[CeReN ✓]

Yasam beklentisindeki artisa, yasa bagli hastalik insidansindaki artis eslik etmistir. Hafif bilissel bozukluk (MCI), belirli bir yas icin beklenenden daha yuksek, ancak bunama kriterlerini karsilayacak kadar siddetli olmayan bir bilissel islev dususudur. Hipoksemi, sigara icme oykusu, yaslanma ve cesitli komorbiditeler hem kronik solunum hastaliklari hem de bilissel eksIklik icin risk faktorleridir. Kronik obstruktif akciger hastaligi (KOAH), obstruktif uyku apnesi (OSA) veya idiyopatik pulmoner fibroz (IPF) olan hastalarin% 70’ine kadari bir tur bilissel bozulmaya sahiptir. Dahasi, dusuk noropsIkolojik performans, bu populasyonlarda sakatlik ve olumlulugun bagimsiz bir ongorucusudur. Bilissel degerlendirme icin etkili araclar bu hastalar icin onaylanmistir ve daha iyi klinik sonuclar icin kullanilmalidir.


KOAH Hastalarinda Kognitif Bozukluk Icin Risk Faktorleri
Kronik Akciger Hastaliklarinda (KOAH) Bilissel BozukluklarKOAH, kalici solunum semptomlari ve zararli partikul ve gazlara onemli olcude maruz kalmanin neden oldugu hava akisi sinirlamasi ile karakterize, yaygin bir hastaliktir. KOAH, onemli bir morbidite ve erken olum nedenidir. Dunya Saglik Orgutu’ne gore, 2030’da dunya capinda ucuncu olum nedeni olacagi tahmin edilmektedir.


KOAH’li 23.116 hastayi iceren genis bir meta-analiz, genel populasyondaki% 10-20’lik prevalansa kiyasla % 32’ye kadar MCI’nin endise verici prevalansini gostermistir. Dahasi, zamanla bu hafif bilissel gerileme agirlasiyor gibi gorunmektedir ve bu hastalarda coklu enfarkt demans veya Alzheimer hastaligi gelistirme riski artacaktir. Kognitif bozukluk KOAH hastalarinin kaynagi hala tam olarak belirlenmemistir. Birkac patolojik role mudahale edebilir: sigara, yaslanma, siddetli akciger hastaligi, hipoksemi, hiperkapni, sistemik inflamasyon, oksidatif stres, endotel disfonksiyonu, komorbiditeler, hareketsiz yasam tarzi ve genetik faktorlerdir.



KOAH’li Hastalarda Kognitif Bozuklugun Fizyopatolojisi
Yukaridakilerin hepsinden hipoksemi en onemli risk faktoru gibi gorunmektedir. Sadece surekli hipoksemi degil, ayni zamanda aralikli hipoksemi de (efor, uyku ve gunluk aktiviteler sirasinda) beyin hasarina neden olabilir. Dahasi, bir calisma, KOAH alevlenmeleri sirasinda hipoksemi kotulestiginde, hastalarin, stabil fazlarda ve yas uyumlu kontrollerde kaydedilenlere kiyasla bilissel skorlari onemli olcude degistirdigini gostermistir.
Norolojik bozukluk da KOAH progresyonu ile kotulesir. Siddetli akciger hastaliginda, vakalarin % 64’unde degismis MMSE skorlari bildirilmistir. MMSE’deki en yaygin anormallikler insaat (% 39), dikkat (% 31), sozlu hatirlama (% 26), gorsel-uzamsal yonelim (% 24) ve dil (% 13) idi. Cizim gerektiren gorevlerde (orn. Belirli bir zamana sahip bir analog saat) veya muhakeme gerektiren diger gorevlerde, dusuk performans daha yuksek olum oraniyla iliskilendirildi. Ek olarak, Chang ve ark. 3 yillik prospektif bir calismada KOAH ve bilissel islev bozuklugu arasindaki iliskinin, sakatlik, hastane orani ve mortalitede artisa yol actigini gostermektedir.


En ayrintili calismalardan biri, Dodd ve ark. hipoksemik olmayan KOAH hastalarina odaklanan ve manyetik rezonans difuzyon tensor goruntuleme, dinlenme durumu fonksiyonel MRG ve noropsIkolojik anketler gibi farkli beyin fonksiyonu degerlendirme tekniklerini birlestirdi. Rapor, bu bireylerin beyaz cevher butunlugunun azaldigini, gri cevherin islev bozukluguna ve bilissel anketlerde yasa uygun kontrollere kiyasla zayif performansa sahip oldugunu gosterdi. Goruntuleme teknikleriyle kaydedilen en onemli eksIklikler, tumu MMSE testinde gorulen eksIkliklere karsilik gelen zayif yurutme islevi, dusuk islem hizi ve epizodik ve isleyen bellek bozukluguydu.
Rotterdam Calismasi, KOAH’li kisilerde serebral yapilari degerlendirmek icin yuksek cozunurluklu MRI kullandi ve daha yuksek bir serebral mikrokanama sIkligi bildirdi. Bu gozlem, serebral mikro kanama alanlari yoluyla bilissel dususe yol acan serebral kucuk damar hastaligi kavramini desteklemektedir. Ayrica voksel tabanli morfometri analizini sunarak MRI performansini artirdilar. Bu teknik sayesinde, subklinik kognitif bozuklugu olan stabil KOAH hastalarinin bile MRG’de gri cevher hacmi degisIklikleri sundugunu ilk kez gosterdiler.


Diger MRI calismalari, sayisiz beyin bolgesinde gri madde kaybini ortaya cikardi: prekuneus, sag alt parietal lobul, sag superior temporal girus / orta temporal girus, hipokampus, limbik ve paralimbik yapilar, singulat, amigdala, vb. Bu calismalardaki ortak yon lezyonlarin heterojenligi ve genis dagilimi, bu hastalarin yasadigi coklu ve degisken norolojik belirtileri aciklayabilir. Dahasi, norogoruntuleme, Alzheimer hastaliginda paryetal lobul ve prekuneus’un da degistigini gostermektedir.Kronik Akciger Hastaliklarinda (KOAH) Bilissel Bozukluklar
PsIkometrik profil bozuklugu, hastalik siddeti, alevlenmeler, hipoksemi veya hiperkapni gibi degisken KOAH bilesenleri ile iliskilidir. Dogru sonuclar icin tek bir test degil, bir dizi test kullanilmasi onerilir. En sIk etkilenen bilissel alanlar bellek, dikkat, motor ve yurutucu islevler, adlandirma yetenegi ve gorsel-uzamsal yonelimdir.


Diger yandan, komorbiditesi olmayan KOAH vakalari nadirdir. Bu hastalik sIklikla pulmoner hipertansiyon (% 3-84), obstruktif uyku apnesi (% 58-88) veya akciger kanseri (% 3-22) gibi hem solunum patolojileriyle hem de sistemik arteriyel hipertansiyon gibi solunum disi komorbiditelerle iliskilidir ( % 14-71), iskemik kalp hastaligi (% 4-68), depresyon (% 12-49) ve diabetes mellitus tip 2 (% 10-33). Yasla birlikte komorbiditelerin sayisi artmasina ragmen, bilissel iliskili komorbiditelere ozel dikkat gosterilmelidir: serebrovaskuler hastaliklar, kardiyovaskuler patoloji, diabetes mellitus ve uyku apne sendromu. Bu patolojiler guncel kilavuzlara gore yonetilmelidir.


KOAH Hastalarinda Tedavi Bilissel Yetersizlik Uzerindeki Etkileri
Calismalar, KOAH hastalarinin% 50’sinin tedavinin ilk yilinda recete edilen inhale ilaclari ve oksijen tedavisini terk ettigini ve sadece % 25’inin evlerinin disindaki aktiviteler icin oksijen tedavisini kullandigini gostermektedir. Dahasi, daha yasli KOAH hastalari ve bilissel bozuklugu olanlar, inhalasyon tedavisine daha da dusuk uyum seviyelerine sahiptir. Bilissel durum, hastanin inhaler cihazlarini ne zaman ve nasil kullanacagini hatirlama becerisini etkiler. Zayif yurutme islevi genellikle “bilme-yapma” tutarsizligi ile iliskilendirilir. Yukarida listelenen tum bu faktorlerin tedaviye uyum ve kendi kendine yonetim uzerinde olumsuz bir etkisi vardir.


KOAH hastalarinin gelistirdigi dispne-hareketsizlik-kas disfonksiyon dongusu izolasyona, depresyona ve pulmoner rehabilitasyon programlarina dusuk uyuma yol acmaktadir. Uyumun cok faktorlu yonleri ve KOAH populasyonu arasinda HBB’nin yuksek prevalansi goz onune alindiginda, pulmoner rehabilitasyon programlari denegin ihtiyaclarina gore uyarlanmalidir.
Diger yandan, bu programlarin solunum semptomlari ve norolojik fonksiyon hakkinda olumlu geri bildirimleri vardir. Bu nedenle, bu komorbiditelerin taranmasi, baslangic pulmoner rehabilitasyon degerlendirmesi sirasinda dusunulmelidir. PsIkolojik zorluklar hastaligin kendi kendine yonetimi ve uyumu engellediginde bilissel davranisci terapi veya psIkolojik destek dusunulmelidir.


KOAH’li hastalarda goz ardi edilmemesi gereken bir diger durum da yurume bozuklugudur. Daha fazla kanit, kas kaybinin, dusuk egzersiz kapasitesinin ve fonksiyonel hareketliligin onemli bir dusme riskine yol actigini gostermektedir. Koordinasyon, denge ve kuvvet antrenmanini iceren mudahalelerin yasli yetiskinlerde etkili oldugu kanitlanmistir. Bununla birlikte, denge egitimi ve dusmeyi onleme stratejileri hala pulmoner rehabilitasyon kilavuzlarinda belirtilmemistir ve cok az rehabilitasyon merkezinde standart bir denge degerlendirmesi vardir.Kronik Akciger Hastaliklarinda (KOAH) Bilissel Bozukluklar
Uzun sureli oksijen tedavisinin (UDOT) duzenli kullanimi, KOAH’li hastalarda kognitif bozukluk riskinin azalmasiyla iliskili olsa da, ne zaman ve kime hitap etmesi gerektigi hala tartisilmaktadir. Bununla birlikte, aralikli hipoksemi gelisen hastalarda (efor veya uyku sirasinda), geri donusu olmayan norolojik hasari onlemek icin erken oksijen takviyesi dusunulmelidir. Hiperkapnik solunum yetmezliginde KOAH alevlenmeleri sirasinda, non-invazif ventilasyon, mortalite ve morbiditeyi onemli olcude azaltan anahtar bir yonetim aracidir. CPAP tedavisinin hizli baslatilmasi, bilissel bozuklugun yerlesmesini onler.


Obstruktif uyku apnesi, kronik obstruktif akciger hastaligi veya idiyopatik pulmoner fibroz gibi kronik solunum rahatsizliklari olan hastalar, genellikle kognitif bozuklukla iliskilendirilir. Norolojik degerlendirme, hastaligin, hastanin yasam kalitesi ve prognozu uzerindeki genel etkisini degerlendirmek icin bu kosullarin rutin tani algoritmasina dahil edilmelidir. Hafiza kaybi, yonelim bozuklugu, yurume bozuklugu ve hatta farmakolojik / farmakolojik olmayan tedaviye uyumsuzluk belirtileri fark eden doktorlar, hastalarini bilissel disfonksiyon acisindan taramalidir. Daha iyi bir sonuc icin, bir tarama araciyla hafif bilissel bozukluk tespit edilen denekler kapsamli bir degerlendirme icin bir norologa yonlendirilmeli ve kronik akciger hastaligi yonetimi, bireyin ihtiyaclarina gore uyarlanmalidir.

ALİNTİ ~