[CeReN ✓]

Yemeklerden sonra neden kendinizi yorgun hissedersiniz? Bazi durumlarda yemek sonrasi yorgunluk tamamen normaldir, fakat bunun yaninda bilim, gun ortasinda yemek yedikten sonra veya agir bir yemek yedikten gelen yorgunluk ve uyku halinin onlarca nedeni oldugunu one surmektedir.
Insanlar genellikle yedikten sonra kendilerini yorgun hissederler. Cogu zaman, bu tamamen normal ve fizyolojik bir yanittir. Bununla birlikte, yemeklerden sonra ne kadar yorgun hissedebilecegi kisiden kisiye, gunden gune, ogunden ogune veya yemekten yemege degisebilir. Bu nedenler, yas, saglik durumu, yiyecek miktari ve turu, gunun hangi saati oldugu ve daha fazla neden gibi bir dizi faktore bagli olabilir. Bilim adamlari, insanlarin yemek yedikten sonra kendilerini yorgun hissetme nedenleri hakkinda bircok hipoteze sahiptir. Bu yazida yemek yedikten sonra kisinin kendini yogun veya uykulu hissetmesinin nedenleri uzerine bilgiler bulunmaktadir.
Fakat asagida sunulacak olan nedenlerden birinin digerini dislamadigini ve yemeklerden sonra tek bir yorgunluk nedeni olmadigini unutulmamalidir. Ve bilimsel literaturde, yemek sonrasi yorgunluk “postprandiyal yorgunluk” olarak bilinir.

Doktora Ne Zaman Muracat Edilmelidir?
Eger kisi yemek sonrasi yorgunlugun asiri oldugunu ve gunluk yasamini etkiledigi dusunuyorsa, bir doktora gorunmek gerektigi tavsiye edilir. Asagidakilerin tumu bir saglik uzmaniyla konusmak icin nedenlerdir:
• Yemeklerden sonra aniden normalden cok daha yorgun ve uykulu hissetmek
• Hazimsizlik veya diger bagirsak sorunlari
• Gida intoleranslari veya alerjileri
• Yemeklerden sonra uzun sureli yorgunluk
• Duygu durum degisIklikleri
• Anormal yeme aliskanliklari (asiri yeme veya yeterince yememe gibi)
• Icilen alkol miktari uzerinde kontrol sahibi olmamak
• Diger bagimlilik turleri (esrar/THC kullanimi dahil)
Yemek sonrasi anormal yorgunlugun bircok olasi nedeni vardir. Doktor, kisinin tibbi gecmisini ve laboratuvar sonuclarini dikkate alarak mevcut semptomlara neden olan altta yatan durumlari teshis etmeli ve tedavi etmelidir.

Hipotalamus Hipotezi
Bir deneysel hipoteze gore, yorgunlugun nedenlerinden biri hipotalamusla ilgilidir. Bu hipotez cogunlukla hayvanlarda test edilmistir ve insanlarda dogru olup olmadigini bilinmemektedir. Bilim adamlari, suprachiasmatik cekirdek (SCN), lateral hipotalamus (LH) ve ventromedial hipotalamik cekirdek (VMH) gibi cesitli hipotalamik alanlarin uyku, uyaniklik ve gida aliminin duzenlenmesinde rol oynadigindan suphelenmektedir. Metabolizma, giren enerjinin (kalori alimi) vucut tarafindan kullanildigi surectir. Enerji olmasi gerektigi gibi kullanilmadiginda, metabolik problemler ortaya cikabilir.
Ornegin, obez insanlar aldiklari kalorileri harcamazlar ve yag olarak depolarlar. Bunun tersi zayif olan insanlarda olur cunku aldiklarindan daha fazla kalori harcarlar. Her ikisini de metabolik problemler olarak gorulebilir. Yine bir baska konu, metabolik sendrom, diyabet ve dogustan metabolizma hatalari gibi hastaliklardir. Bu nedenle metabolik problemler genis bir kategoridir.

Yemeklerden Sonra Yorgunluk Nedenleri
Seker ve rafine karbonhidratlar
Arastirmalar, yuksek kan sekerinin, uyanikligi kontrol eden orexin’i baskiladigini gostermektedir. Orexin en cok hipotalamusta aktiftir. Basit sekerler ve rafine karbonhidratlar hizli bir sekilde glikoza donusur ve bu da daha ani ve belirgin yorgunlugu tetikleyebilir. Ote yandan, karmasIk karbonhidratlar ve diger makrobesinler bunu yavaslatacaktir. Ayrica, yuksek lifli (dusuk glisemik indeks) karbonhidratlar icin rafine edilmis karbonhidratlari beyaz ekmek gibi degistirmek genel saglik icin daha iyidir.
Enflamasyon ve gida hassasiyeti
Arastirmacilar, bazi insanlarin yemeklerden sonra yorgun hissetmelerinin bir baska olasi nedeninin iltihaplanma ile ilgili olduguna inaniyor. TNF ve IL-1b gibi enflamatuar sitokinlerin uyanikligi destekleyen oreksini baskiladigi gorulmektedir. Bazi insanlar gida alerjileri veya hassasiyetlerine sahiptir ve yemeklerinin belirli bilesenlerinden iltihaplanir. Anekdot olarak, insanlar gida duyarliligi icin teshis edildikten ve tedavi edildikten sonra asiri yemek sonrasi iltihabi cozdugunu iddia ettiler.
Asit-baz dengesi
Sinirli arastirma, oreksinin kandaki kucuk pH degisIkliklerine duyarli olabilecegini dusundurmektedir. Kan asiditesi gecici olarak dustugunde ve kan veya dokular biraz daha alkali hale geldiginde, oreksinin baskilanmasi daha olasidir ve yorgunluk ortaya cikacaktir. Kombucha gibi fermente edilmis iceceklerin, hafif asidik olduklari icin (diger bilesIklerin yani sira laktat icerikleri sayesinde) tam olarak ferahlatici ve enerji verici oldugu varsayilir. Ayni sey lahana tursusu ve tursu gibi gidalar icin de gecerlidir.
Ayrica, egzersizin laktik asidi hafifce ve gecici olarak yukselterek oreksini arttirdigi dusunulmektedir. Ayrica, duzenli, ilimli egzersiz yapmak genel saglik icin iyidir ve deneyimler kisinin kendisini enerjik hissettirdigi bilinmektedir. Bununla birlikte, insan vucudu kan pH seviyelerini sIki, normal bir aralikta tutmada son derece iyidir. Fermente gidalarin ve egzersizin, yemek sonrasi yorgunlugu etkilemek icin bunu ne olcude etkileyebilecegi belirsizdir.
Mitokondri ve ATP
Orexin, belirtildigi gibi glikoz tarafindan bastirilir. Ancak bazi bilim adamlari, adenosin trifosfat (ATP) ve piruvat dahil olmak uzere yeterli miktarda enerji ile iliskili molekul oldugunda, orexinin o kadar kolay bastirilamayabilecegini dusunmektedir. Enerji ile ilgili molekullerin uretimini kontrol eden mitokondrilerdir. Teorik olarak, bu, mitokondrilerle ilgili sorunlarin ATP’yi azaltabilecegi ve bu da yorgunluga neden olabilecegi anlamina gelir. Bununla birlikte, mitokondriyal saglik ile yemek sonrasi yorgunluk arasinda dogrudan bir baglanti bulunamamistir.
Leptin
Leptin yag kutlesi ile artar ve yemeklerden sonra da artar. Bu nedenle leptin, “obezite hormonu” “ kilo kaybetmeye sebep olan tokluk hormonu ” ve “aclik hormonu” olarak isimlendirilmistir. Bazi calismalarda kronik olarak yukselmis leptin duzeyleri obezite, asiri yeme ve hipertansiyon, metabolik sendrom ve kalp hastaligi gibi iltihapla iliskili hastaliklarla iliskilendirilmistir. Ancak, hicbir sebep ve sonuc tespit edilmemistir. Karbonhidrat ve yag iceren yemekler leptini yuksek proteinli gidalardan daha fazla arttirir. Bazi bilim adamlari bunun kismen karbonhidratlarin insanlari diger makro besinlerden daha fazla yormasina neden olabilecegini dusunmektedir.
Dusuk NAD+
Arastirmacilar NAD+’ nin DNA onarimi, stres direnci ve hucre olumu icin onemli oldugunu iddia ediyorlar. NAD+ arastirmasi henuz erken asamadadir ve bu etkilerin cogu insanlarda arastirilmamistir. Sinirli calismalar NAD+ ‘nin metabolizmayi arttirdigini ve enerji dengesi icin bir sinyal gorevi gordugunu gostermektedir. Bu teori dogrultusunda, saglikli mitokondriler daha fazla NAD+ uretir ve bu da enerji alimini ve harcamalarini arttirmak icin diger sinyalleri harekete gecirebilir. Dusuk NAD+, teorik olarak, tam tersi bir etkiye sahip olabilir. Ancak bu hala belirsizdir ve cogunlukla hayvan verilerine dayanmaktadir. Insan calismalarina ihtiyac vardir.

Dinlenme ve Sindirim Sistemi Aktivasyonu
Yeme, vucudun dinlenme ve sindirim (parasempatik) sinir sistemini harekete gecirir ve bu da bagirsak bolgesine kan akisini arttirir. Ayni zamanda sindirim enzimlerini ve karaciger aktivitesini uyarmaktadir.

Sirkadiyen Isaretler
Ogle yemeginden sonra kahvalti veya aksam yemegi sonrasina gore daha yorgun hissedilir. Bunun nedeni, sirkadiyen ritmine gore vucut oglen saatlerine kadar uyanik bir ritimle hareket etmesi gerekir yani sirkadiyen sistemde 12 saatlik harmonik sistem yaklasIk 13: 00’e kadar dogal olarak kisiyi dinc tutar. Tabi sonrasi daha daha yorgun hissedilir. Bu vucudun dogal gercegidir ve bu yuzden ogleden sonra uykuya kestirme denilir. Arastirmalar, ogle yemeginden sonra, bir kisi ogle yemegini atladiginda ve gunun saatinden habersiz bile olabilecegini gostermektedir. Bu, yuksek karbonhidratli bir ogle yemegi ile daha da kotulesebilir ve asiri sabah tipi bireylerde ortaya cikma olasiligi daha yuksektir. Sonuc olarak, insanlarin sirkadiyen biyoloji nedenleriyle ogle yemeginden sonra yorulmalari daha olasidir.

CCK Hormonu
Bazi arastirmacilar, kolesistokininin (CCK) yemek sonrasi yorgunlukta onemli bir faktor oldugunu dusunmektedir. CCK, cogunlukla yag acisindan zengin veya lektin bakimindan zengin bir yemege yanit olarak salinan bir bagirsak hormonudur. Uzun zincirli yaglar (doymus, MUFA’lar, PUFA’lar) guclu CCK indukleyicileri olabilir. Hayvanlarda, yuksek proteinli bir diyet de CCK’yi arttirir. Hayvan calismalari CCK salimini (oleat) induklemek icin zeytinyagindan yag asitlerini sIklikla kullanacaktir. Bilim adamlari CCK’nin asagidakilerden olabileceginden suphelenmektedirler:
• Uyku hali/yorgunluk, cunku hipotalamus ile dogrudan etkilesime girer (orexin’i aktive olmasina ragmen)
• CCK’nin yorgunluk uyaran ve istah kesici etkisi icin makul bir mekanizma olan hipotalamik noradrenalini inhibe eder
• Gaza neden olabilecek kolonu (hipotalamus yoluyla) uyarir
• Sirkadiyen ritmini takip etmek
• Bagirsak agrisi asiri duyarliligina neden olur
Sicanlara bir CCK bloker vermek yemek sonrasi yorgunlugu onlerken, insanlarda aslinda yemek sonrasi yorgunlugu arttirmistir. Bu nedenle, CCK’nin insanlardaki yemek sonrasi yorgunluk uzerindeki etkisi hala belirsizdir. Daha buyuk insan calismalarina ihtiyac vardir.



Yuksek Triptofan Gidalar
Vucut, uyku ve rahatlama ile ilgili bir norotransmitter olan serotonin yapmak icin triptofan kullanir. Bu nedenle, yuksek bir triptofan yuku serotonin ve yemek sonrasi uykusunu artirabilir. Bir calisma, bunun ozellikle kronik yorgunluk sendromu olan kisilerde gecerli olabilecegini dusundurmektedir. Triptofan gidalarin bazi ornekleri sunlardir: hindi, ton baligi, sert peynir, ekmek, tavuk, yumurta, yer fistigi ve cikolata

Insulin Kaynakli Dusuk Potasyum
Insulin, hucrelerin disindaki serum potasyumunun iceri girmesine neden olur. Bu, yemeklerden sonra potasyumu biraz dusurur, bu normaldir, ancak yorgunlukla baglantilidir. Saglikli insanlarda, potasyum yemeklerden sonra nispeten sabit kalir. Insulinden dusuk potasyum genellikle sadece diyabetli kisilerde ve muhtemelen yuksek riskli kisilerde tehlikeli olarak gorulur.

Esrar ve Alkol Kullanimi
Hem esrar kullanimi hem de alkol sizi daha yorgun hissetmenizi saglayabilir. Bu genel olarak dogrudur, ancak yemeklerden sonra daha da belirgin hale gelebilir. Esrardaki ana psIkoaktif bilesIk olan THC’nin yan etkilerinden biri, yorgunluk ve uyku halidir. Esrar kullaniminin saglik komplikasyonlari, bagimlilik, bilissel ve ruh hali sorunlari ve yoksunluk sendromu ile iliskili oldugunu unutulmamalidir. Alkol ayrica yemeklerden sonra yorgunlugu da kotulestirebilir. Yemeklerden once, yemek sirasinda ve sonrasinda alkol almak, gunduz uykusunu arttirir ve gece uykusunun kalitesini kotulestirir. Alkol bagimliligi dunya capinda ciddi bir sorundur.