|
|
25 Eylül 2020, 08:36
|
#1 |
  |
Sera Gazlari Ve Kuresel Isinma Uzerindeki Etkileri
Dogal sera etkisini saglayan sera gazlari, Dunya tarafindan yayilan kizilotesi radyasyonu emen ve yayan gazlardir. Atmosferin %1’ini olusturan sera gazlari gunes isinlarinin uzaya geri yansimasini engeller, sicakligin yeryuzune dagilimina yardimci olur. Sanayi Devrimi oncesi sera gazlari miktarindaki dogal denge sayesinde yeryuzunun onemli bir bolumu asiri soguklardan korunmustur. Oyle ki, mevcut 15°C olan yerkure ortalama sicakligi, sera gazlarinin yoklugunda -18°C’larda seyredecekti.
Iklim degisIkligi acisindan sorun, sera gazlarinin atmosferde bulunmasi degil, daha cok fabrika tarzi uretim biciminin gelismesi, endustrilesme, fosil yakitlarin tuketiminin artmasi gibi, insan kaynakli atmosfere salinan sera gazi miktarinin artmasidir. Dunya atmosferinde en cok bulunan sera gazlari sunlardir: • Su buhari • Karbondioksit • Metan • Azot oksit • Ozon • Klorofloro karbonlar • Hidroflorur karbonlar 1997 yilinda kuresel isinma ve iklim degisIkligi hakkinda mucadeleyi saglamaya yonelik uluslararasi en onemli cerceve olan Birlesmis Milletler Iklim DegisIkligi Cerceve Sozlesmesi sonrasi yapilan muzakerelerle imzaya acilan ve karbondioksit ve sera etkisine yol acan diger gazlarin salimini azaltmayi hedefleyen Kyoto Protokolu Ek-A bolumunde alti sera gazi ve salim kaynaklari listelenmistir. Bu sera gazlari sunlardir: • Karbondioksit • Metan • Nitroz Oksit • Hidroflorur karbonlar • Perfloro karbonlar • Sulfurhekza florid Sera gazlarinin atmosferdeki oranlari yildan yila olumsuz yonde artmakta ve kuresel isinmanin yasanmasina neden olmaktadir. Karbondioksit, metan ve diazotmonoksit gazlarinin atmosfer birikimleri, son 800.000 yillik donemde rekor duzeylere ulasmistir (IPCC 5. Degerlendirme Raporu, 2014). Bu raporda “Sistemi isinmaya zorlayan en onemli faktor atmosferdeki karbondioksit gazinin artisidir… Bu artis insan kaynaklidir,” tespiti yapilmistir. Karbondioksitin atmosferdeki birikimi sanayi oncesi donemde 280 ppm’den 2019 yilinda 412,43 ppm’e yukselmistir (NASA,2020). Karbondioksit Fosil yakitlarin (petrol, komur, dogal gaz) sanayide kullanilmasiyla karbondioksit atmosfere karisir. Bu oran toplam karbondioksit saliniminin %80-85’ini olusturur. Fosil yakitlarin kullaniminin artmasi, ormanlarin tahrip edilmesiyle atmosferdeki karbondioksit miktari hizla cogalmistir. Sera gazlari arasinda karbondioksitin kuresel isinmaya etkisi %50 civarindadir. Bu hem salinim miktarina hem de molekullerinin uzun omurlu olmasina (50-100 yil) baglidir. Kuresel isinmaya karsi alinan onlemlerin basinda karbondioksit saliniminin azaltilmasi bulunur. Metan Metan gazi organik artiklarin oksijensiz ortamda ayrismasiyla olusur. Olusumunda pirinc tarlalari, ciftlik gubreleri, copler ve batakliklar kaynaklik eder. Molekul omru kisa olan Metan gazinin kuresel isinmada etki payi % 13 civarindadir. Insan kaynakli metan gazi olusumunda pirinc hasadi, depolama sahalari, fosil yakit entraksiyonu ve ciftlik hayvanciligi faaliyetleri yer alir. Bu dogal metan gazi olusumundan oldukca fazladir. Azot Oksitleri Azot Oksitleri topraktan kaynaklanan emisyonlardir. Dunya yuzeyinde dogal olarak veya insan faaliyetleri sonucu olusan (gubre) azotun her tonu icin 10-15 kg Azot Oksit salinir. Azot oksitlerinin kaynaklari fosil yakitlar, egzoz gazlari, organik maddelerdir. Kuresel isinma payi %5’tir. Su Buhari Su buharinin sera etkisi yogundur, fakat yeryuzune yakin atmosferde nadir bulunur. Genelde bulutlarin olustugu yuksek atmosfer tabakalarindadir. Daha cok gunes isinlarini tutmada ve yansitmada etkilidir. Su buharinin kuresel isinmaya katkisi %50’lere ulasir. Miktari ve atmosferde bulunma suresi cok fazladir. Kloroflorokarbonlar Kloroflorokarbonlar dogal kaynaklardan uretilmez. Sogutucu aletlerde (buzdolabi, klima, yangin sondurucu) bulunan gazlar, sprey puskurtuculeri, bilgisayar temizleyicileri ve plastik uretiminde kullanilan gazlar baslica yapay kaynaklaridir. Kuresel isinmaya %22 oraninda katkida bulunurlar. Bu gazlar; DDT, Dioksin, Civa, Kursun, Viniklorid, PCB’ler, Kukurtdioksit, Sodyumnitrat ve Polimer’dir. Ozon Ozonun baslica kaynagi azot oksitlerin ultraviyole isinlari ile reaksiyonudur. Bu gazin olusumu egzoz gazlarina ve gunes isinlarina baglidir. Sera etkisi %7 oranindadir (TUBITAK,2008). Yeryuzu yakinlarinda zehirli kirletici olan ozon, daha yuksek tabakalarda yasamsal oneme sahiptir. Gunesten gelen ultraviyole isinlarini emer ve yakici etkilerini yok eder. Diazotoksit Gazi Diazotoksit saliminin cogu tarim topraklarinin kullanimi, kimya sektoru yani sira buyukbas hayvan yemleri uretimi sirasinda gerceklesmektedir. Sanayilesmeden bu yana % 17 oraninda artis gostermistir ve bu artis devam etmektedir. Halokarbon Gazlari Parfum uretimindeki spreylerde ve genel sogutucularda kullanilirlar. Bu gazlar ozon tabakasindaki ozonu oksijen ve turevlerine donusturur, ozon tabakasini inceltir. Ozon tabakasi inceldiginde ultraviyole isinlar dunyaya daha fazla ulasir ve olumsuz bir etki olusur. Halokarbonlar atmosfere yansiyan gunes isinlarini tutarak da kuresel isinmaya neden olur. Insan kaynakli sera gazlarinin kaynaklari ve emisyon hacimleri Insan kaynakli sera gazlarinin temel kaynaklari sunlardir: • Fosil yakitlarla elektrik enerjisi uretimi, ulasim, sanayi ve evlerde kullanilmak uzere bu yakitlarin yakilmasi • Tarimla ve ormansizlasma ile arazi kullanimi degisIklikleri • Atiklarin araziye doldurulmasi • Sanayi sektorunde florlu gazlarin kullanimi (Avrupa Cevre Ajansi-2017) Sera gazi azaltim (mitigasyon) calismalari sera gazina neden olan tum sektorlerde yapilmaktadir. Bu sektorler ve kuresel sera gazi emisyonlari: • Elektrik ve Isi Uretimi % 0.25 • Tarim, Ormancilik ve Arazi Kullanimi % 0.24 • Sanayi % 0.21 • Ulasim % 0.14 • Diger Enerji % 0.10 • Binalar % 0.06 (IPCC,2014) Kuresel isinmada onemli etkisi olan sera gazlarinin saliniminin azaltilmasi kuresel isinma ile mucadelede en onemli tedbirler arasindadir. Dunya Meteoroloji Orgutu (WMO) liderliginde iklim degisIkligi toplantilari duzenlenmistir. 1992 yilinda Brezilya, Rio’da Birlesmis Milletler Cevre ve Kalkinma Konferansi en onemli toplantilardan bir tanesidir. Bu konferansta Birlesmis Milletler Iklim DegisIkligi Cerceve Sozlesmesi (BMIDCS) imzaya acilmistir. BMIDCS’nin ana amaci sera gazlarinin saliniminin azaltilmasi, arastirma ve teknolojik isbirligi ve sera yutaklarinin korunmasidir. Kyoto Protokolu (imzaya acilma 1997, yururluk 2005), BMIDCS cercevesinde sera gazlarinin belirlenen hedefler altina dusurulmesini amaclar. Ek-B Listesinde yer alan ulkeler, 1. Taahhut doneminde (2008-2012), sera gazlari saliniminin 1990 seviyesinin %5 altina dusurulmesini hedeflemistir.
________________
Bizde Mutsuz Olalim ~
|
|
|
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
|
|
Normal
