kisa hamlelerde aktif olabilir veya gunun belirli saatlerini veya haftanin belirli gunlerini egzersiz yapmak icin ayrilabilir. Hizli yuruyus veya yapraklari tirmiklama gibi bircok fiziksel aktivite ucretsiz veya dusuk maliyetlidir ve ozel ekipman gerektirmez. Kilo ve Vucut Formuna Dikkat Etmek Kilo cok karmasIk bir konudur. Yasli insanlar icin, obezite ile iliskili saglik sorunlari, vucut bilesimi (yag-kas orani) ve yagin (kalca veya bel) vucuttaki konumu ile iliskili sorunlara arka planda kalabilir. Bunun yaninda obez ve fazla kilo ile ilgili pekcok saglik sorunu vardir. Bu kisilerde osteoartrit kisiler, tip 2 diyabet, yuksek tansiyon, kalp hastaligi, felc, bazi kanser turleri, uyku apnesi ve icin daha buyuk risk altindadir. Ancak veriler, yasli yetiskinler icin tinerin de her zaman daha saglikli olmadigini gosteriyor. Yapilan bir calismada, arastirmacilar zayif olan yasli yetiskinlerin (vucut kitle indeksi veya VKI 19’un altinda) obez veya normal kilolu olanlara kiyasla daha yuksek bir olum oranina sahip oldugunu bulmuslardir. Baska bir calismada dusuk vucut kitle indeksi olan kadinlarin olum riski artmistir. Yasli bir yetiskin olarak zayif olmak veya zayif olmak, bir hastaligin belirtisi veya kirilganlik gelisiminin bir gostergesi olabilir. Bazi bilim insanlarinin daha yuksek bir BMI surdurmenin yaslandikca kotu olmayabilecegini dusunmelerinin olasi nedenleri bunlardir.Yaslanma Nedir, Saglikli Yaslanmayi Etkileyen Faktorler Nelerdir? Yasli yetiskinler icin vucuttaki yag seviyelerinin yuksek olmasi, ozellikle bel-kalca orani ve bel cevresi ciddi hastaliklara neden olabilir. Uyluk ve kalca gibi bazi alanlarda bulunan yag armut seklinde yorumlanirken, bel cevresinde yaglanma ise elma sekilli vucut yapisi olanlara nazaran saglikli sagliklidirlar. Yas ilerledikce vucuttaki yag dagilimi karin bolgesinde yogunlasabilir. BLSA arastirmacilari, vucut olcum degisIkliklerini gozlemlemek icin 5 yillik bir sure boyunca 547 erkek ve kadini incelenmistir. Erkeklerin agirlikli olarak bel olcusunun degistigini, kadinlarin ise bel ve kalca olculerinde neredeyse esit degisIklikler gosterdigini tespit edilmistir. Kadinlar daha fazla toplam vucut yagi tasimalarina ragmen, erkekler daha tehlikeli bir vucut yag dagilimi gelistirmislerdir. Saglikli Diyet Yiyeceklerin, insanlarin yaslanma biciminin onemli bir parcasi oldugu belirlenmistir. Yapilan bir calismada bilim adamlari, diyet modellerinin bircok hastalik icin risk faktoru olan vucut kitle indeksi ve bel cevresi degisIkliklerini nasil etkiledigini arastirmislardir. Bilim adamlari, katilimcilari, tukettikleri en yuksek kalori oranina hangi gidalarin katkida bulunduguna gore gruplara ayirmislardir. Patates ve et yogunluklu beslenenler BMI’de daha yuksek artis oranlarina sahiptir ve beyaz ekmek yogunluklu beslenenlere gore daha saglikli kabul edilse de, bel cevrelerinde yaglanma daha fazladir. “Saglikli” diyet tuketenler; yuksek lifli tahillar, az yagli sut urunleri, meyve, beyaz olmayan ekmek, kepekli tahillar, fasulye ve baklagiller ve sebzeler gibi en yuksek gida alimina ve dusuk kirmizi ve islenmis et, fast food ve soda tuketmislerdir. Ayni grup, vucut kitle indeksi ve bel cevresinde yaglanmalari dusuktur. Bilim adamlari, diyet ile vucut kitle indeksi ve bel cevresi degisIklikleri arasindaki iliskiye katkida bulunan bircok faktor oldugunu dsunmektedirler. Bir faktor, gidanin glisemik indeks degerini (bazen glisemik yuk olarak adlandirilir) icerebilir. Dusuk glisemik indeks degerine sahip yiyecekler (cogu sebze ve meyve ve yuksek lifli, taneli ekmekler gibi) acligi azaltir ancak kan sekeri uzerinde cok az etkiye sahiptir ve bu nedenle daha sagliklidir. Yuksek glisemik indeksli beyaz ekmek benzeri besinler ani kan sekerinde yukselmesine neden olurlar. Arastirmada odaklanilan baska bir faktorde; vitamin ve mikro besin eksIkliginden kaynaklanan fiziksel sorunlardir ve bunlar genelde yeterli beslenememekten dolayidir. Yeterli meyve ve sebze yememek, dusuk karotenoid konsantrasyonuna neden olabilir. Bu, yasli yetiskinler arasinda artmis iskelet kasi dususu riski ile iliskilidir. Yasli yetiskinlerde, ozellikle yasli kadinlarda dusuk E vitamini konsantrasyonlari, fiziksel islevdeki dususle iliskilidir. Diger yasli yetiskinlerle karsilastirildiginda, dusuk D vitamini seviyesine sahip olanlar, iki fiziksel performans testinde daha kotu sonuclar elde edilmistir. D vitamini konsantrasyonu dusuk olan kadinlarin sirt agrisi yasama olasiligi daha yuksektir. Bu calismalar, dengeli beslenmenin kaslari, kemikleri, organlari ve vucudun diger kisimlarini yasam boyunca guclu tutmaya yardimci olabilecegini gostermistir. Yani, iyi beslenmek sadece kiloyla ilgili degildir. Ayrica, sizi yasli yetiskinler arasinda daha sIk gorulen belirli saglik sorunlarindan korumaya da yardimci olabilir. Ve sagliksiz yiyecekler yemek bazi hastalik riskini artirabilir. Zevk Alinan Aktivitelere Katilmak Sevilen aktivitelere katilmak eglenceli veya rahatlatici olabilirken ayni zamanda genel saglik icinde faydalidir. Yapilan arastirmalarda sosyal ve hedef odakli insanlarin digerlerine gore daha yuksek mutluluk seviyeleri ve daha dusuk depresyon seviyeleri bildirdiklerini gostermektedir. Bunun yaninda bos zamanlarini sevdigi ugras veya hobilerle gecirenlerde hastalik riski daha dusuktur. Ornegin, bir calisma katilimcilari 21 yila kadar takip etmis ve bunama riski daha dusuk olan okuma, masa oyunlari, muzik aletleri calma ve dans gibi bos zaman etkinliklerini iliskilendirilmistir. Baska bir calismada, sosyal faaliyetlere (ornegin, oyun oynayan, sosyal gruplara ait olan, yerel etkinliklere katilan veya seyahat eden) veya uretken faaliyetlere (ornegin, ucretli veya ucretsiz isler, yemek pisiren veya bahceyle ugrasan) katilan yasli yetiskinler, katilmayanlara gore daha uzun yasadiklari belirlenmistir. Ayrica yapilan baska arastirmalar, topluluklarinda gonullu olmak gibi anlamli faaliyetler olarak gordukleri seylere katilan yasli yetiskinlerin daha saglikli ve mutlu hissettiklerini bildirilmistir. ALİNTİ ~ |
|
|
|
11 Nisan 2021, 11:36
|
#2 |
 |
O değil de yaşlandık.
@[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
görmesin bunu yazdığımı.
|
|
|
|
11 Nisan 2021, 11:38
|
#3 |
     |
gecenlerde bi yazi okudum Hindistanda 129 yasinda bi amcaya sormuslar uzun yasamin sirri ne HIC ASIK OLMADIM demis alin size sir :))))
aboooo demekki ben erken yasta gidecem :)))))
________________
|
|
|
|
11 Nisan 2021, 11:40
|
#4 |
  |
@[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
cim emeğine sağlık
________________
Bazen de yıldızlar bakar.
İnsanlar kayar hayatımızdan.. |
|
|
|
11 Nisan 2021, 12:48
|
#5 | |
|
Alıntı:
________________
|
||
|
|
|
11 Nisan 2021, 12:53
|
#6 | |
|
|
Alıntı:
|
|
|
|
|
11 Nisan 2021, 13:40
|
#7 | |
|
Alıntı:
 
________________
|
||
|
|
|
11 Nisan 2021, 14:51
|
#8 | |
|
|
Alıntı:
|
|
|
|
|
11 Nisan 2021, 15:33
|
#9 |
  |
Emeğine sağlık
@[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]
'cim :*
________________
per aspera ad astra ✨ |
|
|
|
11 Nisan 2021, 21:10
|
#10 |
|
|
Cok tsk ederim ki : )
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
