|
|
|
|
09 Temmuz 2020, 11:19
|
#1 |
 |
Pluripotent Kok Hucreler Nelerdir?
Kok hucre arastirmalari, hastaligi anlamak, rejeneratif tip teknikleri gelistirmek, yeni ilaclarin guvenligini ve etkinligini test etmek icin son on yil icinde inanilmaz derecede populer hale gelmistir. Birkac tip kok hucre vardir; yetiskin kok hucreler, yasayan yetiskinlerden bagislanabilen perinatal kok hucreler, pluripotent kok hucreler en faydali olanlardir ve bunlar uc ila bes gunluk embriyolardan toplanmaktadir. Kok hucre arastirmalari alanindaki gelismeler, etik tartismalara neden olan pluripotent kok hucrelerin kokenleri nedeniyle tartismalara yol acmistir. Embriyonik kok hucreler, pluripotent kok hucrelerin herhangi bir insan hucresine veya dokusuna farklilasma potansiyeline sahip oldugu icin arastirmada en yararlidir. Yetiskin kok hucreler ve perinatal kok hucreler, farklilasabildikleri hucre tiplerinde daha sinirlidir. Bu nedenle kok hucre uygulamalarinin buyumesi pluripotent kok hucrelerin kullanimina odaklanmistir.
Pluripotent Kok Hucreler Nasil Elde Edilir? 1998 yilinda, Wisconsin Universitesi’nden bir bilim adami ilk defa pluripotent kok hucreleri embriyolardan basariyla cikarmistir. Kullanilmayan veya atilan embriyolardan kok hucre elde edilmesi, pluripotent kok hucrelerin ana kaynaklarindan biri olmaya devam etmektedir. Farede, embenoyonik kok hucreleri elde etmek icin bir yontem olarak partenogenez (kendi kendine dollenmis) arastirilmistir. Partenojenik embriyonik kok hucrelerin fibroblastik soy icine farklilasabildigi ve embriyonik kok hucrelere potansiyel bir alternatif olabilecegi bulunmustur. Partenojenik embriyonik kok hucreler de insanlarda uretilmis ve sinir kok hucrelerini basariyla turetmek icin kullanilmistir. Pluripotent kok hucreleri elde etmek icin baska bir yontem, bagislanmis bir insan yumurtasinin, bir embriyonik kok hucre uretmek icin vucuttan, genellikle bir deri hucresinden, cinsiyetsiz bir hucrenin cekirdegi ile birlestirildigi somatik hucre nukleer transferidir. Son zamanlarda, embriyonik kok hucre elde etmenin diger bicimleriyle ilgili etik sorunlarin ustesinden gelmek icin yaratilan Induklenmis Pluripotent Kok Hucreler (iPSC’ler) alaninda bircok gelisme olmustur. iPSC’ler somatik hucreleri yeniden programlamak icin transkripsiyon faktorleri kullanilarak yapilmaktadir, bu nedenle embriyo veya donor yumurta gerekmemektedir. Uygulamalar, Sorunlar ve Gelecekteki Yonelimler Kendi kendini yenileme ve pluripotensite ESC’lerin ve iPSC’lerin temel ozellikleridir, bu da onlari cok cesitli hastaliklarin ve patolojik durumlarin tedavisinde potansiyel preklinik ve klinik uygulamalari nedeniyle akademiye ve sektore cekici kilmaktadir. Rejeneratif tip, yaralanma, hastalik veya konjenital kusurlardan zarar goren dokulari ve organlari degistirmek icin kok hucreleri kullanma iddiasiyla heyecan verici ve hizli hareket eden bir arastirma alanidir. Bir yetiskinin tum ozellesmis hucre tiplerine farklilasma kabiliyetleri nedeniyle, insan ESC’leri ve iPSC’ler de dahil olmak uzere pluripotent kok hucreler (PSC’ler) hucre tabanli tedaviler icin umut verici bir kaynaktir. PSC’lerin terapotik potansiyeli, farkli hastaliklari tedavi etmek icin PSC transplantasyonunun uygulandigi klinik oncesi calismalarda degerlendirilmistir. Dikkate deger bir sekilde, hayvan modellerine yapilan hucre terapisi, hESC kaynakli oligodendrosit ile omurilik hasarindan sonra hareketin restorasyonu gibi yararli etkiler gostermistir. Hem insan ESC’lerinin hem de iPSC’lerin potansiyel faydalari, insan klinik calismalarinda da degerlendirilmistir. Nihai raporlar az olsa da veya kolay erisilebilir olmasa da, devam etmekte olan bu calismalarin bazilarinda hastalara erken yararlar bildirilmistir. 2010 yilinda Geron Corporation, omurilik yaralanmalarinin tedavisinde hESC turevi oligodendrosit progenitor hucrelerinin (OPC) guvenligini degerlendirmek icin ilk klinik denemeyi baslatmistir. Asterias Biotherapeut, Geron Corporation’in hucre tedavisi programini birakmasi uzerine bu calismaya devam etmistir. Resmi bir yayin yayinlanmamis olmasina ragmen, klinik arastirmanin sonuclari 2014 yilinda Amerikan Gen ve Hucre Terapisi Dernegi’nde (ASGCT) sunulmustur. Veriler, nakil nedeniyle ciddi bir olumsuz olay gostermemistir ve beste dordunde Manyetik Rezonans Goruntuleme (MRG) taramasi, omurilik dokusunun bozulmasini azaltmada bazi olumlu etkiler gostermistir. 2011 yilinda Ocata Therapeutics, Stargardt’in makuler distrofisi ve kuru yasa bagli makuler dejenerasyonun (AMD) subretinal transplantasyonunun guvenlik ve tolere edilebilirligini belirlemek icin iki prospektif klinik calisma baslatmistir. Bu calismalarin sonuclari, bir hastaliktan etkilenen bireylerde orta vadeli guvenlik, greft sagkalimi ve pluripotent kok hucre dolunun olasi biyolojik aktivitesi hakkinda kanit saglamistir. Chabiotech Ltd, ileri kuru yasa bagli makula dejenerasyonu (AMD) olan iki hastada ve Stargardt’in makuler distrofisi olan iki hastada hESC’den turetilen RPE hucrelerinin subretinal transplantasyonunun guvenligini ve tolere edilebilirligini degerlendirmek icin bir faz I/IIa calismasi baslatmistir. On sonuclar, hicbir yan etki (tumor buyumesi veya diger beklenmedik etkiler) ve tedaviye iliskin guvenlik gostermemistir. Tedavi edilen dort hastanin ucunde gorme aktivitesinin iyilestigi bulunmustur. Bununla birlikte, hucre terapilerine uygun klinik sinif insan iPSC’leri uretmek icin kalite ve guvenlik konularinin yerine getirilmesi ve klinik uygulamada insan iPSC’lerinin cevrilmesinden once farkli konularin ele alinmasi gerekmektedir. Onkogenlerin kalici entegrasyonuna yol acan ve potansiyel olarak zararli genomik degisIklikler ile sonuclanan yeniden programlama faktorleri saglamak icin viral sistemlerin kullanilmasi ciddi bir endise kaynagidir. Bu sorunlarin ustesinden gelmek icin, fare- de, yakin zamanda, kucuk molekuller kullanan transgenden bagimsiz bir protokol olusturulmustur. Ancak strateji OSKM faktorleri ile viral transduksiyondan daha az verimlidir ve yeniden programlama daha uzun bir surectir. Insanda ayni hedefe henuz ulasilamamistir ve Oct4 transduksiyonu gereklidir, hiPSC’lerin klinik guvenligi icin yeniden programlama stratejilerinin optimize edilmesi ve surecin etkinliginin artirilmasi gerektigini dusundurmektedir. Son calismalar farkli iPSC hatlari arasindaki genetik ve epigenetik varyasyonlarin kanitini sunmustur. Varyasyonlarin bazilari donor somatik hucrelerden miras alinabilmektedir ya da yeniden programlama veya genis kulturleme sirasinda edinilebilmektedir. Her ne kadar bu genetik ve epigenetik varyasyon genomun sadece kucuk bir kismini etkilese de, iPSC’lerin ve turevlerinin ozelliklerini degistirebilmektedirler. Bu da artan tumor olusumu riski, iPSC’lerin farklilasma potansiyelini degistirmektedir veya iPSC turevlerinin bozulmus fonksiyonel aktivitesi ile sonuclanmaktadir. Yeniden programlama stratejisinin ve kultur kosullarinin optimizasyonu, bu tur varyasyonlarin azaltilmasina veya tamamen ortadan kaldirilmasina katkida bulunabilmektedir. Diger onemli bir konu, insan iPSC’lerinin ve bunlarin alt uygulama icin tasarlanmis turevlerinin guvenligini saglamak icin kalite kontrollerinin olusturulmasidir. IPS hucrelerini kulturlemek icin rutin olarak kullanilan serum ve fare turevli besleyici hucreler, ekzojen antijenleri veya patojenleri yeniden programlanmis hucrelere ileterek bagisIklik tepkisine veya hastaliga neden olabilmektedir. Bu nedenle, klinik olarak kabul edilebilir iPSC’leri uretmek icin, ksenosuz hucre kulturu sistemleri kullanilmalidir. Hastalar icin riskleri azaltan hayvansal urun icermeyen kultur sistemi gelistirmek icin cesitli arastirmalar yapilmistir ve halen devam etmektedir. Bu, iPSC’lerin istenen dokuda dogrudan ve etkili bir sekilde farklilastirilmasi icin guvenilir ve tekrarlanabilir protokoller gelistirilerek asilabilmektedir. Ayrica, iPSC’lerin pluripotent kimligi ve gelisimsel potansiyeli teratom olusumu ile karakterize edilmelidir. iPSC’ler ayrica istenen hucre tipini uretme yeteneklerini test etmek icin in vitro olarak farklilastirilmalidir. Kanitlar, epigenetik anilarin veya eksIk yeniden programlamanin iPSC’lerin farklilasma ozelliklerini etkileyebilecegini gostermektedir. Ya farkli hucrelerin karisIk bir populasyonuna ya da in vitro nakledildiginde tumorojenik olabilen artik farklilasmamis hucrelere yol acmaktadir. IPSC’den turetilen urunlerin hucre terapisi uygulamalari icin degerlendirilmesi, saglikli hayvanlarda ve hastalik modellerinde klinik oncesi denemeleri icermektedir. Kemirgenler buyuk olcude iPSC’lerin temel biyolojisinde kullanilmaktadir, bununla birlikte etkinligin ongorusu olmayabilmektedirler. Domuzlar ve maymunlar gibi buyuk hayvanlar preklinik calismalarda kullanilmistir, cunku insanlar ile daha fizyolojik benzerlik ve daha uzun yasam suresi nedeniyle daha ongorucudurler. Bununla birlikte, daha yuksek maliyetler, daha karmasIk hayvancilik ve sinirli sayida hastalik modeli de dahil olmak uzere kemirgenlere kiyasla dezavantajlar bulunmaktadir. Ayrica toksisite calismalari in vivo modellerin naklinden sonra ana organlarin analizi ile iPSC’den turetilen urunler uzerinde de yapilmalidir. ABD’de iPSC’leri kullanan klinik calismalar FDA’dan duzenleyici onay almazken, Japon duzenleyici makamlari yesil isIk yakmistir. Japon bir kadin makuler dejenerasyonu tedavi etmek icin iPSC’den turetilen RPE’lerle nakledilmistir. Bu, ilk dunya pilot calismasidir ve iPSC turevlerinin diger bircok uygulamasinda lider olabilmektedir. Hucre hastasindan turetilmis hiPSC’ler, cesitli genetik hastaliklari incelemek icin harika bir hucresel modeli temsil etmektedir. Buna gore, son yillarda, cok sayida yayin kalitsal hastaligi olan hastadan uretilen hiPSC’lerin farklilasmadan sonra patolojilerle iliskili farkli yonleri tekrarlayabildigini bildirmistir. Hucre hastalarindan turetilen hiPSC’ler, bir hucresel modeli temsil etmeleri, bir hastaligin ve yonlerinin tum yonlerini yeniden ozetleyememeleriyle sinirli olsa da, potansiyel terapotik uygulamalara sahip yeni ilaclarin kesfi ve toksIkoloji calismalari icin son derece degerli bir arac olmaya devam etmektedirler. Tarama icin hiPSC’lerin kullanilmasi, hayvan testlerinden daha uygun maliyetli bir stratejidir. Ayrica, saglikli donorlerden ve kalitsal veya edinsel hastaliklari olan hastalardan iPSC uretme olasiligi, bir ilacin kesin etkisini, olumsuzlestirilmis insan hucre dizileriyle temsil edilen mevcut hucresel modellere kiyasla daha fizyolojik bir durumda degerlendirmek icin daha dogru bir sistem sunmaktadir. Bu avantaj, cok cesitli ozellesmis hucrelere farklilasma kabiliyetleri ile birlestiginde, arastirmacilarin hedefli klinik oncesi toksIkolojik in vitro deneyler yapmalarina izin verecektir. Hucre bazli in vitro testler yuksek verim veya yuksek icerikli ekranlara izin vermesine ragmen, karmasIk senaryoyu in vivo yansitmamaktadir. In vitro analizler, canli bir organizmada farkli hucre tipleri ve organlar arasinda kuresel bir karisma anlasmasi elde etmek icin su anda mevcut olan, molekulleri tanimlamak ve karakterize etmek ve tezgahtan basucuya klinik cevirilerine izin vermek icin gerekli olan hayvan modeli testleri ile takip edilmelidir. Ayrica, hucre hastalarindan turetilmis iPSC’ler uretme olasiligi, su anda hESC’lerin klinik pratiginin onundeki temel engeller olan guclu etik endiseleri ve immunolojik reddetmeyi asmak icin bir cozum saglamistir. Pluripotent Kok Hucrelerin Uygulamalari Pluripotent kok hucreler, hastaligin, gelisim yollarinin ve onarici yollarin bircok yonunun modellenmesinde faydalidir. Insan Hastaliklarinin Modellenmesi Pluripotent kok hucreler, insan hastaliginin nasil gelistigini ve ilerledigini modellemek icin kullanilabilmektedir. Kok hucreler zamanla olgunlasmaktadir ve insan vucudunu olusturan temel hucrelere, sinirlere, kemik hucrelerine ve potansiyel organlara farklilasabilmektedir. Farklilasma surecini takip etmek, anormalliklerin nasil ortaya ciktigi ve hastaliga nasil yol actiklarina dair onemli bilgileri etkinlestirmektedir, bu da daha etkili onleme ve tedavilerin gelistirilmesine yol acmaktadir. Rejeneratif Tip Pluripotent kok hucrelerin onemli bir uygulamasi rejeneratif tiptir. 1950’li yillarda kok hucreler, kanser icin radyasyon ve kemoterapi alan hastalarda kemik iligi nakillerinde kullanilmistir. O zamandan beri, arastirma, rejeneratif tipta pluripotent kok hucrelerinin kullanimini genisletmistir, boylece artik omurilik yaralanmalari, yaniklar, tip 1 diyabet, amiyotrofik skleroz, Parkinson ‘ hastaligi, Alzheimer ‘ hastaligi, felc, kanser, kalp hastaligi, osteoartrit hastaliklarinda kullanilmaktadir. Otolog greftler ve nakiller icin pluripotent kok hucrelerin kullanimi uzerine arastirmalar yapilmistir, pluripotent kok hucreler insan vucudundaki hastalikli veya hasarli dokuyu degistirmek icin yeni hucrelere farklilastirilabilmektedir. Pluripotent kok hucreler herhangi bir hucre turu olma potansiyeline sahip olduklarindan, rejenere dokuda kullanim potansiyelleri neredeyse sinirsizdir. Yeni Ilaclarin Test Edilmesi Pluripotent kok hucrelerin bir baska degerli uygulamasi, in vitro deneyler kullanarak yeni ilaclarin test edilmesidir, bu da guvenlik ve etkinliklerini garanti etmektedir. Kok hucreler, arastirmacilarin yeni ilaclarin insan klinik calismalarinin asamasina ulasmadan once belirli hucreleri ve dokulari nasil etkiledigini izlemelerine izin vermistir. Uyusturucu testi, pluripotent kok hucre kullaniminin ortaya cikan bir alanidir, yeni ilaclarin etkinligini artirma, potansiyel toksisitelerini ve yan etkilerini azaltma uzerinde buyuk bir etkisi olacagi tahmin edilmektedir. Gelecekteki Yonlendirmeler Pluripotent kok hucreler zaten bircok uygulamada kullanilmaktadir ve bircok terapotik alanda hayati oneme sahiptir. Gelecekte, pluripotent kok hucrelerin arastirmalar devam ederken baska uygulamalari da olmasi muhtemeldir. Sonuclar Kok hucre arastirmalarinin insan hastaliklari ile basa cikmanin ve muhtemelen tedavi edilmesinin ileri yolu oldugu tartisilmaz. PSC’ler, genis bir hucre tipine farklilasma kapasitesi nedeniyle, fonksiyonel yetiskin kok hucre tiplerinin genislemesi veya surulmesi zor oldugu durumlarda en cok ilgi cekmektedir. Ozellikle, hiPSC’ler embriyonik hucrelere karsi heyecan verici bir alternatif olusturmaktadir, kullanimlariyla ilgili etik sorunlardan kacinmaktadir, insan hastaliklarini incelemek ve muhtemelen daha etkili tedaviler bulmak icin daha iyi bir model sunmaktadir. Her ne kadar ilerlemeler kaydedilmis olsa da, insan PSC’lerinin ozellikleri uzerinde hem pluripotensinin hem de hucresel farklilasmanin temel biyolojisini anlamak ve terapotik uygulamalarla iliskili tum farkli sorunlari cozmek icin daha yogun arastirmalarin yapilmasi gerekmektedir. Ek olarak, guvenli hucre terapileri icin klinik sinif insan PSC’lerini elde etmek icin mevcut teknolojilerin iyilestirilmesi yapilmalidir |
|
|
|
09 Temmuz 2020, 12:18
|
#2 |
  |
faydalı bilgiler paylasımlarınız icn tskler :)
|
|
|
|
09 Temmuz 2020, 12:19
|
#3 | |
|
|
Alıntı:
|
|
|
|
|
09 Temmuz 2020, 12:22
|
#4 |
|
|
evet önemli tabi tskler : )
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Hybrid-Şeklinde
