Bu aralar sıkça piyasada dolaşan Süper bono kelimesi hakkında bir yazı kaleme almak istedim.. Tabi ben ekonomist değilim, ekonomi de okumadım o yüzden aktaracağım kelimeleri bir kaç siteden alıntı yaparak paylaşacağım. Ancak bu makale de genel olarak özel şirketleri yada kurumları değil de Hazine'yi baz alarak tanımlamalar yapacağım.

Tahvil ve Bono nedir?

Tahvil ve Bono; her ikisi de borçlanma aracı olarak kabul ediliyor. Peki borçlanan kim?
Hazine yani devlet. Devlet olması şart değil. Özel şirketler de söz konusu kıymetli kağıdı ihraç edebilir.

Tahvil, hazinenin veya anonim şirketlerin kaynak bulmak amacıyla, ticaret ya da sermaye piyasası kanunlarına göre, itibarî kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları, vadesi bir yıldan uzun borç senedidir.

Bono ise vadesi bir yıldan az süreyle çıkarılan borç senedidir. Yani;

Tahvil ve bonoyu ayıran en önemli özellik vadedir; Vadesi bir yıldan az olan "Hazine Bonosu", vadesi bir yıl ya da daha uzun olanlar "Devlet Tahvili" olarak tanımlanıyor.

Tabi birde bunların dışında Devlet İç Borçlanma Senedi vardır. Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ise, Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın yurtiçi piyasalarda ihraç ettiği Devlet Tahvili ve Hazine Bonolarının ortak adıdır.


Dönemin Maliye Bakanı Deniz Baykal'ın imzasını taşıyan,
1974 tarihli Kıbrıs Barış Harekatı Borçlanma Tahvili/ Fotoğraf: Hüseyin Kanber

Tahvil Yada Bono Alınca Elimize Ne Geçer?

Tahvili satın alan, belirli bir vade sonuna kadar elinde tuttuğunda, belirli miktarda bir getiri elde ediyor. Vade sonunda elde edilen gelir karşılığında kıymetli kağıt da yerine teslim ediliyor. Yani tahvil sahibi, tahvili çıkaran kurumun alacaklısı oluyor.

Ancak hisse senetleriyle karıştırılmasın. Borsadan bir şirketin hissesini satın aldığınızda yanında farklı haklara da sahip olabiliyorsunuz. Şirketin yönetiminde söz sahibi olmak gibi. Ancak tahvilde elinize geçen başka bir hak yok.

DİBS ihraçlarının çok büyük bir kısmı ihale yöntemi ile gerçekleştiriliyor.

Bütçe açığını finanse etmek için DİBS ihracı yapan Hazine, her ayın son iş gününde, bir sonraki ayın borçlanma stratejisini duyuruyor. İhale takvimi üç aylık olacak şekilde yayınlanıyor. DİBS'lere ilişkin kıymet türü, vade tarihi, ihraç edilen DİBS kuponlu ise, kupon ödeme tarihleri ve faizlerine ilişkin özellikler de bu duyurular da yer alıyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın internet sitesinde yer alan bilgilere göre TL cinsinden tahvil ihalesine katılmak isteyenler, nominal olarak en düşük 1000 TL, en yüksek 500 milyon lira ve 1 TL'nin katları şeklinde, ihale günü saat 13:30'a kadar teklif veriyor. (Dolar ve euro cinsinden ihraçların miktarları da Hazine'nin sitesinden görülebilir)

Tavil ve Bono'yu Kimler Alabilir?


Hazine tarafından duyurulan İhalelere hem gerçek hem tüzel kişiler katılabiliyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından birincil piyasada ihale yöntemiyle ihraç edilen Hazine Bonosu ve Devlet Tahvilleri, doğrudan Merkez Bankası şubeleri vasıtasıyla (herhangi bir komisyon ödemeksizin) alınabileceği gibi, banka, aracı kurum gibi bir aracı vasıtasıyla da (komisyon ödemek suretiyle) elde edilebiliyor.

Tahvil çeşitleri nelerdir?

Devlet İç Borçlanma Senetleri'ni kupon ödemeli olanlar ve kupon ödemesiz olanlar diye ikiye ayırmak mümkün.

DİBS için kullanılan kavram "faiz ödemesi" değil, "kupon ödemesi". Kupon, bir menkul kıymetin dönemsel olarak faiz ödemesini ifade ediyor.

Örneğin 100 bin lira nominal değerli ve 1 yıl vadeli bir menkul kıymet var. Üç ayda bir yüzde 5 kupon faizi ödeneceği taahhüt edilmiş. Bu durumda yatırımcıya, üç ayda bir 5 bin liralık kupon ödemesi yapılıyor. Bir yıl sonunda da 100 bin liralık anaparası ödeniyor.

Yani kupon ödemeli devlet tahvillerinde, ilk ihraçta belirlenen tarihlerde ödeme yapılıyor. Başlangıç vadesi genellikle bir yılda uzun oluyor ve kupon ödeme periyotları, bir ay, üç ay, altı ay olarak belirleniyor.


@e507 adlı Twitter hesabının oluşturduğu, Independent Türkçe tarafından güncellenen yukarıdaki
grafiğe göre yüksek enflasyon beklentisi nedeniyle enflasyona endeksli tahvil satışı,
2021'de rekora ulaştı. 2022'nin ilk dört ayında ise 2021'in tamamı yakalanmak üzere

Kupon ödemesiz DİBS'ler ise vadesi boyunca kupon ödemesi içermiyor. Vade sonu değeri üzerinden, belirli bir faiz oranı ile iskonto edilerek satışa sunuluyor.

Kupon ödemeli devlet tahvilleri de kendi arasında sabit faizli ve değişken faizli olarak ayrılıyor.

Bir sonraki başlıkta açıklayacağımız diğer bir tahvil türü de Tüketici Fiyatlarına ya da TÜFE'ye Endeksli Devlet Tahvilleri


Enflasyona endeksli tahvil nedir?

Tüketici Fiyatlarına Endeksli Devlet Tahvilleri, yeni bir ürün değil. Bugün de kullanılıyor. Hatta 2022'de ihraç edilen enflasyona endeksli tahvillerin vadesi 2032'ye kadar uzanıyor.

Söz konusu ürün, ilk kez enflasyonun yüzde 70'lere dayandığı 1998-1999 yıllarında ihraç edilmişti.

Ülkenin gördüğü en büyük krize gidilirken bırakılan bu yöntem, enflasyonun yüzde 8'lere kadar düştüğü 2007'de geri geldi.

Dönemin Hazine Müsteşarlığı, bu geri dönüşü şöyle açıklamıştı: DİBS'lerin çeşitlendirilmesi, yatırımcı tabanının genişletilmesi ve borçlanma vadesinin uzatılması amacıyla, Şubat 2007'de TÜFE'ye Endeksli Devlet Tahvili ihracına başlandı.

Hatta Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın 2009 yılında yayımladığı yatırımcı kılavuzunda enflasyona endeksli tahville ilgili olarak şunlar söyleniyordu:

Aynı kılavuzda enflasyona endeksli devlet tahvilin, beş yıl veya daha uzun vadeli, altı ayda bir kupon ödemeli olduğu söylenmişti. 2015'te duyurulan TÜFE'ye Endeksli Anüite Devlet Tahvillerinin vadesi ise 30 yıla kadar çıkmıştı. Enflasyona endeksli tahviller, yapıları gereği 2 ay önceki enflasyon oranıyla değerlenirler

Bugünlerde hükümet tarafından açıklanması beklenen enflasyona endeksli tahville ilgili olarak ise vade, faiz oranları gibi detaylar net değil.

Bono Nedir?

Bono, sabit getirisi olan bir yatırım aracıdır. Devlet ya da kurumsal bir yapının yatırımcıdan aldığı borca karşılık verdiği senettir. Ya da diğer bir tabirle yatırımcının devlet ya da kurumdan sabit faiz ile aldığı kredinin belgesidir denilebilir.

Bu senetlerin süresi 1 seneden kısadır ki tahvil ile bonoyu ayıran tek özellik aslında budur. 1 seneyi geçmesi durumunda bono değil tahvil denmektedir.

Emre yazılı olan bu menkul kıymetin bir diğer özelliği ise nakit yerine geçtiği için ödeme kolaylığı sağlamasıdır.

Tahvillerde geçerli olan durum burada da söz konusudur; alacak ilişkisi doğurmaktadır. Bonolar da ortaklık ve yönetimde söz hakkı olmak gibi haklar vermemektedir

Bono Çeşitleri Nelerdir?

Türlerine göre bonoları dörde ayırabiliriz:

- Hazine Bonosu:
Devletin kısa süre içerisinde fon sağlamak için çıkarttığı, vadesi 1 yıldan az olan ve Türk lirası ya da döviz olarak çıkarılan borçlanma menkul kıymetidir. Devlet güvencesinde olduğu için riski düşüktür.

- Altın-Gümüş-Platin Bonolar:
Kıymetli maden cinsinden ihraç edilen bonolardır. Bu bonoların satışa sunulması için hem iskonto hem de halka arz edilmeleri gerekmektedir.

- Banka Bonoları:
Yatırım bankaları ile kalkınma bankalarının “borçlu” olarak çıkarttığı bonolardır.

- Finansman Bonoları:
Anonim statüsünde olan şirketler, bankalar ve finans şirketleri tarafından ihraç edilen ve tabii basılan senetlerdir.

Süper Bono Nedir?

Yukarıda bonoyu, tahvilden ayıran en önemli özelliğin "daha kısa vade" olduğunu söylemiştik.

Süper bonoyu "süper" kılan ise, üç ya da altı ay gibi oldukça kısa vadeyle çıkması ve piyasadaki faizin çok üzerinde bir reel faiz getirisi sağlaması.

İlk Süper Bono Ne Zaman Çıktı?

Süper bono, ilk olarak 1993-1996 yılları arasında Başbakanlık yapan Tansu Çiller'le girmişti hayatımıza.

1990'ların başında başlayan yüksek kamu harcamaları, beş yıl dolmadan hükümetin ayağına dolanmaya başlamış, 1994'e çok ciddi bütçe açığı ve cari açıkla girilmişti.

Çiller'in düşük faiz politikası ısrarıyla, piyasada para bolluğu oluşmuş, bu para, planlananın tersine borsaya gitmemiş, faizleri düşürmemiş aksine daha fazla dövize yönelime neden olmuştu.


1994'ün ocak ve nisan ayları arasında Türk Lirası, dolar karşısında yüzde 160'ın üzerinde değer kaybetti. Oluşan panik havasıyla dövize hücum hızlandı.

Çiller'in 5 Nisan 1994'te, "Gelin el birliğiyle omuz omuza bu savaşı kazanalım. Ülkenin üstündeki kara bulutları dağıtalım Ekonomik Kurtuluş Savaşı'ndan zaferle çıkalım" diyerek açıkladığı 5 Nisan kararları, TL'de kaybolan istikrarı sağlamak, enflasyonu hızla düşürmeyi hedefliyordu.

Kararlar kapsamında lirada devalüasyona gidildi, kamuya personel alımı durduruldu, işçilerin fazla mesai ücretleri düşürüldü, başta TEKEL ürünleri ve akaryakıt olmak üzere vergi oranlarında çok ciddi artışlar yapıldı.

5 Nisan kararlarında bir ay sonra, dövize talebi yavaşlatmak, kısa dönemli kamu borçlarını ödeyebilmek amacıyla hükümet, yüzde 400 faizli borçlanma kağıtlarını (süper bono) piyasaya sürdü.

Yani Tansu Çiller, yüzde 80-85 seviyesindeki politika faizini aşağı çekmek isterken bir anda yüzde 400'lük bir faizle karşı karşıya kalmıştı.

1994 yılı yüzde 125 enflasyonla biterken, 24 Aralık 1995'te erken seçime gidildi.

Kaynaklar:
wikipedia.org
independentturkish.com
yatirimdirekt.com
matrixdata.com