[CeReN ✓]

Hepsidin, vucudun kan demir duzeylerini yoneten bir peptit hormonudur. Antimikrobiyal olmasina ragmen Parkinson ve Alzheimer’a karsi korunmaya yardimci olsa da, asiri hepsidin bircok rahatsizliga neden olmaktadir. Demirle ilgili bozukluklardaki islevi ve rolu hakkinda daha fazla bilgi bu makale de yer almaktadir.

Yuksek Hepsidin Duzeylerinin Saglik Faydalari
Yuksek hepsidin duzeylerinin sagliga faydalari bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
Antimikrobiyal: Bilim adamlari baslangicta hepsidini antimikrobiyal bir peptit olarak tanimlamislardir. Aslinda adini hepatik (karaciger) bakterisidal (mikrop oldurucu) protein veya kisaca hepsidin olarak almistir. Enfeksiyon sirasinda, hepsidin, demiri istila eden patojenlerden koruyarak bircok enfeksiyona karsi genel bir savunma mekanizmasi oldugu dusunulen hucre disi demirin tukenmesine neden olmaktadir. Farelerde hepsidin, bakteriyel cikarma ve azalmis inflamasyon ile iliskili oldugu bulunmustur. Hepsidin, bobrekleri bakteriyel enfeksiyonlardan korumaktadir. Hepsidin eksIkligi olan fareler uzerinde yapilan bir calismada bobreklerde cok daha yuksek bakteri seviyelerine sahip olduklari bulunmustur. Ek olarak, saglikli farelere hepsidin uygulamasi, bobreklerinde Escherichia coli (E. coli) bakteriyel aktivitesini onemli olcude azalttigi gozlemlenmistir. Zebra baligi kaynakli hepsidin, test tuplerinde E. coli, Vibrio anguillarum, Staphylococcus aureus ve Bacillus subtilis’in bakteri uremesini onlemistir. Bununla birlikte baska bir calismada hepsidin, daha yuksek ph seviyelerinde E. coli bakteriyel buyumesini bozamamistir. Bu nedenle, hepsidinin bakteriyel buyumeyi bozma kabiliyeti, ph’a bagimli olmaktadir.
Parkinson ve Alzheimer hastaligina karsi korur: Asiri demir seviyeleri Parkinson ve Alzheimer hastaligina neden olmaktadir. Beyindeki asiri demir seviyesine sahip sicanlarda, hepsidin yapay olarak arttiginda beyin demir seviyelerini onemli olcude azalttigi ve beyne demir tasinmasini engelledigi bulunmustur. Hepsidinidin peptidi, transferrin reseptoru-1’in (TfR1), iki degerlikli metal tasiyici 1’in (DMT 1) ve ferroportin 1’in (Fpn1) ekspresyonunu yani uretimini onledigi, demir alimini ve demir salinimini azalttigi bulunmustur.

Yuksek Hepsidin Duzeylerinin Olumsuz Etkileri
Sicanlarda sican yemine eklenen hepsidin, tum disi sicanlarda kan sekerinde artisa ve bazilarinda ise bagirsak iltihabina neden olmustur. Hepsidinlerin normal dozlarda kullanimi guvenli olmasina ragmen, asiri dozlar sicanlarda bagirsaklara zarar verdigi gorulustur.

Yuksek Hepsidin Duzeylerine Bagli Hastaliklar
Bazi durumlar yaygin olarak yuksek hepsidin seviyeleri ile iliskilidir, ancak bir semptom tek basina tani icin yetersizdir. Altta yatan durumun alisilmadik derecede yuksek hepsidin seviyelerine neden oldugunu belirlemek ve bunu dogru bir sekilde tedavi ettirmek icin uzman bir doktora basvurulmalidir. Yuksek hepsidin duzeylerine bagli hastaliklar bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
Obezite: Obez yetiskinlerin dusuk demir seviyesi riski daha yuksektir. Obezite, biri IL-6 olan birkac inflamatuar markerin uretimini tetiklemektedir. Bu sitokin hepsidin seviyelerini arttirmaktadir ve bu da demir seviyelerini azaltmaktadir. Birden fazla kisi calismasi, hem asiri kilolu yetiskinlerde hem de cocuklarda obezite ve yuksek hepisinidin seviyeleri arasinda bir iliski oldugunu gostermistir.
Demir disi eksIklik anemisi: Duzenli demir eksIkligi anemisinde hepsidin seviyeleri onemli olcude azalmasina ragmen, diger anemi turlerinde aslinda yuksek olmaktadir. Demir-refrakter demir eksIkligi anemisi, kirmizi kan hucrelerinin normalden daha kucuk ve daha hafif oldugu genetik bir hastaliktir. Bir gen ( MT2 ) mutasyonuna bagli olarak artan hepsidin uretimi ile karakterizedir. 90 cocuk uzerinde yapilan bir calismada, saf kronik hastalik anemi hastalarinda artmis hepsidin duzeyleri bulunmustur. Bunun nedeni kronik inflamasyonun hepsidini arttirmasi ve anemiye neden olmasidir. Yuksek hepsidin seviyeleri ayni zamanda kronik hastaliklardan kaynaklanan anemi belirtileridir. Kronik hastalik anemisi (ACD), diyabet, kronik enfeksiyonlar, kronik bobrek hastaligi, Crohn ve kanser gibi uzun sureli bagisIklik aktivasyon bozukluklari ile iliskilidir. Kronik hastaliklar sirasinda, iltihaplanma (IL-6’nin neden oldugu) hepsidin seviyelerini arttirmaktadir. Bu FPN1 aktivitesini ve kirmizi kan hucresi olusumu icin mevcut demiri azaltmaktadir.
Kanser: Bazi kanserler daha yuksek hepsidin duzeyleri ile iliskilendirilmistir. Bu kanser turleri asagidaki gibidir:
• Mide
• Meme
• Beyin
• Kucuk akciger
• Prostat
• Karaciger
• Yumurtalik
• Bobrek
• Losemi
85 meme kanseri hastasinin bir calismasinda, hepsidin seviyeleri iltihap belirtecleri ( IL-6 ve Hb) ile iliskili oldugu bulunmustur. Yuksek hepsidin, meme kanseri ve kemige yayilimi (metastaz) icin bir risk faktorudur.
Arter sertlesmesi (Ateroskleroz): 1.819 hasta icin demir seviyelerini inceleyen bir klinik calismada, artmis bir hepsidin ve ferritin orani, arterlerde daha yuksek plak olusumu insidansi ile iliskili bulunmustur.
Uyku bozukluklari: Obstruktif uyku apne hastalari kronik inflamasyondan mustariptir. 294 obstruktif uyku apne sendromu hastasinda yapilan bir calismada, hepsidin duzeyleri saglikli kontrollerden daha yuksek oldugu gozlemlenmistir. Siddetli uyku apnesi hastalarinda he- midin duzeyleri hafif hastalara gore anlamli derecede yukselmistir.
Kalp hastaligi: Demir kalp hastaliginda onemli bir rol oynamaktadir. Oksijen eksIkligi ve kalp iltihabi olan sicanlarda, kalp ve karacigerde hepsidin seviyeleri daha yuksek olmaktadir. Oksijen eksIkligi kalpteki hepsidin uretiminin artmasina neden olmustur. Bir kisi calismasi, 405 hemodiyaliz hastasinda hepsidin ve kardiyovaskuler olaylardan olme riski arasindaki iliskiyi incelemistir. Yuksek hepsidin duzeyleri, inflamasyon yoluyla hem olumcul olan hem de olmayan kalp olaylarinin insidansinda artis ile iliskilendirilmistir.
Sedef hastaligi: Yapilan bir calismada, sedef hastaligi olan 46 kisinin, 32 saglikli gonulluye kiyasla daha yuksek hepsidin duzeylerine sahip oldugu gozlemlenmistir. Demir seviyeleri dusuk olsa da, ferritin duzeylerinde anlamli bir fark bulunmamistir. Sedef hastaligi sirasinda kronik inflamasyon IL-6’yi artmis ve bu da hepidin uretimini de artirmistir.

Dusuk Hepsidin Duzeylerinin Saglik Faydalari
Dusuk hepsidin seviyeleri vucutta yuksek duzeyde demir olusmasina neden olarak hucre toksisitesine yol acmaktadir. Hucrelerdeki yuksek demir reaktif oksijen turleri olusumuna ve oksidatif strese neden olmaktadir. Bu kalp, karaciger ve hormon bezlerinin islev bozukluguna yol acmaktadir. Bu nedenle, saglik yararlari bildirilmemistir.

Dusuk Hepsidin Duzeylerinin Olumsuz Etkileri
Demir algilama ve iletiminde yer alan proteinlerdeki mutasyonlar, yetersiz hepsidinidin seviyelerine neden olarak vucutta asiri demire (asiri demir yuku) neden olmaktadir. Dusuk hepsidin, kontrolsuz ferroportin aktivitesine izin vererek asiri diyet demir emilimine ve hizli demir salinimina yol acmaktadir. Demir karaciger tarafindan alinmaktadir, asiri demir duzeylerine ve hucre olumune neden olmaktadir. Asiri demir yuku ve dusuk hepsidin, anormal hale gelebilen kirmizi kan hucrelerinin olgunlasmasini durdurmaktadir.

Dusuk Hepsidin Duzeylerine Bagli Hastaliklar
Bazi durumlar genellikle anormal derecede dusuk hepsidin seviyeleri ile iliskilidir, ancak bu semptom tek basina tani icin yetersizdir. Altta yatan durumun alisilmadik derecede dusuk hepsidin seviyelerine neden oldugunu belirlenmesi ve uygun sekilde tedavi gormek icin uzman bir doktora gidilmelidir. Dusuk hepsidin duzeylerine bagli bazi hastaliklar bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
Demir eksIkligi anemisi: Demir eksIkligi anemisi en yaygin anemi turudur. Saf demir eksIkligi anemisinde, hepsidin duzeyleri onemli olcude azalmaktadir ve hatta saptanmayabilmektedir. Anemi yoklugunda bile, hepsidin demir eksIkliginin hassas bir gostergesi gibi gorunmektedir. Hematokrit veya hemoglobin ile karsilastirildiginda, hepsidinde azalma transferrin doygunlugu ve azalmis ferritin ile birlikte demir eksIkliginin erken bir gostergesidir.
Hepsidin hemokromatozisi: Hepsidin hemokromatozis vucutta asiri demir bulunan bir hastaliktir. Bu, diger dokular arasinda karaciger, kalp ve eklemlerde demir birikmesine neden olarak hucre toksisitesine yol acmaktadir. Kalitsal hemokromatoz, hepsidin veya regulatorlerini kodlayan genlerdeki gen mutasyonlari nedeniyle hepsidin seviyelerinin dusuk oldugu bir grup genetik bozukluktur. Asiri demir yukunun siddeti (fazla demir) eksIklige baglidir. Kalitsal hemokromatoz en sIk HFE genindeki belirli bir nokta mutasyonundan (C282Y), ancak TfR2’deki mutasyonlardan da kaynaklanmaktadir.
Diyabette fazla demir seviyesi: Tip 2 diyabet hastalari genellikle asiri demir seviyelerine sahiptir. Hepsidin insulin ile dogrudan azaltilmaktadir ve baskilanmis karaciger hepsidin uretimi tip 2 diyabette fazla demirin bir nedeni olmaktadir. 239 diyabetik olmayan hasta ve 101 tip 2 diyabet hastasinin 2 klinik calismasinda, diyabetik hastalar hepsidin duzeylerini onemli olcude dusurmus oldugu bulunmustur. Diyabetik sicanlarda, karaciger hepsidin seviyesinde anlamli bir azalma, bagirsak demir emilimi ve karaciger demir iceriginde bir artis bulunmustur.
Hem Yuksek Hem Dusuk Hepsidin Duzeylerine Bagli Hastaliklar
Hek yuksek hem dusuk hepsidin duzeylerine bagli hastaliklar bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
Enflamatuar bagirsak hastaligi: Anemi, inflamatuar bagirsak hastaliginin (IBD) bagirsakla ilgili olmayan en yaygin semptomlarindan biridir. Bu tip anemi, demir eksIkligi anemisi ve kronik hastalik anemisi ozelliklerini birlestirmektedir, bu da bazilarinda hepsidin duzeylerinin neden dusuk, diger vakalarda yuksek oldugunu aciklamaktadir. Gozlemsel bir calismada anemi olsun ya da olmasin, 61 IBD hastasinda 25 saglikli gonulluye gore hepsidin duzeyleri daha dusuk oldugu bulunmustur. IBH’li 15 cocukla yapilan bir calismada, hepsidin duzeyleri saglikli cocuklara gore anlamli derecede yuksek oldugu gozlemlenmistir. Ek olarak, yuksek hepsidinidin seviyeleri yuksek ferritin duzeyleri ve bir inflamasyon gostergesi olan eritrosit sedimantasyon hizi ile iliskilidir.