[CeReN ✓]

Etle ilgili farkli ortamlarda okunanlar kafa karistiricidir. Cogu yazida kirmizi etin bazi onemli besinleri icerdigi fakat saglik icin en iyi yiyecek olmadigi, sigir eti, kuzu eti gibi etlerin kumes hayvanlari ya da diger beyaz etlerle degistirilmesi gerektigi belirtilir. Peki, kirmizi eti kesmek iyi bir fikir midir? Ve beyaz et gercekten daha saglikli midir? Bu makalede kirmizi ve beyaz et arasindaki temel farkliliklar incelenmekte ve hangisi daha sagliklidir sorusuna cevap verilmektedir.

Kirmizi Et Nedir?
En basit sekilde, cig hallerinde kirmizi olan etler “kirmizi et” olarak tanimlanir. Kirmizi eti yuksek miyoglobin icerigi ile de tanimlanabilir. Miyoglobin, ette bulunan ve koyu kirmizi bir renge sahip bir protein turudur. Aslinda, et paketlerinde sIkca gorulen kirmizi sivi kan degildir; miyoglobin ve suyun bir kombinasyonudur. Basitce soylemek gerekirse; bir et ne kadar miyoglobin iceriyorsa, o kadar koyu kirmizi olur. Kirmizi etin bazi ornekleri arasinda sigir eti, kuzu eti, ulkemizde tuketimi olmasa da bizon eti ve geyik eti bulunur. Biftek muhtemelen en unlu kirmizi ettir ve iyi pisirildiginde ayni zamanda en lezzetli yiyeceklerden biridir. Tuketilebilecek en saglikli kirmizi etler, dogal bir ortamda ideal olarak yetistirilen islenmemis formdaki etlerdir.



Kirmizi Et Neden Iyidir?
Kirmizi etin bircok onemli besin maddesi, ozellikle protein, B12 vitamini ve demir ve cinko mineralleri icerdigi genel olarak kabul edilmektedir. Kirmizi et demir bakimindan iyi bir kaynaktir.Kirmizi et tuketim oranlarinda azalmanin oldugu toplumlarda anemi fazladir.

Kirmizi Et Tuketimi Hakkinda Endiseler
Faydalarinin kabul edilmesine karsin kirmizi etin insan sagligi uzerinde uzun vadeli olumsuz etkileri olabilecegine dair bazi endiseler de vardir. Ozellikle, bu endiseler daha yuksek kirmizi et aliminin mortaliteyi artirdigini gosteren beslenme epidemiyolojisinden elde edilen bulgularla ilgilidir. Ayrica, kirmizi et Dunya Saglik Orgutu tarafindan “muhtemel kanserojen” olarak listelenmistir. Bu endiselerin bir kismi ozellikle kirmizi etin yuksek sicaklikta pisirilmesi ile digerleri ise kurleme sureciyle ilgilidir. Tum bu iddialarin ardindaki kanitlar makalenin ilerleyen bolumlerinde ele alinacaktir.

Beyaz Et Nedir?
Beyaz et, kumes hayvanlari ve acik renkli etleri ifade eder. Bazen bu tanim baligi da icerebilir ama insanlar genellikle baligi “et” olarak gormezler, bu nedenle bu makalede kara hayvanlarina odaklanilacaktir. Beyaz etin miyoglobin icermemesi de yanlis bilinen bilgiler arasindadir. Kumes hayvanlari bu proteini icerir ancak kirmizi etten cok daha az miktarda bulunur. Beyaz etin bazi ornekleri tavuk, ordek, hindi ve diger kumes hayvani turlerini icerir.

Beyaz Et Neden Iyidir?
Beyaz ette kirmizi etle ilgili olan saglik endiseleri yoktur, bu nedenle sIk sIk kirmizi ete alternatif olarak onerilir. Beyaz etin yagsiz bolumleri en zengin protein kaynaklari arasindadir. Kumes hayvanlari ayrica bir dizi temel mikro besin icerir.

Beyaz Et Tuketimi Hakkinda Endiseler
Bazi insanlar beyaz etin kirmizi etten cok daha dusuk bir beslenme kaynagi oldugunu dusunur. Kirmizi etin besin acisindan daha yogun oldugu kesinlikle dogrudur fakat kumes hayvanlarinin besin profili cok kotu degildir.



Kirmizi ve Beyaz Etin Besin Profili
Bu bolumde kirmizi ve beyaz et arasindaki benzerlik ve farkliliklar ele alinmistir. Adil olmasi icin asagidaki iki kirmizi ve iki beyaz et karsilastirilacaktir:
*Dana kiymasi % 80 yagsiz
*Kuzu kiymasi
*Tavuk budu
*hindi kiymasi
Bu dort etin yag, karbonhidrat, protein, vitaminler, mineraller ve diger biyoaktif bilesIkler acisindan icerik karsilastirmasi asagidadir.
Karbonhidrat: Hicbir et karbonhidrat icermez.
Yag: Dana eti ve kuzu eti gibi kirmizi etler doymus yag acisindan daha yuksek ve coklu doymamis yaglar acisindan daha dusuk olma egilimindedir. Ote yandan, tavuk ve hindi doymus yag acisindan cok dusuk ve coklu doymamis yaglar acisindan daha yuksektir. Tum etler, kuzu haric yaklasIk 10: 1 omega 6 ve omega 3 oranina sahiptir cunku kuzularin cogunlugu ot bazli bir diyetle merada yetistirilir. Otla beslenen sigir eti veya merada yetistirilen kumes hayvanlarinin tercih edilmesi, sirasiyla dana eti ve kumes hayvanlarinda bu oranlari dusurecektir.
Protein: Hem kirmizi hem de beyaz et iyi bir protein kaynagidir.
Vitamin Profili: Beyaz ve kirmizi, tum etler vitamin kaynagi olarak iyidir. En buyuk fark B12 vitamini icerigindedir. Kirmizi et beyaz ete gore daha iyi bir B12 kaynagidir. B12 vitamini, diger fonksiyonlarin yani sira kan hucresi olusumundan, norolojik sagliktan ve DNA sentezinden sorumlu olan onemli bir vitamindir. B12 eksIkliginden muzdarip olanlar (vejetaryenler ve yaslilar gibi) cesitli saglik sorunlari icin daha buyuk risk altindadir.
Mineraller: Kirmizi et beyaz etten daha onemli bir mineral kaynagidir. Yine de bu etlerin dordu de nispeten besin acisindan yogun ve iyi bir mineral kaynagidir.
Etteki Biyoaktif BilesIkler: Et, besin profillerine ek olarak sagliga yararli olan cesitli biyoaktif bilesIkler icerir. Bunlar asagida belirtilmistir:
*Karnosin: Anti-glikasyon, anti-inflamatuar ve bagisIklik duzenleyici ozelliklere sahip olabilen bir amino asittir.
*Kolin: Merkezi sinir sistemi, hafiza ve diger bilissel islevlerde kilit rol oynayan temel bir besin maddesidir.
*Koenzim Q10: Bu bilesIk vucutta vitamine benzer bir sekilde hareket eder. Hucrelerin buyumesi, onarimi ve bakimi icin enerji uretilmesine yardimci olur.
*Konjuge Linoleik Asit (CLA): Bu, arastirmalarin saglik acisindan bircok yarar saglayabilecegini one surdugu dogal bir trans yagdir.
*Kreatin: Kreatin, dayanikliligi, kas buyumesini ve genel performansi artirmaya yardimci olan guclu bir performans arttiricidir.
*Glutatyon: Genellikle vucudun ana antioksidani olarak adlandirilan glutatyon, oksidatif stres ve inflamasyonla savasmaya yardimci olur.
*L-Karnitin: Karnitin, yag metabolizmasinda onemli bir rol oynar. Calismalar ayrica, aclik glikoz seviyeleri ve hipertansiyon gibi cesitli saglik belirtecleri uzerinde yararli etkileri oldugunu gostermektedir.
*Taurin: Taurin, bircok fonksiyonda yer alan, bol bulunan bir amino asittir. Ozellikle, kardiyovaskuler hastaliklara karsi onleyici bir rol oynayabilir.

Kirmizi Et Kotu mu?
Kirmizi et yuksek miktarda faydali besin ve bilesige sahiptir ancak bazi dezavantajlara da sahiptir. Bazi arastirmacilar kirmizi et ve hastalik riskleri arasindaki baglantilar nedeniyle aliminin sinirlandirilmasi gerektigini dusunmektedir. Simdi biraz da bu sorunlara bakalim:

1-Beslenme Epidemiyolojisi: Kirmizi Et Kansere Neden Olur
Epidemiyolojik calismalar, kirmizi et ve kanser insidansi arasinda, ozellikle kolorektal kanser oranlari ile ilgili acik bir baglanti oldugunu gostermektedir fakat bunlarin gozlemsel calismalar oldugu da bir gercektir. Kirmizi etin tanimi calismalar arasinda degismektedir. Genel olarak kiyilmis ve dondurulmus sigir, dana ve kuzu etleri, koruyucu madde ilavesi ile korunmus ve islenmis etler veya pastirma, sosis, salam, ezme ve konserve etler gibi marine edilmis, tutsulenmis, tuzlanmis, kurutulmus, isitilmis veya diger yontemler uygulanmis tum etler kirmizi et olarak tanimlanir.
Baska bir deyisle, kirmizi et uzerine yapilan calismalarin cogu, ev yapimi bir biftek ve bir konserve et arasinda ayrim yapmaz ayrica, asagidaki iki farkli ogun arasindaki farklari da dikkate almaz;
Yemek 1: Biftek, taze sebzeler ve bir bardak su.
Yemek 2: McDonald’in patates kizartmasi ve kola da iceren bir Big Mac menusu.
Tum populasyon 1. ogune benzer sekilde yiyor olsaydi, kirmizi et tuketimi ile tanimlanan epidemiyolojik riskler icin guclu bir destek olurdu ama kirmizi et yiyen insanlarin cogu, rafine karbonhidratlar ve bitkisel yaglar iceren yemeklerde de yemektedir. Kirmizi et ve kanser arasindaki baglantilari gosteren herhangi bir tur randomize kontrollu calisma veya klinik calisma yoktur.

2- Kirmizi Et ve Kanser: Sistematik Incelemeler Ne Diyor?
Cesitli sistematik incelemeler, kirmizi etin kanser riski ile iliskili etkilerini incelemistir. Ozetle sunlar soylenebilir:
*Kirmizi et, islenmis et veya butun et, hepatoselluler karsinom ile iliskili degildir.
*Saglikli beslenme duzeninin bir parcasi olarak kirmizi et tuketimi ile kolorektal kanser arasindaki baglantiyi dogrulamak icin yeterli kanit yoktur.
*Kirmizi et ve islenmis et tuketimi genel kolorektal kanser riski ile iliskili bulunmustur.
*Su anda saglikli bir beslenme duzeninin bir parcasi olarak kolorektal kanser ile kirmizi et tuketimi arasinda mekanik bir baglanti olduguna dair bir kanit bulunmamaktadir.
Goruldugu gibi, sistematik incelemeler kirmizi et ve kolorektal kanser arasinda bir iliski oldugunu dogrulamaktadir ama kirmizi etin kolorektal kansere neden olduguna dair hicbir kanit olmadigini da gosterir. Acikcasi insanlarin kirmizi etle birlikte baska ne yedigi en onemli faktordur. Insanlarin yedigi yiyeceklerin neredeyse % 60’inin fazlaca islenmis gida oldugu dusunuldugunde, kirmizi et tuketiminin cogunun sagliksiz bir beslenme duzeninin bir parcasi olmasi muhtemeldir.

3-Kirmizi Et Kardiyovaskuler Hastalik Riskini Artirir mi?
Daha yuksek kirmizi et tuketiminin kardiyovaskuler riski artirabilecegini one suren epidemiyolojik calismalar da vardir. Bu calismalar da kirmizi et ve kanser arasindaki iliskiyle ayni elestirilere aciktir. Ayrica son zamanlarda yapilan sistematik bir inceleme bu konuyu incelemistir. Bu meta-analiz oldukca derinlemesine yapilmis ve 24 randomize kontrollu calismayi icermektedir. Ozetlemek gerekirse, calisma, haftada 3,5 porsiyondan daha fazla veya daha az yemek yemenin kardiyovaskuler risk acisindan bir fark yaratmadigini bulmustur. Bu randomize calismalara katilan bazi kisiler gunde yuzlerce gram kirmizi et yemislerdir.
Baska bir deyisle, daha fazla kirmizi et tuketiminin kan basinci, lipoproteinler veya diger kardiyovaskuler risk faktorleri uzerinde hicbir etkisi olmamistir. Eldeki kontrollu kanitlara gore, kirmizi etin notr bir etkisi var gibi gorunmektedir ve kesinlikle zararli oldugu varsayilamaz.

4-Yuksek Isida Pisirme ve Kirmizi Et
Kanitlar ayrica etin nasil pisirildiginin ne kadar saglikli (veya zararli) olabilecegini gosterir. Epidemiyolojik calismalardan farkli olarak bu, dikkat edilmesi gereken onemli bir durumdur. Konu heterosIklik aminler (HCA’lar) ve polisIklik aromatik hidrokarbonlar (PAH’lar) olarak bilinen bazi bilesIkler etrafinda donmektedir. Ozellikle, bu bilesIkler suphe duyulan kanserojenlerdir ve kirmizi etler yuksek sicakliklarda pisirilirken olusurlar fakat bu bilesIkler beyaz ette de olusabilir.

Risk Ne Kadar Yuksektir?
HCA veya PAH tuketmenin kanser riskini arttirdigi dogrulanmamistir fakat meta-analizler ve sistematik incelemeler bu bilesIklerin muhtemelen et yiyenlerin daha yuksek kanser riskine sahip olmasinin bir nedeni olabilecegini dusundurmektedir. Bu bilesIkler sadece cok yuksek sicakliklarda pisirilen etlerde olusur.

Riskin Azaltilmasi
HCA ve PAH’larin bir saglik riski olusturduguna inanilirsa, riski azaltmak icin atilabilecek bazi adimlar vardir. Bunlar asagidaki onlemleri icerir:
*Daha dusuk isi ve daha yumusak pisirme yontemleri secilmelidir. 220 ° C’nin uzerindeki sicakliklarda veya uzun pisirme surelerinde daha fazla HCA olusur.
*Sirke bazli marinatlari kullanmak ette HCA olusumunu azaltmaya yardimci olur. Ozellikle, calismalar bunlarin HCA icerigini % 88 oraninda azaltabilecegini gostermektedir.
*Kirmizi sarapla birlikte pisirmek HCA olusumunu % 72,5 azaltir, bu nedenle yemekle birlikte bir bardak kirmizi sarap icmek de faydali olabilir. Cesitli otlar ve baharatlar kullanmak da bu sayiyi biraz daha azaltabilir.

Kirmizi mi, Beyaz mi, Hangisi Daha Saglikli?
Her seyden once, tum etler besleyicidir, protein, besin maddeleri ve diger faydali bilesIklerle doludur. Arastirmalar, kirmizi etin besin degeri acisindan daha ustun oldugunu, daha yuksek B12 vitamini icerigini gostermektedir. Yine de, kirmizi ve beyaz et arasindaki fark, bazi insanlarin varsaydigi kadar fazla degildir ve kumes hayvanlari da besleyici maddelerce zengindir. Sonucta, hem kirmizi hem de beyaz et cesitli yararlar sunar. Bununla birlikte, ne kirmizi ne de beyaz et en besleyiciligi et degildir; bu onur organ etine (karaciger, dil, bobrek, kalp, beyin gibi sakatat da denilen etler) aittir.