|
|
| |
27 Nisan 2020, 11:02
| #1 |
 |  Miyelini Artirabilecek Yasam Tarzi Kosullari ve Diger Faktorler Miyelin, sinir sisteminin onemli bir parcasidir ve optimal bilissel islev icin hayati onem tasimaktadir. Bu makalede vucuttaki miyelini artirabilecek dogal faktorlerin yaninda yasam tarzinda yapilabilecek degisIklikler hakkinda bilgiler yer almaktadir. Yasam Tarzi Secenekleri 1) Uyku Hayvan calismalari, uykunun vucuttaki oligodendrosit oncu hucre (OPC) miktarini arttirdigini ve bu da miyelin olusumunun artmasina neden olabilecegini dusundurmektedir. Uyku, miyelinasyon kodlayan genlerin daha yuksek ekspresyonu ile iliskilendirilmistir. Arastirmacilar, miyelin ureten hucrelerin (oligodendrositler) uretim hizinin, fareler uyurken iki katina ciktigini bulmuslardir. Artis en cok ruya gormeyle iliskili uyku tipi (REM uykusu) sirasinda belirgin olmustur. Aksine, fareler uyanik kalmaya zorlandiginda hucre olumu ve stres tepkileriyle ilgili genler acilmistir. Yeterince dinlendirici bir uyku almak genel beyin sagligi ve refahi icin iyidir. Uykunun miyelinasyon uzerindeki etkilerini incelemek icin insan calismalarina ihtiyac duyulmaktadir. 2) Egzersiz Hayvan arastirmalari, egzersizin bir yaralanma sonrasinda ve Alzheimer’in fare modellerinde miyelini artirabilecegini dusundurmektedir. Ayrica egzersiz yuksek yagli bir diyetle beslenen hayvanlarda miyelini artiran mitokondriyal fonksiyonu arttirdigi gorulmektedir. Egzersizin insanlarda miyelini nasil etkiledigini hala bilinmemektedir, ancak duzenli egzersizin beyin sagligini destekledigini bilinmektedir. 3) Sosyallesme ve yeni deneyimler Sinirli arastirma, sosyallesme ve zenginlestirilmis ortamlarin ozellikle erken gelisim sirasinda miyelinasyonu destekleyebilecegini dusundurmektedir. Miyelin olusturan oligodendrosit sayisi, ilave oyun nesneleri ve sosyal etkilesim ile zenginlestirilmis ortamlarda yetistirilen sicanlarin gorsel korteksinde % 27 ila 33 artmistir. Zenginlestirilmis ortamlar maymun ve sicanlarin korpus kallozumundaki miyelinli akson sayisini arttirmistir. Erken deneyimler, davranis testlerinde daha iyi performansa paralel olarak insan bebeklerinde (ic kapsul ve frontal loblar) beyaz cevher yapisini arttirmistir. Siddetli cocukluk ihmalinden mustarip cocuklarin korpus kallosum bolgesinde % 17 azalma olmustur. 4) Yeni karmasIk beceriler ogrenmek Piyano calmak gibi karmasIk becerilerin ogrenilmesine muzik performansinda yer alan beyin bolgelerinde artan beyaz madde eslik etmektedir. Beyaz madde, her bireyin enstrumani uyguladigi saat sayisiyla orantili olarak artmistir, bu da belirli beceriler kazandiginda beyaz cevher artisini gostermektedir. Miyelini potansiyel olarak arttirmanin bazi saglikli yollari, yeterince dinlendirici uyku, duzenli egzersiz yapmanin yani sira karmasIk yeni becerileri sosyallestirmeyi ve ogrenmeyi icermektedir. Miyelini Artirabilecek Diger Faktorler ve Yollar Melatonin Inme geciren sicanlarda melatonin miyelinasyonun tesvik edilmesine yardimci olmustur. Ayrica sinir hucrelerinde beyaz cevher inflamasyonunu ve miyelinasyonunu azaltmistir. Progesteron Progesteron, hayvan modellerinde miyelin kiliflarinin olusumunu, onarimini ve rejenerasyonunu tesvik etmistir. Bu sadece doktor recetesi ile kullanilabilmektedir ve sadece kadinlarda spesifik hormonal bozukluklar icin endikedir. Bununla birlikte, dogal progesteronun verilmesi, sindirim sistemi ve karacigerdeki metabolizmasi nedeniyle bir zorluk teskil etmektedir. Son zamanlarda, intranazal progesteron uygulamasi yolu beynin kolay ve etkili bir sekilde hedeflenmesi icin arastirmalara ilgi gostermistir. Klinik calismalarin bu formulasyonlari daha fazla arastirmasi gerekmektedir. Beyindeki progesteron, bezlerden veya noral hucreler tarafindan lokal sentezden elde edilmektedir. Progesteronun dogal olusumunun uyarilmasi su anda noroproteksiyon, aksonal rejenerasyon ve miyelin onarimi icin alternatif bir strateji olarak arastirilmaktadir. IGF-1 Insulin benzeri buyume faktoru-1 (IGF-1), Schwann hucrelerinde ve oligodendrositlerde miyelinasyonun erken olaylarini uyararak miyelinasyonu destekleyen bir buyume faktoru olarak tanimlanmistir. IGF-1, PI3K/Akt sinyal yolu yoluyla 2 anahtar yag asidi sentezleme enzimini uyarmaktadir. Tiroid hormonlari Bilim adamlari, triiyodotironinin (T3) miyelin protein genlerini ve miyelin hucrelerini yeniden canlandirip uyarmamasini miyelin hucrelerini (oligodendrositler) daha hizli olgunlastirarak arastirmaktadirlar. Testosteron Tahminler, erkeklerin kadinlara gore multipl skleroz gelisme olasiliginin daha dusuk oldugunu gostermektedir. Sinirli arastirmaya gore, testosteron yeni miyelin olusumunu uyarmaktadir ve hayvanlarda kronik demiyelinize beyin lezyonlarinda (oligodendrositler, androjen reseptoru ile calisan) miyelin hasarini tersine cevirmistir. Klinik calismalar (faz II) testosteron ile tedavinin multipl sklerozlu erkeklerde gri maddeyi artirabildigini bulmustur. Bununla birlikte, miyelinin bulundugu beyaz madde uzerindeki etkisi arastirilmamistir. Prolaktin Miyelin artisi icin hamilelik sirasinda prolaktin gerekmektedir. VIP Hayvan arastirmalari VIP (ve PACAP) ‘in miyelin olgunlasmasi ve sentezi de dahil olmak uzere miyelinasyon surecine katkida bulunabilecegini ve miyelin proteinlerinin ekspresyonunun duzenlenmesine yardimci olabilecegini dusundurmektedir. Eritropoietin Arastirmacilar, eritropoietinin (EPO) oligodendrositlerde miyelin genlerinin ekspresyonunu tetikleyip tetiklemedigini incelemektedirler. Bu genler, muhtemelen miyelin hasarindan sonra yeniden canlanma ile noron onarimi ile iliskilendirilmistir. Ancak bu sadece eritropoietik EPO reseptoru (EPOR) eksprese eden CG4 hucrelerinde olmaktadir. Asetilkolin ve asetilkolinesteraz inhibitorleri Asetilkolinesteraz inhibitorleri (AChEI’ler) gibi kolinerjik tedavilerin miyelinasyon, miyelin tamiri ve miyelin butunlugu uzerinde yararli etkileri olmaktadir. Kolinerjik stimulasyonun artmasi miyelinasyon surecine yardimci olmaktadir. Nikotin, huperzin A ve galantamin gibi kolinerjik tedaviler, gelisim sirasinda miyelinasyonun ve yaslilikta miyelin onariminin desteklenmesine yardimci olabilmektedir. Asetilkolin muskarinik reseptorleri, miyelini arttiran prekursor hucrelerin hayatta kalmasini artirabilmektedir. Beyin kaynakli norotrofik faktor Norotrofin beyinden turetilen norotrofik faktor (BDNF) sinir sisteminde miyelin olusumunu duzenlemeye yardimci olmaktadir. BDNF seviyelerindeki bir artis, hayvan ve hucresel calismalarda miyelinasyon oraninda bir artis ile iliskilendirilmistir. Bilim adamlari bunun miyelin iceriginde ve kalinliginda artisa neden oldugunu dusunmektedir. Sinir buyume faktoru Bazi arastirmacilar sinir buyume faktorunun (NGF) miyelin hasarinin onarilmasina yardimci olabilecegini one surmektedir. Ayrica miyelinasyonun artmasina yardimci olabilecek baska bir maddenin uretimini indukleyebilmektedir.Hucresel arastirmalar NGF’nin aksonal rejenerasyon, hayatta kalma, koruma ve oligodendrosit uretimini destekleyip desteklemedigini ve miyelin hasari bolgelerine goc etmesini kolaylastirip iyilestirmedigini arastirmaktadir. CB1 kannabinoid reseptoru CB1 kanabinoid reseptoru dogal olarak kannabinoid tarafindan aktive edilen oligodendrositlerde (mTOR ve AKT ile) miyelin olusumunu arastirmak icin kullanilmaktadir. 13) GSK3b inhibitorleri GSK3b miyeline bagimli akson buyumesini inhibe etmektedir ve teoride GSK3b’nin inhibisyonu miyelini artirabilmektedir. Bazi kotu arastirilmis teorilere gore GSK3; inhibisyonu, miyelin olusturan hucrelerin rejenerasyonunu ve kimyasal olarak induklenen demiyelinizasyonu (oligodendrositler) takiben remiyelinasyonu uyarmaktadir. N-asetilaspartat N-asetilaspartat (NAA), miyelin sentezi icin asetil gruplari saglamaktadir. Bazi arastirmacilar miyelinin olusumu ve bakimi icin gerekli oldugunu dusunmektedirler. RXRgamma Retinoid X reseptor gamma (RXRgamma) adi verilen bir protein oligodendrosit oncu hucrelerini destekliyor gibi gorunmektedir. RXRgamma, gen ekspresyonunu induklemek ve bu miyelin ureten hucreleri olusturmak icin D Vitamini Reseptoru ile birlesmelidir. Ayrica bu konuyla ilgili hicbir hayvan veya insan verisi mevcut degildir. PPAR-Delta ve PPAR-Gama PPAR-delta, enerji tuketimi ve kilo kaybi ile baglantili bir proteindir. Bazi teoriler bunun miyelin hucrelerinin cogalmasina neden oldugunu, ancak insan verilerinin eksIk oldugunu one surmektedir. PPAR-gama ise, anti-enflamatuar etkileri olabilecek bir proteindir. Calismalar miyelin olusumunu ve buyumesini (oligodendrosit) destekleyip desteklemedigini arastirmaktadir. Bununla birlikte cesitli faktorler islevlerini artirabilmekte veya azaltabilmektedir. Neuregulin 1 NRG1, Schwann hucrelerini arttirmaya yardimci olan bir proteindir. Bilim adamlari, neuregulin 1’in sinaptik plastisite, amigdala (kaygiyi kapatmak icin), miyelinasyon (Schwann hucre olgunlasmasi, hayatta kalma ve hareketlilik) ve kalp fonksiyonu (kalp buyume faktoru) icin onemli oldugunu dusunmektedirler. Ayrica insan calismalarina ihtiyac duyulmaktadir. GDNF Glial hucre cizgisinden turetilmis norotrofik faktor (GDNF) hucrelerde aksonal rejenerasyon miyelini arttirabiliyor gibi gorunmektedir, ancak hayvanlarda ve insanlarda etkileri bilinmemektedir. Pregnenolon Pregnenolonun hayvanlarda veya insanlarda miyelinasyonu nasil etkileyebilecegini bilinmemektedir. Pregnenolon, FDA tarafindan onaylanmamis bir ilac olarak kabul edilmektedir. Pregnenolon vucutta uretilen bir norosteroiddir. Bazi teorilere gore, norosteroidler olarak bilinen bu beyin tarafindan uretilen hormonlar miyelinin sentezini ve onarimini duzenlemektedir. Yine de bu teori dogrulanmamistir ve ayrica diger steroid hormonlarinin oncusudur. Schwann hucreleri uzerinde yapilan arastirmalar, pregnenolondaki dogal artislarin miyelin olusumunu artirabilecegini arastirmaktadir. Digerleri Epidermal Buyume Faktoru Reseptoru (EGFR) ve ErbB3 reseptoru tirozin kinaz: • Epidermal buyume faktoru reseptoru miyelinasyon ve remiyelinasyonda onemli bir rol oynamaktadir. EGFR sinyali hipotetik olarak miyelin onarimini ve miyelinasyonunu arttirmaktadir. • ErbB3 reseptor tirozin kinaz, Schwann hucreleri uzerinde bulunan bir reseptordur. Ekspresyonunun inhibisyonu teorik olarak azalmis miyelinasyon ile sonuclanabilmektedir. Miyelinasyonu Azaltabilecek Faktorler Miyelinasyonu azaltabilecek faktorler hakkinda yeterli guvenilir bilgi bulunmamaktadir. Ozetlenen calismalarin cogu derneklerle ilgilidir, hayvanlarda veya hucrelerde gerceklestirilmistir, yani insan verileri eksIk. Miyelinasyon konusunda endiseler varsa, gunluk rutine dahil edebilecek tamamlayici beyin sagligi aliskanliklari hakkinda dogru tani, tedavi ve oneriler almak icin doktora danisilmalidir. Enflamasyon Enflamatuar sitokinlerin miyelinasyonu azalttigi dusunulmektedir. Miyelin ve oligodendrosit (OL) yikimi, TNF alfa ve lenfotoksin (LT) gibi sitokinlere tabi tutulan kulturlenmis preparatlarda meydana gelmektedir. Multipl skleroz demiyelinizasyona neden olan bir hastaliktir. Bazi calismalar, bu ve diger sitokinlerin, lezyon bolgelerinde ve multipl skleroz (MS) hastalarinin beyin omurilik sivisinda, hayvan modellerinde benzer bulgularla yukseldigini gostermistir. Bununla birlikte daha fazla insan calismasina ihtiyac duyulmaktadir. Alkol Cok fazla alkol almak miyelini azaltabilecek faktorler arasindadir. Sicanlarda ergenlik ickisi icilmesi korpus kallozumun boyutunu kucultmus ve gri cevherdeki miyelin bazik proteinini bozmustur. Ayrica miyelin tikanmis ergen sicanlarda prefrontal kortekste (medial) aksonlarda hasar gormus ve daha agir icme, yetiskinlikte calisma bellegi gorevinde daha kotu performans ongordu. Bu bulgular, gonullu alkolun miyelin uzerinde nedensel bir rol oynamasi ve hem alkole duyarli hem de erken baslangicli icme ve alkolizm ile iliskili davranissal ve bilissel bozukluklara katkida bulunabilecek spesifik prefrontal aksonlara iliskin fikir vermektedir. Statinler Statinler kalp hastaliginin tedavisine yardimci olan ilaclardir. Bazi tartismali hayvan calismalari statinlerin oligodendrositler ve miyelin olusumu uzerinde olumsuz bir etkisi olabilecegini dusundurmektedir. Bu iddialari dogrulamak icin buyuk olcekli insan verilerine ihtiyac duyulmaktadir. EMF pozlama Bir calisma, cep telefonlari ve Wi-Fi gibi seylerden EMF’lerin miyelin bozulmasina neden olabilecegi sonucuna varnistir, fakat insan verileri ek******************. Deneysel veriler, agir icme ve sabit cep telefonu maruziyeti gibi sagliksiz aliskanliklarin miyelinasyonu bozabilecegini dusundurmektedir. SIRT1 ve AMPK aktivasyonu SIRT1 ve AMPK aktivasyonunun normalde iyi oldugu dusunulur, ancak bilim adamlari miyelin soz konusu oldugunda pekte iyi oldugunu dusunmemektedirler. SIRT1 inaktivasyonu oligodendrositlerin (miyelin ureten hucreler) uretimini arttirmaktadir. Farelerde SIRT1 inaktivasyonu, daha sonra miyelin ve beyaz cevher anormalliklerinin olusumunu artiran oligodendrosit uretimine yol acmistir. Benzer sekilde hayvanlarda AMPK duzeyleri yuksek oldugunda miyelin uretimi yavaslamistir. Sinirlamalar ve Uyarilar Belli bir faktorun miyelini artirabilecegini veya azaltabilecegini soylendiginde deginilen bircok farkli model vardir. Belirtildigi gibi, yapilan calismalar insanlarda miyelini artiracaklari sonucuna varmak icin yeterli kanit saglamamaktadir. Miyelin kilifi beyin hucrelerinin etrafina sarilmaktadir ve yuksek hizda sinyal gondermelerini saglamaktadir. Yasam boyu beyin sagligini ve bilisini desteklemektedir. Bununla birlikte, miyelinasyonu iyilestirebilecek stratejiler cogunlukla kucuk olcekli insan calismalarindan veya hayvan deneylerinden elde edilen verilere dayanmaktadir. Miyelini potansiyel olarak arttirmanin bazi saglikli yollari arasinda yeterli uyku, egzersiz, gunes isigi ve yeni beceriler edinme yer almaktadir. Diyetin bol miktarda DHA, B vitamini ve kolin icerdiginden emin olmak da yardimci olmaktadir. Son olarak, cok icme ve sabit cep telefonu maruziyeti gibi sagliksiz aliskanliklardan kacinmak gerekmektedir ve bunlar deneysel calismalarda miyelini bozuyor gorunmektedir. |
| |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Hybrid-Şeklinde
