Dünya Devrimler Tarihi

Cezayir Devrimi (1954-61)

Cezayir bir Fransız sömürgesiydi. Cezayir Bağımsızlık Savaşı (Cezayir Devrimi), Fransız işgaline karşı ulusal kurtuluş cephesi FLN önderliğinde gelişti. Bağımsızlık bir kent gerilla savaşı sonucunda kazanıldı. Cezayir’in yapılaşma tarzı, dar ve birbiriyle tuhaf bağlantıları olan sokakları gerillalar tarafından bu amaçla iyi kullanıldı.

SEYFİ CENGİZ


Cezayir Devriminin Tarihsel Gelişimi

16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Osmanlı'nın egemenliğinde kalan Cezayir 1830'da Fransa'nın egemenliği altına girdi. Fransa 37 bin askeriyle Cezayir'i işgal etti ve 132 yıl boyunca sömürüsünü devam ettirdi.
Fransa sömürgecilik politikalarını en katı biçimde uyguladı. Asimilasyon yoğun bir şekilde hayata geçirildi. Arapça konuşmak, eğitim görmek yasaklandı. Resmi olarak konuşulan tek dil olarak Fransızca kabul edildi. Cezayir halkı ikinci sınıf vatandaş olarak görülüyordu. Halkın kendi ülkesindeki seyahatleri bile izne bağlıydı. Sömürgecilik halkın ulusal kimliğini, dinamiklerini baştan yok ederek ileride oluşabilecek ulusal hareketlenmeyi engellemeyi amaçlıyordu. Bu arada ülkede hızla bağımlı bir ülkenin ekonomik, siyasi yapısı "inşa" edildi. Fransız işgalinden önce Avrupa'ya buğday ihraç eden Cezayir, bu sömürgeleşme sürecinde tahılının yüzde 80'ini Fransa'dan alan bir ülke haline geldi.
Öte yandan halkın öfkesini sömürgeciliğe yönlendirecek bir örgütlülük ise yoktu henüz.
Fransız devleti sömürgeciliğini kurumlaştırdıkça kısmi bazı açılımlara yöneldi. İşbirlikçi bir yönetim oluşturarak bazı reformlar gerçekleştirildi. Bu süreçte Emir Halid öncülüğünde Yeni Cezayir örgütü kuruldu. Fransız sömürgeciliğinden oy hakkını, medeni hakların verilmesini ve Fransız parlamentosuna Cezayirli temsilcilerin katılması hakkını talep ettiler. Sömürgeci yönetim ise buna tahammül göstermedi. Emir Halid'i tutuklayarak sürgüne gönderdi.
1900'lerin ilk yarısında Cezayir'de sömürgeciliğin baskıcı politikalarına karşı milliyetçi kimi hareketlenmeler baş gösterdi. Bağımsızlık talebi olmayan bu hareketler baskı ve terör karşısında gelişme şansı bulamadılar.
1931'de Şeyh Abdülhamit Ben Badis önderliğinde "Ulema Birliği" kuruldu. Cezayirlilerin zorla Fransızlaştırılmasına ve baskılara karşı Arap kültürünü sahiplenme ve İslamiyeti koruma temelinde sömürgeciliğe karşı "Dinim İslam, Dilim Arapça, Vatanım Cezayir" şiarıyla örgütlendiler. Camilerde vaazlar vererek halkı harekete geçirmeye çalıştılar. Kısa bir süre sonra ise sömürgeci yönetim camilerde vaazı yasakladı.
Ulusal burjuvaziyi temsilen ise Ferhad Abbas önderliğinde Müslüman Delegeler Federasyonu kuruldu. Bu örgüt, Cezayir burjuvazisine de Fransız burjuvazisinin sahip olduğu hakların verilmesini talep ediyor, eğitim, oy hakkına sahip olma ve Cezayir halkının Fransız vatandaşlığına kabulünü istiyordu.
Fransız Komünist Partisi'nin desteğiyle kurulan Cezayir Komünist Partisi'nin ise ülke içerisinde bir gücü yoktu. Kentlerdeki emekçi kesimleri temsilen Messali Hac önderliğindeki başka bir yapı ise, ileride ulusal kurtuluş mücadelesine önderlik edecek kadroları yetiştirecektir.
Fransız sömürgeciliği baskı politikalarıyla bu örgütlenmeleri dağıtıyor, yeni yasaklarla gelişen mücadelenin önünü almaya çalışıyordu.
Cezayir'deki gelişmeler Fransa'yı, Fransa'daki gelişmeler de Cezayir'i direk etkiliyordu. 1936'da Avrupa'da gelişen Alman faşizmine karşı Fransa'da Anti-Faşist Halk Cephesi Hükümeti kuruldu. Bu hükümet Cezayirlilere siyasi örgütlenme hakkı tanıdı. Messali Hac önderliğinde Cezayir Halk Partisi, Ferhad Abbas önderliğinde Cezayir Halk Birliği kuruldu.
1939'da Fransa'daki Halk Cephesi yıkıldı. Nazi Almanyası Fransa'yı ve ardından Cezayir'i işgal etti. Cezayir'deki kısmi demokratik ortam da sona erdi. Cezayirli yurtseverler tutuklandı. Birçoğu toplama kamplarına konuldu ve katledildi.
1942'de müttefik güçler Cezayir'e çıkarma yaparak Alman işgaline son verdiler. Bu gelişme karşısında Şubat 1943'de Ferhad Abbas önderliğindeki bir grup Cezayir'de sömürgeciliğin sona ermesi, savaşın bitiminde bağımsız bir devlet kurulması, demokratik bir anayasa yapılması, meclis için seçimlerin yapılması, Cezayirlilerin yönetime katılması ve bütün siyasi tutukluların serbest bırakılmasını içeren taleplerini yazılı olarak müttefik güçlere sundu.
Cezayirli yurtseverler Alman faşizminin yenilgisiyle bu hakları kazanacaklarına inanmışlardı. Çünkü emperyalistler bu talepleri o anki koşullarda reddetmemiş, Cezayirli yurtseverler de Alman faşizmini geriletmek için müttefik güçlerle birlikte savaşmışlardı.


Alıntı