Kanserojenler Hakkinda Bilinmesi Gerekenler - IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

CeReN · 14 Ağustos 2020, 10:31

Kanserojen, kanser olusumunu veya ilerlemesini destekleyen herhangi bir madde veya radyasyon olarak tanimlanir. Kimyasal kanserojenler dogal veya sentetik, toksIk veya toksIk olmayabilirler. Benzo piren ve virusler gibi bircok kanserojen dogada organiktir. Kanserojen radyasyona bir ornek ultraviyole isIk gosterilebilir.

Karsinojenler
Karsinojenler normal hucre olumunun (apoptoz) meydana gelmesini engeller, bu nedenle hucresel bolunme kontrolsuzdur ve bu bir tumor ile sonuclanir. Tumor yayilma veya metastaz yapma yetenegi gelistirirse yani kotu huylu hale gelirse, sonucu olarak kanser ortaya cikmaktadir. Bazi kanserojenler DNA’ya zarar verir ve bunun sonucunda onemli bir genetik hasar meydana gelirse, genellikle hucre olur. Kanserojenler hucresel metabolizmayi baska sekillerde degistirerek, etkilenen hucrelerin daha az uzmanlasmasina ve onlari bagisIklik sisteminden maskelemesine veya bagisIklik sisteminin onlari oldurmesini engellemesine neden olmaktadir.
Herkes her gun kanserojen maddelere maruz kalir, ancak her maruziyet kansere yol acmaz. Vucut, kanserojenleri uzaklastirmak veya hasarli hucreleri onarmak veya kaldirmak icin cesitli mekanizmalar kullanir. Bu yollar arasinda sunlar siralanabilir:
• Hucreler farkli kanserojen maddeleri tanimaktadir ve biyotransformasyon sureciyle bunlari etkisiz hale getirmeye calsmaktadirlar. Biyotransformasyon, bir kanserojenin sudaki cozunurlugunu artirarak vucuttan atilmasini kolaylastirir. Bununla beraber biyotransformasyon bazi durumlarda bir kimyasalin kanserojenlik ozelligini cogaltabilir.
• DNA onarim genleri, kopyalanmadan once hasarli DNA’yi onarir. Genellikle mekanizma calisir, ancak bazen hasar giderilmez veya sistemin onaramayacagi kadar kapsamli olabilir.
• Tumor baskilayici genler, hucre buyumesinin ve bolunmesinin normal sekilde davranmasini saglar. Bir kanserojen bir proto-onkojeni (normal hucre buyumesinde rol oynayan gen) etkiliyorsa, bu degisIklik hucrelerin normalde olmayacaklarinda bolunmesine ve yasamasina izin verebilir. Genetik degisIklikler veya kalitsal yatkinlik kanserojen aktivitede rol oynamaktadir.

Karsinojen Ornekleri
Radyonuklidler, dokulari iyonize edebilen alfa, beta, gama veya notron radyasyonu yaydiklari icin toksIk olsalar da olmasalar da kanserojendirler. Ultraviyole isIk (gunes isigi dahil), x-isinlari ve gama isinlari gibi bircok radyasyon turu kanserojendir. Mikrodalgalar, radyo dalgalari, kizilotesi isIk ve gorunur isIk genellikle kanserojen olarak kabul edilmez cunku fotonlar kimyasal baglari koparmak icin yeterli enerjiye sahip degillerdir. Bununla birlikte, uzun sureli yuksek yogunlukta maruz kalma ile artan kanser orani ile iliskili genellikle guvenli radyasyon formlarinin belgelenmis vakalari vardir. Elektromanyetik radyasyonla (ornegin x-isinlari, gama isinlari) isinlanmis yiyecekler ve diger malzemeler kanserojen degildir. Aksine notron isinlamasi, ikincil radyasyon seklinde olarak maddeleri kanserojen hale gelmesine neden olabilir.
Kimyasal kanserojenler, DNA’ya saldiran karbon elektrofilleri icerir. Karbon elektrofil ornekleri, hardal gazi, bazi alkenle, aflatoksin ve benzo [a] pirendir. Yiyeceklerin pisirilmesi ve islenmesi kanserojen uretebilir. Ozellikle yiyecekleri izgara yapmak veya kizartmak, akrilamid (patates kizartmasi ve patates cipsinde) ve polinukleer aromatik hidrokarbonlar (izgara ette) gibi kanserojen maddeler uretebilir. Sigara dumanindaki baslica kanserojen maddelerden bazilari benzen, nitrozamin ve polisIklik aromatik hidrokarbonlardir (PAH’lar). Bu bilesIklerin cogu diger dumanlarda da bulunur. Formaldehit, asbest ve vinil klorur baska ciddi kimyasal kanserojen maddeler arasindadir.
Dogal kanserojenler arasinda aflatoksinler (tahillarda ve fistiklarda bulunur), hepatit B ve insan papillomavirusleri, Helicobacter pylori bakterileri ve karaciger parazitleri Clonorchis sinensis ve Oposthorchis veverrini bulunur.

Karsinojenler Nasil Siniflandirilir?
Genel olarak bir maddenin insanlarda kanserojen, supheli kanserojen veya hayvanlarda kanserojen olup olmadigina bagli olarak kanserojenleri siniflandirmanin bircok farkli sistemi vardir. Bazi siniflandirma sistemleri, bir kimyasalin insanlarda kanserojen olma olasiligi dusuk olarak etiketlenmesine de izin vermektedir. Bir sistem, Dunya Saglik Orgutu’nun (WHO) bir parcasi olan Uluslararasi Kanser Arastirma Ajansi (IARC) tarafindan kullanilan sistemdir. Bu sistemde gruplama su sekildedir:
• Grup 1: Insanlarda kanserojen oldugu bilinen, tipik maruziyet kosullarinda kansere neden olmasi muhtemeldir
• Grup 2A: Muhtemelen bir insan kanserojeni
• Grup 2B: Muhtemelen bir insan kanserojeni
• Grup 3: Siniflandirilamaz
• Grup 4: Muhtemelen insan icin kanserojen degildir
Kanserojenler neden olduklari hasarin turune gore kategorize edilebilir. Genotoksinler ise, DNA’ya baglanarak DNA’yi mutasyona ugratir ya da geri donusumsuz zarara sebep olarak kanserojen olustururlar. Genotoksine misal vermek gerekirse, farkli iyonlastirici radyasyon, ultraviyole isIk, N-nitroso-N-metilure (NMU) gibi kimyasallar ve kimi virusler gosterilebilir. Nongenotoksinler DNA’ya zarar vermez, ancak hucre buyumesini destekler veya programlanmis hucre olumunu onler. NonotoksIk kanserojenlerin ornekleri, bazi hormonlar ve diger organik bilesIklerdir.

Bilim Insanlari Kanserojenleri Nasil Tanimlamaktadir?
Bir maddenin kanserojen olup olmadigini bilmenin tek kesin yolu, insanlari ona maruz birakmak ve kanser gelistirip gelistirmediklerini gormektir. Acikcasi, bu ne etik ne de pratiktir, bu nedenle cogu kanserojen baska yollarla tanimlanir. Bazen bir maddenin kansere neden olacagi tahmin edilir, cunku benzer bir kimyasal yapiya veya hucreler uzerinde bilinen bir kanserojen olarak etkiye sahiptir. Hucre kulturleri ve laboratuar hayvanlari uzerinde, bir kisinin karsilasabileceginden cok daha yuksek konsantrasyonlarda kimyasallar, virusler, radyasyon kullanilarak baska calismalar yurutulur. Bu calismalar supheli kanserojenleri tanimlar cunku hayvanlardaki etki insanlarda farkli olabilir. Bazi calismalar, insan maruziyeti ve kanserdeki egilimleri bulmak icin epidemiyolojik verileri kullanir.

Prokarsinojenler ve Ko-kanserojenler
Kanserojen olmayan ancak vucutta metabolize edildiklerinde kanserojen hale gelen kimyasallara prokarsinojenler denir. Bir prokarsinojen ornegi, kanserojen nitrozaminler olusturmak uzere metabolize edilen nitrittir. Bir es kanserojen veya destekleyici, kendi basina kansere neden olmayan ancak kanserojen aktiviteyi tesvik eden bir kimyasaldir. Her iki kimyasalin birlikte bulunmasi karsinojenez olasiligini artirir. Etanol (tahil alkolu) bir destekleyici ornegidir.

14 Ağustos 2020, 10:31	#1
CeReN Guest	Kanserojenler Hakkinda Bilinmesi Gerekenler Kanserojen, kanser olusumunu veya ilerlemesini destekleyen herhangi bir madde veya radyasyon olarak tanimlanir. Kimyasal kanserojenler dogal veya sentetik, toksIk veya toksIk olmayabilirler. Benzo piren ve virusler gibi bircok kanserojen dogada organiktir. Kanserojen radyasyona bir ornek ultraviyole isIk gosterilebilir. Karsinojenler Karsinojenler normal hucre olumunun (apoptoz) meydana gelmesini engeller, bu nedenle hucresel bolunme kontrolsuzdur ve bu bir tumor ile sonuclanir. Tumor yayilma veya metastaz yapma yetenegi gelistirirse yani kotu huylu hale gelirse, sonucu olarak kanser ortaya cikmaktadir. Bazi kanserojenler DNA’ya zarar verir ve bunun sonucunda onemli bir genetik hasar meydana gelirse, genellikle hucre olur. Kanserojenler hucresel metabolizmayi baska sekillerde degistirerek, etkilenen hucrelerin daha az uzmanlasmasina ve onlari bagisIklik sisteminden maskelemesine veya bagisIklik sisteminin onlari oldurmesini engellemesine neden olmaktadir. Herkes her gun kanserojen maddelere maruz kalir, ancak her maruziyet kansere yol acmaz. Vucut, kanserojenleri uzaklastirmak veya hasarli hucreleri onarmak veya kaldirmak icin cesitli mekanizmalar kullanir. Bu yollar arasinda sunlar siralanabilir: • Hucreler farkli kanserojen maddeleri tanimaktadir ve biyotransformasyon sureciyle bunlari etkisiz hale getirmeye calsmaktadirlar. Biyotransformasyon, bir kanserojenin sudaki cozunurlugunu artirarak vucuttan atilmasini kolaylastirir. Bununla beraber biyotransformasyon bazi durumlarda bir kimyasalin kanserojenlik ozelligini cogaltabilir. • DNA onarim genleri, kopyalanmadan once hasarli DNA’yi onarir. Genellikle mekanizma calisir, ancak bazen hasar giderilmez veya sistemin onaramayacagi kadar kapsamli olabilir. • Tumor baskilayici genler, hucre buyumesinin ve bolunmesinin normal sekilde davranmasini saglar. Bir kanserojen bir proto-onkojeni (normal hucre buyumesinde rol oynayan gen) etkiliyorsa, bu degisIklik hucrelerin normalde olmayacaklarinda bolunmesine ve yasamasina izin verebilir. Genetik degisIklikler veya kalitsal yatkinlik kanserojen aktivitede rol oynamaktadir. Karsinojen Ornekleri Radyonuklidler, dokulari iyonize edebilen alfa, beta, gama veya notron radyasyonu yaydiklari icin toksIk olsalar da olmasalar da kanserojendirler. Ultraviyole isIk (gunes isigi dahil), x-isinlari ve gama isinlari gibi bircok radyasyon turu kanserojendir. Mikrodalgalar, radyo dalgalari, kizilotesi isIk ve gorunur isIk genellikle kanserojen olarak kabul edilmez cunku fotonlar kimyasal baglari koparmak icin yeterli enerjiye sahip degillerdir. Bununla birlikte, uzun sureli yuksek yogunlukta maruz kalma ile artan kanser orani ile iliskili genellikle guvenli radyasyon formlarinin belgelenmis vakalari vardir. Elektromanyetik radyasyonla (ornegin x-isinlari, gama isinlari) isinlanmis yiyecekler ve diger malzemeler kanserojen degildir. Aksine notron isinlamasi, ikincil radyasyon seklinde olarak maddeleri kanserojen hale gelmesine neden olabilir. Kimyasal kanserojenler, DNA’ya saldiran karbon elektrofilleri icerir. Karbon elektrofil ornekleri, hardal gazi, bazi alkenle, aflatoksin ve benzo [a] pirendir. Yiyeceklerin pisirilmesi ve islenmesi kanserojen uretebilir. Ozellikle yiyecekleri izgara yapmak veya kizartmak, akrilamid (patates kizartmasi ve patates cipsinde) ve polinukleer aromatik hidrokarbonlar (izgara ette) gibi kanserojen maddeler uretebilir. Sigara dumanindaki baslica kanserojen maddelerden bazilari benzen, nitrozamin ve polisIklik aromatik hidrokarbonlardir (PAH’lar). Bu bilesIklerin cogu diger dumanlarda da bulunur. Formaldehit, asbest ve vinil klorur baska ciddi kimyasal kanserojen maddeler arasindadir. Dogal kanserojenler arasinda aflatoksinler (tahillarda ve fistiklarda bulunur), hepatit B ve insan papillomavirusleri, Helicobacter pylori bakterileri ve karaciger parazitleri Clonorchis sinensis ve Oposthorchis veverrini bulunur. Karsinojenler Nasil Siniflandirilir? Genel olarak bir maddenin insanlarda kanserojen, supheli kanserojen veya hayvanlarda kanserojen olup olmadigina bagli olarak kanserojenleri siniflandirmanin bircok farkli sistemi vardir. Bazi siniflandirma sistemleri, bir kimyasalin insanlarda kanserojen olma olasiligi dusuk olarak etiketlenmesine de izin vermektedir. Bir sistem, Dunya Saglik Orgutu’nun (WHO) bir parcasi olan Uluslararasi Kanser Arastirma Ajansi (IARC) tarafindan kullanilan sistemdir. Bu sistemde gruplama su sekildedir: • Grup 1: Insanlarda kanserojen oldugu bilinen, tipik maruziyet kosullarinda kansere neden olmasi muhtemeldir • Grup 2A: Muhtemelen bir insan kanserojeni • Grup 2B: Muhtemelen bir insan kanserojeni • Grup 3: Siniflandirilamaz • Grup 4: Muhtemelen insan icin kanserojen degildir Kanserojenler neden olduklari hasarin turune gore kategorize edilebilir. Genotoksinler ise, DNA’ya baglanarak DNA’yi mutasyona ugratir ya da geri donusumsuz zarara sebep olarak kanserojen olustururlar. Genotoksine misal vermek gerekirse, farkli iyonlastirici radyasyon, ultraviyole isIk, N-nitroso-N-metilure (NMU) gibi kimyasallar ve kimi virusler gosterilebilir. Nongenotoksinler DNA’ya zarar vermez, ancak hucre buyumesini destekler veya programlanmis hucre olumunu onler. NonotoksIk kanserojenlerin ornekleri, bazi hormonlar ve diger organik bilesIklerdir. Bilim Insanlari Kanserojenleri Nasil Tanimlamaktadir? Bir maddenin kanserojen olup olmadigini bilmenin tek kesin yolu, insanlari ona maruz birakmak ve kanser gelistirip gelistirmediklerini gormektir. Acikcasi, bu ne etik ne de pratiktir, bu nedenle cogu kanserojen baska yollarla tanimlanir. Bazen bir maddenin kansere neden olacagi tahmin edilir, cunku benzer bir kimyasal yapiya veya hucreler uzerinde bilinen bir kanserojen olarak etkiye sahiptir. Hucre kulturleri ve laboratuar hayvanlari uzerinde, bir kisinin karsilasabileceginden cok daha yuksek konsantrasyonlarda kimyasallar, virusler, radyasyon kullanilarak baska calismalar yurutulur. Bu calismalar supheli kanserojenleri tanimlar cunku hayvanlardaki etki insanlarda farkli olabilir. Bazi calismalar, insan maruziyeti ve kanserdeki egilimleri bulmak icin epidemiyolojik verileri kullanir. Prokarsinojenler ve Ko-kanserojenler Kanserojen olmayan ancak vucutta metabolize edildiklerinde kanserojen hale gelen kimyasallara prokarsinojenler denir. Bir prokarsinojen ornegi, kanserojen nitrozaminler olusturmak uzere metabolize edilen nitrittir. Bir es kanserojen veya destekleyici, kendi basina kansere neden olmayan ancak kanserojen aktiviteyi tesvik eden bir kimyasaldir. Her iki kimyasalin birlikte bulunmasi karsinojenez olasiligini artirir. Etanol (tahil alkolu) bir destekleyici ornegidir.
	Alıntı Yap

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)