[CeReN ✓]

Vucuttaki en buyuk organ karacigerdir. Vucudun besinler, sindirmesine, enerjiyi depolamasina ve zehirli maddeleri uzaklastirmasina yardimcidir. Yagli karaciger hastaligi, karacigerde yagin biriktigi bir sorundur ve gunumuzde her zamankinden daha yaygindir. Cogu insan yagli karacigeri cok fazla alkol almakla iliskilendirir ancak bu yaygin hastalik hic alkol almayan insanlarda da ortaya cikabilir. En cok 60 yasin uzerindeki insanlarda gorulur fakat cocuklarda ve genc yetiskinlerde de ortaya cikabilir. Hastaligin iki ana tur vardir:
1-Non Alkolik (Alkole Bagli Olmayan) yagli karaciger hastaligi (NAYKH)
2-Alkolik steatohepatit olarak da adlandirilan alkole bagli yagli karaciger hastaligi

Non Alkolik Yagli Karaciger Hastaligi (NAYKH)
NAYKH, alkol kullanimi ile ilgili olmayan bir tur yagli karaciger hastaligidir. Iki cesit vardir:
A-Karacigeri yagli olan ancak az ya da hic iltihap bulunmayan veya karaciger hucresi hasari olmayan basit yagli karaciger: Bu yagli karaciger sorunu daha basittir ve genellikle karacigerde hasara ya da komplikasyonlara sebep olacak derecede kotulesmez.
B-Iltihaplanma ve karaciger hucresi hasarinin yani sira karacigerdeki yagin oldugu non alkolik steatohepatit (NASH): Bir kisinin yagli bir karaciger gelistirmesinin asiri seker tuketimi, insulin direnci, obezite ve genetik de dahil olmak uzere birkac nedeni vardir. Zamanla, yagli bir karaciger Non-Alkolik Steatohepatite (NASH) yol acabilir. NASH, yagli karaciger hastaliginin daha gelismis bir seklidir Enflamasyon ve karaciger hucresi hasari, karacigerde fibrozise veya skarlasmaya neden olabilir, siroza veya karaciger kanserine yol acabilir.



Alkole Bagli Yagli Karaciger Hastaligi
Alkole bagli (alkolik) yagli karaciger hastaligi, agir alkol kullanimindan kaynaklanmaktadir. Karaciger icilen alkolun buyuk bir kismini parcalar, bu sekilde vucuttan atilabilir ancak parcalama surecinde zararli bazi maddeler uretebilir. Bu maddeler karaciger hucrelerine zarar verebilir, iltihaplanmayi artirabilir ve vucudun dogal savunma sistemini zayiflatabilir. Fazla alkol alinmasi karacigerin de fazla zarar gormesine neden olur. Alkolle iliskili yagli karaciger hastaligi karaciger sorununun erken asamasi olup sonraki asamalar alkolik hepatit ve sirozdur.

Non Alkolik Yagli Karaciger Hastaliginin Baslica Nedenleri
Bir kisinin alkole bagli olmayan yagli karaciger hastaligi gelistirmesinin bircok nedeni vardir. Gida alimi ve beslenme gibi bazi nedenler kontrol edilebilir; prediyabet gibi digerleri, kolayca kontrol edilemeyen ve ilac gerektiren genetik bir baglantiya sahiptir. Baslica nedenler sunlardir:
Yetersiz beslenme: Yetersiz beslenme, NAYKH’ye yol acabilecek mitokondriyal degisIkliklere neden olabilir.
Obezite: Yetersiz beslenmeye benzer sekilde, asiri beslenme karaciger fonksiyonlarini etkileyebilecek iltihaplanmaya neden olabilir. Obez eriskinlerin cogunun bir tur Non-Alkolik Yagli Karaciger Hastaligi oldugu bulunmustur.
Pre-diyabet: Seker duyarliligi olan veya insuline direncli olan kisiler daha fazla yaga sahip olma egilimindedir, karacigerlerinde prediyabet olmayanlara gore daha fazla yag depolar.
Asiri miktarda karbonhidrat ve seker tuketimi: Cok fazla seker, beyaz un ve gazli icecek gibi rafine karbonhidratlar ozellikle bu tur yiyecekler insuline direncli kisiler tarafindan tuketiliyorsa Non-Alkolik (Alkole Bagli Olmayan) Yagli Karaciger ile iliskilendirilir.
Kotu Bagirsak Sagligi: Bagirsak astarindaki bakteri dengesizligi, bazi insanlarda NAYKH’nin gelisimine katkida bulunabilir.
Genetik: Bazi kulturel gruplar, ozellikle Hispanik veya Afro-Amerikan kokenli erkekler, yagli karaciger gelistirmeye daha yatkindir.

Yagli Karaciger Hastaligi Nasil Belirti Verir?
Hem non alkolik hem de alkolik olan yagli karaciger hastaligi genellikle semptomlari az olan veya hic olmayan sessiz hastaliklardir. Cogu insan semptomlar daha siddetli hale gelinceye kadar yagli bir karacigere sahip oldugunu bilmez. Non-Alkolik Karaciger Hastaliginin dikkat edilmesi gereken bazi yaygin erken belirtileri sunlardir:
-Genel yorgunluk
-Karnin sag tarafinda veya merkezinde dolgunluk hissi
-Sismis bir karin
-Cildin altinda gorunur, genislemis kan damarlari
-Kirmizimsi avuc ici
-Cilt ve gozlerde sari bir renk tonu
-Yuksek karaciger enzimleri
NAYKH’nin en sIk gorulen erken belirtileri, yorgunluk hissi ve karnin sag tarafinda hafif bir agridir. Yukarida listelenen belirtilerden 2 veya daha fazlasini yasayanlar bir doktordan randevu almalidir. Non-Alkolik Steatohepatitlerin (NASH) kusma, cildin ve gozlerin asiri sararmasi, karinda orta veya siddetli agri, aclik kaybi gibi belirtileri de olabilir.

Yagli Karaciger Hastaligi Bakimindan Risk Altinda Olan Kisiler
Non alkolik yagli karaciger hastaliginin (NAYKH) nedeni bilinmemektedir. Arastirmacilar bunun asagidaki durumlara sahip olan insanlarda daha yaygin oldugunu bildirmektedir.
-Tip 2 diyabet ve prediyabet olanlar.
-Obezitesi olanlar.
-Orta yasli veya daha buyuk olan(cocuklar da gorulebilir) kisiler.
-Hispanik ve ardindan Hispanik olmayan beyazlar. Afro Amerikalilarda daha az yaygindir.
-Kanda kolesterol ve trigliseritler gibi yuksek yag seviyelerine sahip olanlar.
-Yuksek tansiyonu olanlar.
-Kortikosteroidler ve bazi kanser ilaclari gibi ilaclari kullananlar.
-Metabolik sendrom da dahil olmak uzere bazi metabolik bozukluklari olanlar.
-Hizli kilo verenler.
-Hepatit C gibi bazi enfeksiyonlara sahip olanlar.
-Bazi toksinlere maruz kalanlar.
NAYKH dunyadaki insanlarin yaklasIk yuzde 25’ini etkilemektedir. Toplumda obezite, tip 2 diyabet ve yuksek kolesterol oranlari arttikca, NAYKH orani da artmaktadir. Alkolle iliskili yagli karaciger hastaligi yalnizca alkoliklerde, ozellikle ickiyi uzun suredir icenlerde gorulmektedir. Kadin olan, obez veya bazi genetik mutasyonlara sahip olan alkolikler icin risk daha yuksektir.

Yagli Karaciger Hastaliginin Teshisi
Genellikle hicbir belirti olmadigindan yagli karaciger hastaligini saptamak kolay degildir. Doktor, baska nedenlerle yapilan karaciger testlerinde anormal sonuclar cikarsa bundan suphelenebilir. Teshis koymak amaciyla doktorlar sunlari kullanir:
-Tibbi gecmis
-Fiziksel muayene
-Kan ve goruntuleme testleri ve bazen biyopsi dahil cesitli testler
Tibbi gecmis alinirken doktor karacigerdeki yaglanmanin hangi tur yagli karaciger hastaligi belirtisi oldugunu anlamak icin hastaya alkol kullanip kullanmadigini soracaktir. Ayrica, bir ilacin NAYKH’na neden olup olmadigini belirlemek icin hangi ilaclarin alindigini da ogrenmek isteyecektir. Fiziksel muayene yapilirken doktor vucudu inceleyecek, kiloyu ve boyu kontrol etmek isteyecektir. Doktor buyumus bir karaciger, sarilik gibi siroz belirtilerini de arayacaktir. Muhtemelen karaciger fonksiyon testleri ve kan sayimi testleri de dahil olmak uzere kan testleri yapilacaktir. Gerekirse karacigerde yag olup olmadigini ve karacigerin sertligini kontrol eden goruntuleme testleri de istenebilir. Karaciger sertligi, karacigerde skarlasma yani fibroz anlami tasiyabilir. Taniyi dogrulayabilmek ve karaciger hasarinin ne kadar kotu oldugunu kontrol etmek amaciyla biyopsiye de ihtiyac duyulabilir.



Yagli Karaciger Hastaliginda Tedavi Yollari
Doktorlar non alkolik yagli karaciger tedavisine yardimci olabilmesi icin hastalarin kilo vermesini onerir. Kilo kaybi karacigerdeki yag, iltihap ve fibroz durumunu azaltabilir. Doktor belirli bir ilacin NAYKH’nin nedeni oldugunu dusunuyorsa, bu ilac birakilmalidir ancak ilac birakilmadan once doktora danisilmalidir. Ilacin asamali olarak birakilmasi ve bunun yerine farkli bir ilaca gecilmesi gerekebilir. NAYKH’ni tedavi etmek icin onaylanmis hicbir ilac yoktur. Bazi diyabet ilaclarinin ya da E vitamininin tedaviye katkisi olup olmayacagi arastirmaktadir ancak net sonuclar elde edebilmek icin daha fazla arastirmaya ihtiyac vardir.
Alkolun birakilmasi alkolle iliskili yagli karaciger hastaligini tedavi etmenin en onemli kismidir. Bunu yapmak icin yardima ihtiyac varsa, bir terapistle gorusmek gerekebilir. Ayrica, istegi azaltarak veya alkol alinirsa kisinin kendisini hasta veya kotu hissetmesine yardimci olabilecek ilaclar da vardir. Hem alkolle ilgili yagli karaciger hastaligi hem de bir tur alkole bagli olmayan yagli karaciger hastaligi (alkolsuz steatohepatit) siroza yol acabilir. Doktorlar siroz nedeniyle ortaya cikan saglik problemlerini ameliyatla, ilaclarla ve baska tibbi prosedurler vasitasiyla tedavi edebilirler. Siroz karaciger yetmezligine yol acarsa, karaciger nakli gerekebilir.

Onerilen Yasam Tarzi DegisIklikleri
Hem riski azaltmak hem de yagli karaciger hastaligini kontrol etmek icin yapilabilecek birkac sey vardir. Yagli karaciger hastaligi turlerinden herhangi birine sahip olanlara asagida belirtilen bazi yasam tarzi degisIklikleri yardimci olabilir:
-Saglikli bir beslenme gerekir. Tuz ve sekerin sinirlandirilmali, ayrica bol miktarda meyve, sebze ve tam tahil tuketilmelidir.
-Hepatit A ve B, grip ve pnomokok hastaligi icin asi olunmalidir. Yagli karaciger ile birlikte hepatit A veya B hastaligi varsa karaciger yetmezligine yol acma olasiligi daha yuksektir. Kronik karaciger hastaligina sahip olan kisiler diger kisilere gore enfeksiyona yakalanma bakimindan yuksek risk altindadir, bu sebeple grip ve pnomokok asilari da onem kazanmaktadir.
-Karacigerdeki yaglari azaltmaya ve kilo vermeye yardimci olabilecek duzenli egzersiz yapilmalidir. Gunluk egzersize girmek, yagli karacigeri kontrol altinda tutmanin iyi bir yoludur. Haftada birkac kez kardiyo ve kuvvet antrenmaninin bir kombinasyonunu uygulamanin NAYKH olan yetiskinlerde yag birikimini % 10 azalttigi gosterilmistir. Yuksek Yogunluklu Aralikli Antrenman (HIIT) tercih edilen egzersizdir cunku hem kardiyo hem de kuvvet antrenmanini tek bir hizli rutinde birlestirir. Yakin zamanlarda yapilan bir calisma, 12 hafta boyunca HIIT egzersizlerine katilan insulin direncine sahip hastalarin karaciger yaglarini % 39 oraninda azalttigini gostermistir. Ayrica egzersiz sIkliginin, egzersiz programlarinin yogunlugundan daha onemli oldugu da bulunmustur. Daha hafif, kardiyo temelli bir egzersiz veya yogun, guclendirici bir egzersiz secilse de surekli ve sIk sIk egzersiz yapmak en onemli seydir. Haftanin cogu gunu 30 dakika egzersiz yapilmasi hedeflenmelidir.
-Vitaminler, tamamlayici veya alternatif ilaclar veya tibbi uygulamalar gibi diyet takviyeleri kullanmadan once doktorla konusulmalidir. Bazi bitkisel ilaclar karacigere zarar verebilir. Insulin direncinin yagli karaciger hastaliginin oncusu oldugu bilinmektedir. Diyabet sadece diyet ve yasam tarzi ile kontrol edilemiyorsa ilacla kontrol etme konusunda doktorla konusulmalidir. Bu, gelecekte NAYKH olusumunun onlenmesinde cok onemli olabilir.

Yagli Karaciger Durumunda Tuketilebilecek Yiyecekler
Yagli karaciger belirtileri yasayan birinin yapabilecegi en iyi seylerden biri yagli karaciger diyetini takip etmektir. Bu diyete uymak icin tek yapilmasi gereken rafine karbonhidratlari ve sekeri azaltmak, daha sonra bu yiyecekleri yulaf, kahverengi pirinc, kinoa vb. gibi daha karmasIk karbonhidratlarla degistirmektir. Cogu doktor rafine karbonhidratlar bakimindan dusuk, balik ve az yagli sut gibi yagsiz etlerin yani sira sebze ve meyve gibi taze urunler de dahil olmak uzere protein bakimindan yuksek olan Akdeniz diyetini onerecektir. Bu tur yiyecekler karacigeri destekleyecek ve NAYKH’ni onlemeye yardimci olacaktir. Yagli karaciger sorununa sahip olanlarin tuketebilecekleri yiyecekler asagidadir.
Kahve: Yagli karaciger hastaligi olan kahve tiryakilerinin, kahve icmeyenlere gore zamanla karacigerlerine daha az zarar verdikleri gosterilmistir. Gunde 1 fincan siyah kahve icmek karaciger sagligini desteklemenin harika bir yoldur.
Avokado: Avokado doymamis yag icerir ve yagli bir karacigeri olanlarin kacinmasi gereken tereyagi gibi doymus yag urunlerine mukemmel bir alternatiftir. Ayrica, avokado’nun alkole bagli olmayan yagli karaciger ile iliskili karaciger hasarini iyilestirmeye yardimci olabilecek bilesIkler icerdigi bulunmustur.
Peynir alti suyu proteini: Her gun bir peynir alti suyu protein icecegi icmek yagli karacigeri kontrol altinda tutmanin harika bir yolu olabilir. Aslinda, gunluk peynir alti suyu proteini tuketiminin NAYKH olan kadinlarin karacigerlerindeki yagi % 20 oraninda azalttigi bulunmustur. Asiri proteinin de siskinlige neden olabilecegi ve vucutta duzgun bir sekilde kullanilamayacagi unutulmamalidir. Bir egzersiz sonrasi peynir alti suyu proteini tuketmek iyi sindirim icin en ideal yoldur.
Yesil Cay: Yesil caydaki antioksidanlar karaciger icin harikalar yaratabilir. Katesinler gibi ozel antioksidanlarin NAYKH’na sahip olanlarda karaciger yagini ve inflamasyonu azalttigi bulunmustur.
Zeytinyagi: Yagli bir karacigeri oldugundan suphe duyanlarin kirmizi et veya tereyagi gibi besinlerde bulunan doymus yaglardan kacinmasi onemlidir. Zeytinyagi gibi yaglar doymamistir ve cok daha iyi bir alternatiftir. Gunde en fazla 1/4 bardak zeytinyagi tuketimi hedeflenmelidir.
Yulaf Ezmesi: Yulaf ezmesi, hem lif hem de karmasIk karbonhidrat iceren, NAYKH olan kisilerde kilo kaybini tesvik eden harika, tok tutan, az yagli bir kahvalti secenegidir. Kiloyu kontrol altinda tutmak yagli karacigeri olanlar icin cok onemlidir. Dengeli, enerji verici bir kahvalti icin yulaf ezmesi, fistik veya badem ezmesi gibi 1 corba kasigi yagli bir tohum ezmesi ile ya da dilimlenmis meyvelerle desteklenmelidir
Tofu: Tofu’da bulunan soya proteininin karacigerde yag birikmesini azalttigi bulunmustur. Tofu yemenin bir baska buyuk yarari hem seker hem de yag bakimindan dusuk olmasidir.
Yesil Sebzeler: Brokoli ve ispanak gibi yesil yaprakli sebzelerin karacigerde yag birikmesini azalttigi gosterilmistir. Her gun bol miktarda brokoli, ispanak, cemen otu, hardal ve marul alinmasi hedeflenmelidir. Diyeti cok sayida yesillikle doldurmak kiloyu da dusuk tutmayi saglar.
Sevketibostan (Deve Dikeni, peygamber dikeni): Her gun bir fincan deve dikeni cayi icmenin alkole bagli olmayan yagli karaciger hastalarinda inflamasyonu ve karaciger hasarini azalttigi gosterilmistir.
Turpgiller: Karnabahar, lahana ve brokoli gibi turpgiller karacigerin detoksifikasyon yetenegini artirmaya ve temizlemeye yardimci olabilir.

Yagli Karaciger Diyetinde Kacinilmasi Gereken Gidalar
Yagli karaciger icin yagin en buyuk suclu oldugunu varsayilabilir ancak asil suclular seker ve karbonhidrattir. Genel saglik ve kilo kaybi icin doymus yagdan kacinmak onemli olsa da karbonhidrat alimini azaltmak daha fazla iyilesme saglayacaktir. Kacinilmasi gereken gidalardan bazilari asagidadir:
Alkol: Alkole bagli olmayan yagli karaciger sorunu oldugunda kacinilmasi gereken en onemli seylerden biri alkoldur. Alkol sadece yagli karaciger hastaligina neden olmakla kalmaz ayni zamanda mevcut bir durumu daha da kotulestirebilir.
Seker: Tum sekerler azaltilmalidir, bu meyve suyu ve bal gibi dogal olarak elde edilen sekerleri de kapsar.
Rafine karbonhidratlar: Beyaz ekmek ve makarna gibi beyaz karbonhidratlardan kacinilmali ve yerine kinoa, kepekli ekmek ve siyah fasulye soslu makarna gibi tam tahilli alternatifler kullanilmalidir.
Tuz: Sodyum alimi gunde 1500 miligramin altinda tutulmaya calisilmalidir. Cok fazla tuz, vucutta su tutulmasina neden olabilir.
Kizarmis gidalar: Patates kizartmasi, cips, tavuk kanadi gibi kizarmis yiyecekler hem yag hem de seker bakimindan yuksektir. Bu tur yiyecekler kan sekerinin yukselmesine neden olur ve bu da NAYKH’na katkida bulunan bir faktordur.
Doymus yag: Kirmizi et ve tereyagi dahil her turlu doymus yagdan kacinilmali ve bunun yerine zeytin, avokado ve soguk preslenmis findik yaglari gibi saglikli yaglarla degistirilmelidir.
Kumes hayvanlari: Tavuk kanatlari ve bacaklardaki yuksek yag icerigi nedeniyle beyaz et parcasi olmadikca kumes hayvanlari tavsiye edilmez. Beyaz tavuk eti yemeye karar verilirse derisi ve yagi cikarilmalidir.
Diyetin en onemli kurali hazir satin alinan, katkilari olan ketcap, mayonez gibi gidalarin tuketilmemesidir. Tuketilecek gidalar mumkun oldugunca ev ortaminda pisirilmeli, organik besinler tercih edilmelidir.

Yagli Karaciger Diyet Plani
NAYKH dostu bir diyet plani asagidaki gibi olabilir.
Kahvalti
-1 fincan sade kahve
-Bir kase yulaf ezmesi veya ceviz ve meyve, cilek iceren diger tam tahilli sicak bir karisim veya
-1 bardak yesil cay
-Peynir alti suyu veya soya proteini, yulaf, cilek ve az yagli sut ile yapilan bir protein kokteyli.
Ogle yemegi
-1 veya 2 porsiyon kahverengi pirinc gibi kepekli tahil, 1 bardak lor, bakliyat veya
-50 gram tavuk ile 2 porsiyon cig veya haslanmis yesillik, sebze.
Ara ogun
– kucuk bir avuc badem veya
– Nane soslu lor ve dilimlenmis cig sebzeler ya da
-1 bir corba kasigi fistik veya badem ezmesi ile dilimlenmis yesil elma
Aksam yemegi
1 bardak fasulye/mercimek ve 2 bardak pismis veya cig sebze ile kahverengi pirinc gibi bir fincan kepekli tahil
Tatli
-1 su bardagi taze karisIk meyve
Ozetle; Yagli Karaciger Hastaligi zayif beslenme, obezite, pre diyabet (gizli seker), genetik ve zayif bagirsak sagligi gibi sayisiz sorundan kaynaklanabilir. Yesil sebzeler, dusuk sekerli meyveler, yagsiz etler ve kepekli tahillar bakimindan yuksek Akdeniz tarzi bir diyeti takip etmek yagli karacigeri onlemede ve iyilestirmede onemli bir rol oynar. Yagli bir karacigeri olanlarin seker, beyaz karbonhidrat, alkol, tuz ve doymus yagdan kacinmasi da onemlidir. Genel olarak, saglikli bir diyet izlemek ve NAYKH’ni uzak tutmak, saglikli bir yasam surmek icin kiloyu ve kan sekerini kontrol altinda tutmak cok onemlidir.