Günümüzde kalp ve koroner damar hastalıklarının görülme sıklığı artıyor. Buna paralel olarak kalbi besleyen atardamarların daralması veya tıkanması durumunda yapılan cerrahi girişimler yani bypass ameliyatı da sıklıkla kullanılıyor. İ.A.Ü. VM Medical Park Florya Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Hayrettin Barbaros Kınoğlu bilgilendiriyor.

Bypass nedir?
Bypass kelime anlamı köprüleme olarak tanımlanabilir. Bypass ameliyatı bir atardamarın belli bir bölgesinde meydana gelen daralma ya da tıkanma sonucunda bu atardamarın beslediği bölgenin canlılığını korumak için uygulanan cerrahi bir yöntemdir. Atardamarın tıkalı olan bölgesinin ilerisine vücudun başka bir bölgesinden hazırlanan damarlar vasıtasıyla gerçekleştirilir by pass ile atardamarın beslendiği bölgeye yeterli miktarda kan ulaştırılır. Koroner bypass ameliyatı ise kalbi besleyen koroner damar adı verilen atardamarların tıkanması sonucunda yapılan bypass ameliyatlarıdır.

Bypass ameliyatı hangi yaş aralığında uygulanabilir?
Son yıllarda ülkemizde de koroner bypass ameliyatlarının yaş aralığı oldukça genişledi. Artık oldukça ileri yaşlarda da ameliyatlar güvenle ve batı standartlarına paralel olarak uygulanabiliyor.

Bypass ameliyatında Risk faktörleri nelerdir?
Risk faktörleri hastanın ameliyat öncesi durumuna, yaşına, cinsiyetine ve eşlik eden diğer hastalıkların bulunmasına göre değişkenlik gösteriyor. Kadınlarda ve 70 yaş üzerindeki hasta gruplarında risk faktörleri daha yüksek. Bunun yanı sıra şeker hastalığı, obezite, herhangi bir diğer organ hastalığının (böbrek veya akciğer hastalıkları gibi) bulunması, geçirilmiş kalp krizi yahut inme, eşlik eden kalp kapağı ve/veya ritim bozukluklarının bulunması, önceden geçirilmiş kalp ameliyatı en önemli risk faktörleri arasında yer alıyor.

Bypass ameliyatı süresi nedir?
Gerçekleştirilen ameliyatın şekline, yapılacak bypass sayısına, aynı seansta kalbe yönelik diğer bir cerrahi girişimin bulunup bulunmamasına ve daha önce herhangi bir kalp ameliyatı geçirmiş olup olmamasına göre değişmektedir. Örneğin; iki yahut üç damara bypass yapılacak bir hastada ameliyat 2,5-3 saat sürebilirken, seansta kapak değiştirilmesi gereken durumlarda bu süre 4-5 saati bulabiliyor.

Bypass ameliyatı yöntemleri nelerdir?
Gelişen teknolojiye paralel olarak günümüzde bypass ameliyatlarında farklı teknikler uygulama alanı bulmuştur. Geçmiş yıllarda bu ameliyatlar tek tip olarak göğüs kafesinin önden boylu boyunca açılması ile gerçekleştirilirken bugün uygun hastalarda bu ameliyatlar küçük kesiler ile (minimal invaziv) robot kullanımı ile yapılabilmektedir. (hastanın demografik ve hastalığın derecesine göre)

Bypass ameliyatında nasıl anestezi uygulanabilir?
Bypass ve kalp kapak ameliyatı olacak hastalara genellikle genel anestezi uygulanmaktadır. Kalp ameliyatı olması gereken hastaların çoğunda kalp yetmezliği, önceden geçirilmiş kalp krizi, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara kullanımı ve ileri yaşa bağlı akciğer hastalığıyla böbrek fonksiyonu bozuklukları daha yüksek oranda görülmektedir. Bu nedenle bu hastaların anestezisi farklı bir yaklaşım gerektirmektedir. Ameliyata alınacak hastalar en geç bir gün önceden anestezi doktoru tarafından değerlendirilerek en uygun anestezi yöntemi planlanır.

Bypass kullanılan damarlar nereden alınıyor? mutlaka hastanın kendisinden mi alınmalı?
Evet mutlaka hastanın kendisinden alınmaktadır. Yabancı bir doku veya sentetik damarların koroner bypass cerrahisinde yeri yoktur. Bu ameliyatlar, sağ ve sol meme atardamarları, kol atardamarları ile bacaktan toplardamar hazırlanarak gerçekleştirilmektedir. Uzun vadedeki sonuçlar bakımından uygun olan her hastada mümkünse sadece atardamar kullanmayı tercih ediyoruz.

Bypass ameliyatından sonra hastanede kalma süresi ne kadardır?
Bypass ameliyatından sonra normla seyir gösteren düşük risk grubundaki bir hastanın hastanede kalış süresi 4-6 gün arasında değişmektedir. Kliniğimizde her hasta taburcu olduktan bir hafta sonra poliklinik kontrolüne çağırılmakta, ilaçları düzenlenerek uzun döneme ait takipleri ve değiştirilebilir risk faktörlerinin (yüksek tansiyon, obezite, kolesterol düzeyleri, kan şekeri regülasyonu, stres, tütün kullanımı gibi) kontrol altına alınabilmesi için kardiyoloji bölümüne yönlendirilmektedir. Hastaların bypass sonrası normal günlük yaşama dönmesi ameliyat öncesi klinik durumlarına göre 2-4 hafta arasında değişmektedir.

Bypass ameliyat sonrası nefes egzersizleri
Bypass ameliyatlarından hemen sonra hasta yoğun bakım ünitesine alınıp burada devamlı şekilde hayati bulguları takip edilir. Yoğun bakım ünitesine alındıktan sonra tüm bulguların normal bir seyir gösterdiği hastalar birkaç saat içerisinde uyandırılmakta ve solunum cihazından ayrılmaktadır. İşte bu andan itibaren yoğun bakım ünitesinde solunum fizyoterapistleri tarafından belli aralıklarla egzersiz yaptırılmaktadır. Genel anestezi altında gerçekleştirilen tüm cerrahi girişimlerden sonra bronşlar içerisinde ifrazat artışı görülmekle birlikte bu duruma kalp ameliyatlarından sonra çok daha sıklıkla rastlanmaktadır. Solunum cihazına bağlı bir hastada artmış olan bu aspiratör yardımıyla mekanik olarak temizlenmesi mümkün iken cihazdan ayrıldıktan sonra kendi kendine solunum yapan hastada hava yollarında biriken ifrazatın temizlenmesi ancak solunum egzersizleriyle sağlanabilmektedir. Aksi durumda hava yollarında ifrazat zamanla sertleşir ve tıkaç halini alarak hastanın solunumunda bozulmalara, kan oksijen değerlerinde düşmelere yol açar.

Bypass’lı hastalara ameliyattan sonra nasıl bir yaşam önerirsiniz?
Bypass ameliyatlarının temel felsefesi, hastayı ani ölüm tehlikesi ve kalp krizinden kurtarmak, ilaca bağımlı, kısıtlanmış yaşam tarzından uzaklaştırmak ve bunun sonucunda yaşam kalitesini düzeltmektir. Dolayısıyla hastanın güvenli biçimde normal yaşamına dönmesine imkan sağlayan bu ameliyatlardan sonra en önemli husus damar hastalığının oluşması ve ilerlemesinde rol oynayan yukarıda belirttiğimiz değiştirilebilir risk faktörlerinin kontrol altına alınmasıdır. Bunun yanı sıra diğer önemli bir husus da hastanın belli aralıklarla kontrolünü yaparak hastalığın seyrinin takip edilmesidir.

alıntı