|
|
24 Mart 2020, 11:16
| #1 |
 |  Baharda Sicakliklarin Artmasi Koronavirus Salginini Yavaslatir mi? Koronavirus ailesinde duzinelerce virus vardir fakat sadece yedi tanesi insanlara sIkinti vermektedir. Dordunun insanlarda hafif soguk alginligina neden oldugu bilinirken, digerleri daha yeni ve olumculdur, yarasalar, develer gibi hayvanlardan bulastigi dusunulmektedir. Saglik yetkilileri su gunlerde dunyada hizla yayilan, olumlere sebep olan yeni virusu SARS-CoV-2 ve hastaligi da COVID-19 olarak isimlendirmistir. Grip vakalari genellikle Nisan ve Mart aylarinda azalir, azalma konusunda covid-19 icin gecmis koronavirus salginlari ipuclari verebilir. Uzmanlar, enfeksiyonlarin yayilmasini kontrol etmek icin yogun onlemler devam ederse, doganin salgini azaltmaya yardimci olabilecegini soylemektedir fakat bu, virusun geri donmeyecegi anlamina gelmez. Arastirmacilar, koronavirus salginlarinin cogunun 3 ve 17 santigrat derece arasinda dusuk sicakliklara sahip bolgelerde meydana geldigini bulmuslardir. Ispanya ve Finlandiya’daki arastirmacilar tarafindan yapilan bir analizde, virusun kuru kosullarda ve eksi 2 ila 10 santigrat derece arasi sicakliklar arasinda bir nis buldugu gorulmustur. Baska bir grup, Cin hukumeti ciddi sinirlama onlemleri uygulamaya baslamadan once, daha yuksek sicaklik ve daha nemli ortamlara sahip sehirlerde salginin baslarinda daha yavas bir enfeksiyon bulasma orani goruldugunu bildirmistir fakat calismalarin hicbiri diger arastirmacilar tarafindan degerlendirilmemistir ve seyahat kisitlamalari, sosyal mesafeli onlemleri, testlerin mevcudiyetindeki degisIklikler ve hastane yukleri gibi faktorler farkli ulkelerdeki vaka sayisini etkilemis olabilir. Ekvatoral iklime sahip olan ve su anda yaz ortasinda olan Guney Yarimkurede bulunan ulkeler koronavirus vakalari bildirirken, ortalama sicakliklari 18 santigrat derecenin uzerinde olan bolgeler simdiye kadar kuresel vakalarin yuzde 6’sindan daha azini olusturmaktadir. Massachusetts Teknoloji Enstitusunde (M.I.T.) bir bilimsel hesaplama uzmani olan Qasim Bukhari, sicakligin daha dusuk oldugu her yerde vaka sayisinin hizla artmaya basladigini belirtmektedir. Mevsimsel kalip, epidemiyologlarin diger viruslerle gozlemlediklerine benzer. Kuzey Yarimkuredeki grip salginlari genellikle Kasim-Nisan aylari arasinda gerceklesir. Her yil soguk alginligina neden olan dort tip koronavirus sicak havalarda azalir. Bu kalip 2003 yilinda SARS salgini ile benzerdir fakat Cin ve Guney Kore’deki virus salginlari daha sonra basladigi icin yeni koronavirusun ayni yolu takip edip etmeyecegini belirlemek zordur. Ciddi Onlemler Alinmaya Devam Edilmelidir Yazin bir pandeminin ortadan kalkabilecegi ihtimali cazip gelmektedir fakat dunyaya hizla yayilan koronavirusun grip mevsimini takip edip ilkbaharin gelisiyle birlikte azalip azalmayacagi belirsizdir, bircok bilim insani bu tehlikeli virusun daha sicak havalarda nasil davranacagini bilmek icin cok erken oldugunu soylemektedir. Koronavirus vakalari ve iklim arasindaki olasi korelasyon karar vericileri ve halki gonul rahatligina goturmemelidir cunku hala guclu onlemler alinmasi gerekmektedir. Daha yuksek sicakliklar bu virusu daha az etkili hale getirebilir ancak bu, daha az bulasacagi anlamina gelmez. Daha yuksek olan sicakliklar, koronaviruslerin havada ya da cesitli yuzeyler uzerinde uzun sure canli kalmasini zorlastirir fakat yine de birkac saat bulasiciligini koruyabilir. Grip veya daha hafif koronavirus soguk alginligina neden olan virusler daha sicak aylarda azalmaya egilimlidir cunku bu tur virusler bilim insanlarinin “mevsimsellik” olarak adlandirdigi seye sahiptir fakat SARS-CoV-2’nin ayni sekilde davranacagi kesin olarak bilinmemektedir. Su anda hastaligi inceleyenler, arastirmalarinin virusun degisen hava kosullarina nasil tepki verecegini tahmin etmek icin cok erken oldugunu soylemektedir. Virusler Hakkinda Genel Olarak Ne Biliyoruz? En basit sekilde koronavirusler bir protein ve lipitten olusan yapilar olarak dusunulebilir. Fiziksel temas yoluyla kisiden kisiye gecerler ama sert yuzeylerde veya hasta bir kisinin oksurugunden cikan damlaciklarda bulunabilirler. Bir insan vucudunun disina ciktiginda, dis kuvvetler virusun bozulmasina neden olur. Ornegin el dezenfektanindaki alkol viruslerin yapisindaki proteinleri ve lipitleri parcalayarak virusu daha az stabil hale getirir ve basarili bir sekilde enfeksiyona neden olma olasiligini azaltir. Bazi viruslerin nicin mevsimsel olduguna iliskin arastirmalar, kis aylari ile uzun suredir iliskili bir hastalik olan gribe neden olanlar etrafinda yogunlasmistir. Grip mevsimi genellikle Ekim-Nisan veya Mart aylari arasinda surer. Bilim insanlarinin bunun icin bir takim teorileri vardir. Bazilari soguk havadan kacmak icin insanlar ic mekanlarda daha cok bulundugunu ve insandan insana bulasma olasiliginin arttigini belirtmektedir. Nispeten yakin tarihli arastirmalar, kuru, soguk havanin viruslerin havada bozulmadan kalmasina veya havada ilerledikce daha uzaklara tasinmasina yardimci olabilecegini dusundurmektedir. Cevresel kosullarin viral gecisi nasil etkiledigini test eden ilk calismalardan biri 2007’de yayinlanmis ve bir gribin laboratuvarda enfekte olan kobaylara nasil yayildigini incelemistir. Yuksek sicakliklar ve ozellikle yuksek nem, grip yayilimini yavaslatir ve cok yuksek nem seviyelerinde virus tamamen yayilmayi durdurur. Daha sicak hava daha fazla nem tutar, bu da havadaki viruslerin kuru havada oldugu gibi ilerlemesini onler. Nemli kosullarda, oksurukle veya hapsirikla kucuk sivi damlaciklari disari atildikca daha fazla nem toplar. Sonunda cok agirlasir ve havada kalmak yerine yere duser. Laboratuvar disindaki calismalar benzer sonuclar gostermektedir ancak bazi tropik bolgelerde yagisli mevsimde daha fazla grip vakasi vardir cunku insanlar kapali alanlarda toplanir. Bilim insanlari, kisin sIklikla meydana gelen dusuk nemin, vucudun virus veya bakteri gibi yabanci cisimleri yakalayip atmak icin kullandigi mukusun islevini bozabilecegini varsaymaktadir. Soguk ve kuru hava, normalde asiri yapiskan olan mukusun daha kuru olmasini ve bir virusun yakalanmasinda daha az verimli olmasini saglayabilir. Virusler Yaz Aylarinda Tamamen Kaybolmaz Influenza gibi mevsimsel virusler ve soguk alginligina neden olan virusler bile yaz aylarinda tamamen kaybolmaz. Bircok insanin vucudunda ve dunyanin diger bolgelerinde hala dusuk seviyelerde virus bulunur ve enfeksiyonlarin tekrar yayilmasi icin kosullar uygun olana kadar bekler. Bazi virusler farkli bir kaliba sahiptir, ornegin cocuk felci ve tuberkuloz, daha sicak iklimlerde daha hizli yayilma egilimindedir ve bazi viruslerin mevsimsel degisimi olmayabilir. Columbia Universitesi Enfeksiyon ve BagisIklik Merkezi direktoru Ian Lipkin, yeni koronavirus uzerinde calismaktadir. Lipkin, gunes isiginin, yuzeylere bulasan viruslerin parcalanmasina da yardimci olabilecegini soylemektedir. Gunesten gelen UV (ultraviole ya da mor otesi) isigi nukleik asidi parcalar, yuzeyleri neredeyse sterilize eder. Dis ortamlar sadece bu UV isigi nedeniyle ic ortamlardan daha temizdir. UV isigi, bakteri ve virusleri oldurmede o kadar etkilidir ki hastanelerde ekipmanlarin sterilize edilmesi icin sIklikla kullanilir. Bu Bize Koronavirus Hakkinda Ne Anlatiyor? Koronavirus ve grip, her ikisi de solunum yolu enfeksiyonu olmasina ragmen, SARS-CoV-2 hakkinda ayni mevsimsel kaliplara sahip olup olmayacagini tahmin etmek icin yeterli degildir. Bu salgini daha iyi anlamak icin arastirmacilar SARS ve MERS gibi benzer salginlara bakmaktadir. 2002 yilinin sonlarinda yayilmaya baslayan SARS, DNA’sinin yaklasIk yuzde 90’ini mevcut virusle paylasmaktadir. SARS salgini Kasim ayinda baslamis ve Temmuz ayina kadar surmustur. Peki, ama daha sicak havalardan dolayi mi kaybolmustur yoksa tedavi ve onleme cabalari mi ise yaramistir? MERS, Eylul 2012’de sicakliklarin genellikle yuksek oldugu Suudi Arabistan’da baslamistir. SARS’in aksine, tam olarak kontrol altina alinamamistir ve zaman zaman yeni vakalar bildirilmektedir. Yeni koronavirus de Orta Dogu’da, yani Iran ve BirlesIk Arap Emirlikleri’nde yerel olarak dolasmaya baslamistir. MERS’te mevsimsellik konusunda cok fazla kanit gorulmemektedir ama SARS ve MERS’in gercekten mevsimsel olup olmadigi ya da koronavirusun SARS’i taklit edip etmeyecegi belirsizdir. Laboratuvarlar virus icin tedaviler ve asilar gelistirmeye odaklanmis ve bu en az bir yil boyunca mumkun olmayacak gibi gorunmektedir. Sirada Ne Var? ABD Hastalik Kontrol Merkezlerine (CDC) gore virus, insanlar belirtiler gosterdiklerinde cok bulasicidir. Bazi uzmanlar enfekte olan herkesin ciddi bir hastalik gelistirmeyecegini ifade etmektedir. Sadece en agir vakalar goruldugu icin tespit edilmeyen bazi enfeksiyonlar da olabilir. 23 Mart itibariyle, 167 ulkede 300.000’den fazla koronavirus vakasi dogrulanmistir, olenlerin sayisi dunya capinda 14 binin uzerindedir, Turkiye’de vaka sayisi 1000’den fazladir, olenlerin sayisi ise 37’dir. Uzmanlar hastaligin yayilmaya devam edecegini soylemektedir. Londra Hijyen ve Tropikal Tip Okulu’ndan David Heymann, bu yeni virusun farkli hava kosullarinda nasil degisecegini tahmin etmek icin yeterli bilginin olmadigini soylemektedir. Heymann, kanita dayanmadan tahminlerde bulunmanin riskli oldugunu belirtmektedir. Mumkun oldugunca ortadan kaldirilmasi icin onlemler alinmasi ve karantinalar onemlidir. Saglik gorevlilerinin hava kosullarinin koronavirusun gidisatini nasil sekillendirdigini daha net bir sekilde gormesi icin biraz daha (dort ila alti hafta kadar) zaman gerekmektedir. Virusun daha yuksek sicakliklarda, belirli yaslar arasinda veya herhangi bir grup icin daha az tehlikeli oldugunu varsaymak en buyuk tehlikelerden biridir. Halk sagligi uzmanlarinin uyari ve onerilerine uyulmaz ise sonuclar insanlar icin felaket olabilir. Cok sey bilinmedigi icin hic kimse virusun sonbaharda ayni siddette geri donup donmeyecegini tahmin edemez. Bircok uzman, SARS-CoV-2’nin muhtemelen endemik hale gelecegini, hafif soguk alginligina neden olan diger mevcut dort koronavirusa katilacagini veya grip gibi mevsimsel bir saglik tehlikesi haline gelecegini dusunmektedir. Herhangi bir virusten dolayi bir hastaliga yakalanmayi onlemek icin, Dunya Saglik Orgutu sIk sIk ellerin yikamasini, oksurme veya hapsirma gibi belirtiler gosterenlerle yakin temastan kacinilmasini ve hastalananlarin tedavi gormesini onermektedir. |
| |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Normal
