|
|
31 Mart 2021, 12:16
|
#1 |
 |
Fibromiyaljinin Tani Kriterleri
Fibromiyalji tanisi koymak oldukca zordur, cunku anlamli tanimlanmis tek bir biyolojik bir neden yoktur. Tanida, kriterlere dayali ve klinik olarak iki yontem kullanilmasina ragmen, FM tartismali bir yorum olmaya devam etmektedir. Yapilan bazi calismalar fibromiyaljinin asiri teshis edildigini one surmekte ve digerleri toplum hekimlerinin FM tani ve kriterleri hakkinda sinirli bilgiye sahip oldugunu bildirmektedir.
Kritere Dayali Tani Fibromiyaljinin Tani KriterleriFibromiyalji, 1990 yilinda resmi kriterler tarafindan resmi olarak olusturulmus ve ardindan cok sayida semptom, hastaligin merkezi bir bileseni haline gelmistir. Gunumuzde fibromiyaljiyi boyutsal veya surekli bir bozukluk olarak destekleyen kanitlar vardir ve Dunya Saglik Orgutu’nun uluslararasi hastaliklar listesine dahil edilmistir. 2016 yilinda yaygin boya kriteri yeniden olusturulmus ve bu nedenle fibromiyalji teshisi icin bazi kriteler gereklidir ve bunlar asagidaki gibidir: • Yaygin agri indeksi (WPI) 7 ve semptom siddeti olcegi (SSS) 5 veya WPI 4–6 ve SSS skoru 9, • Yaygin agri varligi (dort veya bes vucut bolgesinde agri), • En az 3 ay suren semptomlar, Siniflandirma kriterleri bir taniya rehberlik etmeye yardimci olabilir, ancak oncelikle arastirma ve epidemiyolojik calismalar icin faydalidir. Klinik Tani Klinik tani uzaman ve hasta iliskisine dayanir ve semptomlarin yogunluklari nedeniyle, kronik yaygin agri hakimdir. Bu yogun semptomlardan bazilari asagidaki gibidir: • Yaygin yorgunluk, • Karin kramplari, • Bas agrilari, • Uyku bozuklugu, • Kas spazmlari, • Kas sertligi, • Hassasiyet, • Azalmis fiziksel, sosyal ve bilissel islevler, • Depresif ruh hali, anksiyete ve sinirlilik Dahasi FM, yorgunlugun siddet olcumleri, tazelenmemis uyku, bilissel problemler ve somatik semptomlar dahil olmak uzere agrisiz semptomlari dahil etmesi ile kronik yaygin agridan farklidir. Fibromiyaljide yaygin belirtileri vardir ve bunlar asagidaki gibidir: • Hiperaljezi, basinc gibi normal olarak agrili bir uyarana asiri duyarlilik, • Allodini, normalde agrisiz bir uyarana karsi agrili his, ornegin dokunma ve masaj, • Alici alanin genislemesi, bolgenin otesinde agri • Periferik sinir arzi, • Uzun sureli elektrofizyolojik desarj, • Agrinin sonradan uyaran tatsiz kalitesi ornegin, yanma, zonklama, karincalanma veya uyusma, Bununla birlikte kronik yaygin agriya yol acan birden fazla spinal segment boyunca agriya yol acar. Agri bolgelerinin sayisi, genel populasyondaki somatik ve psIkolojik semptom yuku ile guclu bir sekilde iliskilidir. Basinc, igne batmasi, soguk, isi, titresim, elektrik, iskemi ve kimyasal (kapsaisin, hipertonik salin) uyaranlar kullanilarak artirilmis yanitin mevcut olup olmadigini belirlemek icin kantitatif duyusal test yapilmalidir. Hastalar allodini (pamuklu cubuk, firca, Von Frey filamentleri kullanilarak), gecici toplama, kosullu agri modulasyonu ve nosiseptif fleksiyon refleksi icin test edilmelidir. Depresyon veya fibromiyalji gibi tum yaygin durumlar, hastalik durumu (saglik) ve ozellik (belirli bir insani ayirt eden karakteristik ozellik) ile hastalik durumu ikilemi icinde kalir. Patogenez Yuksek kronik agri insidansi goz onune alindiginda, bu tur acilarin altinda yatan temel surecleri anlamak esastir. Merkezcil sinirlerin tekrar tekrar uyarilmasi, agri sinyallerinin islenme biciminde degisIkliklere neden olarak sinir sisteminin duyarli hale geldigi bir patofizyolojik duruma yol acarken aci algisi yukselir. Hem periferik hem de merkezi sinir sistemi, yaralanma veya iltihaplanma nosiseptorlerine yanit olarak agri sinyallerine duyarli hale gelebilir. Cevre, periferik duyarlilasma adi verilen bir surec olan agrili uyaranlara daha duyarli hale gelebilir. Bunlar, nosiseptorleri hassaslastirir ve ardindan merkezi sinir sistemine (CNS) ek agri sinyalleri gondererek CNS’nin asiri uyarilmasina yol acabilir. Merkezi duyarlilasma, merkezi sinir sistemindeki duzensizligin (agri iletimi ve agrinin onlenmesi arasindaki dengesizlik) noronal duzensizlige ve asiri uyarilmaya neden olur. Bu sebepten dolayi hem zararli hem de zararli olmayan uyaranlara asiri duyarliliga ve agrinin surmesine neden olan bir fizyolojik olgudur. Aktive edilmis C lifleri, sinir terminallerinde birkac norotransmiteri ifade eder ve bunlar asagidaki gibidir: • Madde P (SP), • Sinir buyume faktoru (NGF), • Kalsitonin geni ile ilgili peptid, • Vazoaktif bagirsak peptidi, • Glutamat (GLUT), • Aspartat, • Beyinden turetilmis norotrofik faktorleri, Vucutta bulunan bu kimyasallar, postsinaptik reseptorleri hiperexcite eden sinapsta bir uyari dalgasina neden olur. Vucutta bulunan bu kimyasallardan bazilari asagidaki gibidir: • Norokinin1 (NK1), • N-metil-D-aspartat (NMDA), • Metabotropik glutamat, • Tirozin kinaz B (TrK-B) • Protein kinaz gama, Fibromiyaljinin Tani KriterleriBu reseptorlerin aktivasyonu, postsinaptik sinir hucrelerinde dikkate deger bir fizyolojik degisIklige neden olurken gorulen bu fizyolojik degisIkler asagidaki gibidir: • Zar degisIklikleri, • Kalsiyumun hucre ici akisi, • Protein kinaz aktivasyonu • Protein c-fos ekspresyonu (periferal uyarimi takiben noronal aktivite icin isaret), Gorulen bu degisIklikler, ikinci derece noronlarin asiri uyarilabilirliginin yogunlasmasina neden olarak cesitli periferal uyaranlara asiri duyarliliga yol acar. Merkezi duyarlilik, merkezi sinir sisteminin cevresel bir girdiye tepkisini artiran merkezi duyusal bilginin islenmesindeki karisIklik olusur. Organik bir nedeni bulunamayan tibbi olarak belirsiz bir grup bozukluga atifta bulunan merkezi duyarlilik sendromlari (CSS) icin temel etiyoloji olarak merkezi duyarlilasma onerilmistir. Bazi yazarlar, semptomlarinin tibbi olarak aciklanamayacagini ve dogasi geregi psIkiyatrik, psIkolojik veya psIkososyal oldugunu belirtmektedir. Bu nedenle, fibromiyaljili kisiler merkezi agri islemede anormalliklerden muzdariptir. Duyusal bilgileri zararli olarak yorumlamak icin daha dusuk bir esIk, artan uyarma mekanizmasina veya azaltilmis inhibisyon mekanizmalarina ek olarak anlamina gelir. Bu, kronik agrinin gelismesinde ve surdurulmesinde onemli bir rol oynar. Ote yandan, bir uyarana yanit olarak C liflerinin antidromal aksonal refleksi olarak periferik sinir sisteminin bazi anormallikleri, noroendokrin surecleri ve vaskuler gecirgenligi baslatabilir. Bu surecler, stres ve diger psIkolojik faktorlerin agri algisini guclendirmek icin bu noral tepkileri indukledigi noro-inflamasyon fenomenini kapsar. Anormal duyusal ve agri isleme, fibromiyalji patofizyolojisinde anahtar faktordur ve buna ek olarak, duyarlilasma agri algisini artirir. Fibromiyalji Neden Olan Faktorler Merkezi sinir sisteminin coklu seviyelerinde agriya bagli asiri noronal aktivite, goruntuleme calismalari ile beyindeki yapisal ve fonksiyonel degisIklikler veya normal azalan inhibitor mekanizmalarin bozulmus fonksiyonu olduguna dair kanitlar vardir. Bununla birlikte fibromiyaljiye neden diger faktorler asagidaki gibidir: • Genetik yatkinlik veya cesitli genlerin ekspresyonunda degisIklik (epigenetik mekanizmalar), • Norotransmiter duzeylerindeki eksIklikler, • Vucuttaki biyokimyasal degisIklikler, • Endokrin disfonksiyon, • Belirli enfeksiyon turleri ornegin, epstein-barr virusu, lyme hastaligi ve Q gibi cesitli faktorler ates, viral hepatit, • Duygudurum bozukluklari, • Sosyokulturel ortam (erken yasam stresi veya sIkinti), • PsIkolojik travma • Genel olarak gecmis deneyimler ornegin, cocukluk veya cinsel istismar, • Duyarlilik ve subkortikal nosiseptif iletim, Kronik agri durumlarinin artmis ve azalmis sIkligi veya agri duyarliligi ile iliskili genler, agri duyarliligini module eden norotransmiterlerin ve diger enflamatuar yollarin parcalanmasini veya baglanmasini duzenler. Fibromiyaljide yer alan neden olan genler arasinda serotonin mekanizmalarini, dopamin reseptorlerini ve ayrica katekolaminlerin metabolizmasini kontrol eden genler bulunur. Yapilan bir incelemede, hipotalamik-hipofiz-adrenal (HPA) ekseni, monoaminerjik, opioiderjik, endokannabinoid ve bagisIklik sistemleri dahil olmak uzere norobiyolojik substratlarin ve ayrica bazi epigenetik mekanizmalarin, erken yasam psIkolojik stres ve sonraki yasamda kronik agri riski ile iliskilendirilmistir. Erken psIkolojik travma, HPA ekseni yanitini degistirebilir, bu da bir merkezi sensitizasyon sendromunda periferik ve spinal dorsal boynuz noronlarinin, uyarici amino asitlerin ve gercek agrili bir uyari olmadiginda beyne anormal nosiseptif girdiye yol acabilen merkezi noropeptitlerin islev bozukluguna neden olabilir. Benzer sekilde, erken istismara maruz kalan FM’li bircok kiside anksiyete, depresyon ve travma sonrasi stres bozuklugu meydana gelmektedir. FM’li hastalar, saglikli akranlarindan farkli olan spesifik bagirsak mikrobiyom degisIkliklerine sahip gibi gorunmektedir. Yakin zamanda Clos-García ve ekibi bagirsak mikrobiyomunu enterik sinir sistemi yoluyla beyne baglayan glutamat metabolizmasinda (olasi molekuler biyobelirtec) bir degisIklik bulmuslardir. Bu degisIklik psIkiyatrik ve gastrointestinal bozukluklarla iliskilendirilmistir. Son olarak, fiziksel travmanin ornegin motorlu arac kazalari FM’ye neden oldugu fikrine bilimsel bir destek yoktur. Diger Merkezi Duyarlilik Sendromlari Klinik olarak belirgin patolojinin yoklugunda ortaya cikan agri, yorgunluk ve diger uzucu hisler, tibbi uygulamada yaygin saglik problemleridir. Bu tur deneyimler hicbir zaman tek tip degildir, ancak semptomlar genellikle stereotipik olarak taninabilir sekillerde birlikte bulunur. Bir hastaligin CSS grubunun bir uyesi olarak siniflandirilmasi icin birkac kriter onerilmistir. Bu kriterler asagidaki gibidir: • CS’nin varligi, • Altta yatan bir hastaligin olmamasi (birincil kosullar) • Bozukluklar arasindaki karsilikli iliski, Bununla birlikte bozukluklar arasindaki karsilikli iliskiler nedeniyle FM’nin ayirici tanisi zordur. Ayrica Yunus ve ekibi tarafindan yapilan arastirmalarda, CSS ailesi listesine dahil edilen bir dizi rahatsizligi bildirmislerdir ve bunlar asagidaki gibidir: • Irritabl bagirsak sendromu, • Birincil (islevsiz) dispepsi, • Gerilim tipi bas agrisi, • Migren, • Miyofasiyal agri sendromu, • Miyofasiyal temporomandibular bozukluk, • Birincil kronik boyun agrisi, • Birincil bel agrisi digerlerinin yani sira huzursuz bacak sendromu, • Periyodik uzuv hareket bozuklugu, • Endometriozis, PsIkiyatrik Fibromiyalji hastalar bircok semptom bildirdiklerinden, semptomlar cok siddetli, sira disi gorunur ve hastalar diger agri bozukluklari olan hastalara kiyasla cok sagliklidir. Yakin tarihli bir klinik inceleme FM hastalarinin % 62’sinin major depresif bozukluk, % 11 bipolar bozukluk, % 29 panik bozukluk ve % 29 sosyal fobi gosterdigini bildirmistir. Ruhsal bozukluklar, ozellikle duygudurum bozukluklari FM’de agri, yorgunluk, uyku, fiziksel islev ve yasam kalitesi uzerinde olumsuz bir etki ile iliskilendirilmistir. Fibromiyaljinin Tani KriterleriPsIkiyatrik Olmayan Romatoloji Artritik olmayan romatizmanin sIklikla anksiyete durumlarini kapsadigi bildirilmektedir. Diger bozukluklarla iliskili kas-iskelet sistemi agrisi veya yorgunluk, FM’ninkileri taklit edebilir ve bunun tersi de gecerlidir. Ek olarak, FM disinda kalan ve eszamanli olarak ortusen bircok benzer bozukluk vardir ve bu genis kategoriler asagidaki gibidir: • Romatoid artrit, sistemik lupus eritematozus, Sjogren sendromu, polimiyalji romatika ve spondiloartrit dahil olmak uzere enflamatuar ve otoimmun bozukluklar, • Kas bozukluklari ve miyaljiler, • Miyofasiyal agri sendromu, temporomandibular eklem disfonksiyonu ve bel agrisi ALİNTİ ~ |
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
