| |  Adrenal Yorgunluk Nedir, Belirtileri ve Tedavi Kosullari Nelerdir?
James Wilson, 1998’deki adrenal yorgunluk terimini ilk olarak ayni isimli kitabinda kullanmistir. Adrenaller, “savas ya da kac” yanitindan sorumlu olan adrenalin gibi cesitli hormonlar uretmektedir. Adrenal yorgunluk denilen adrenal bezlerin tukendigine basta kortizol ve adrenalin olmak uzere yeterli miktarda hormon uretemedigine inanmaktadir.
Adrenal Yorgunluk Icin Bilimsel Destek Var midir?
Adrenal yorgunluk sendromunun en fazla karistirildigi terim kronik yorgunluk sendromudur ve cok fazla biyolojik belirteclere sahiptir. Adrenal yorgunluk kavramiyla ilgili sorun, altta yatan biyolojinin yanlis gorunmesidir, cunku kisinin adrenalleri yeterince kortizol pompalamak icin oldukca iyi bir kapasiteye sahip olmaktadir. Hayvanlar kronik strese girdiginde, adrenalleri buyur. Vucudun adaptasyon ve daha fazla kortizol yapma yetenegi iyidir. Adrenal yorgunluk Addison hastaligi veya adrenal yetmezlik ile karistirilmamalidir, altta yatan bir durum nedeniyle yetersiz adrenal hormon uretimidir.
Spesifik olmayan yorgunluk belirtileri adrenal yorgunlugun kaniti degildir, cunku adrenal disfonksiyondan kaynaklanmayan bilimsel olarak dogrulanmis bircok yorgunluk nedeni vardir. Dusuk veya yuksek kortizol seviyeleri bircok durumda, ozellikle de bilissel bozukluklarda bulunmaktadir. Kronik stres yaniti aktivasyonu, depresyon da dahil olmak uzere cesitli saglik sorunlarina katkida bulunur. Ancak, adrenallerin kendileri sorun degildir. Enflamasyon ve diger faktorler merkezi bir rol oynamaktadir.
Endokrin Dernegi’nin 14.000 endokrinologu temsil eden halk egitim kolu yakin zamanda su danisma belgesini yayinlamistir: “Adrenal yorgunluk” gercek bir tibbi durum degildir. Uzun sureli zihinsel, duygusal veya fiziksel stresin adrenal bezleri tahliye ettigi ve bircok yaygin semptomlara neden oldugu teorisini destekleyen hicbir bilimsel gercek yoktur. ”
Adrenal Yorgunluk Belirtileri
Adrenalfatigue.org’a gore, asagidaki sorularin cevaplari “adrenal yorgunlugu” ortaya cikarmaya su belirtiler yardimci olabilir:
• Sebepsiz bikkinlik
• Sabah kalkarken sorun yasama
• Gune devam etmek icim kahve, kola, tuzlu veya tatli atistirmalik ihtiyaci
• Bunalimli ve stresli hissetmek
• Tuzlu veya tatli atistirmalik istremek
• Hayatin gunluk taleplerine ayak uydurmak icin mucadele etmek
• Stres veya hastalikta iyilesmede zorluk yasama
• Eglenememe duygusu
• Azalmis cinsel durtu
Kisi bu belirteclerden herhangi birine sahipse adrenal yorgunlugu olabilir. Ayrica ek semptomlar ve kriterler sunlari icerir:
• Refahi etkileyen bir veya daha fazla stresli olay yasama
• Umutsuzluk duygusu
• Net dusunmede veya gorevlerinizi bitirmede sorun
• Aciklanamayan korkular ve endiseler
• Dusuk kan basinci
• Sik sIk usume
• Genellikle ac, saskin, titrek hale gelir
• Eller ve bacaklarda huzursuzluk
• Sebepsiz yere kilo verme, kendini cok yorgun ve cansiz hissetme duygusu
Sorun, hemen hemen herkese yukaridaki kriterler kullanilarak “adrenal yorgunluk” tanisi konabilmesidir.
Adrenal yorgunlugu olan herkesin hipotalamik bir sorunu oldugu anlamina gelmez. Sorun tiroidal, uyku apnesi, Addison hastaligi, depresyon vb. olabilir. Yukarida listelenen semptomlarin cogu, aktif tiroid hormonu olan dusuk T3 seviyelerine sahip olmanin bir sonucu olabilir. Doktorlar rutin olarak T3 seviyelerini olcmez, bu nedenle dusuk T3 genellikle teshis edilmez. Diger olasi katkida bulunan faktorler sunlardir:
• Th1 veya Th2 hakimiyeti
• Histamin intoleransi
• Epstein Barr Virusu
• Kronik yorgunluk sendromu
• Multipl Skleroz
• Narkolepsi
Sonuc olarak adrenal yorgunluk semptomlari icin alternatif, daha makul aciklamalar icin bilimsel kanitlar vardir. Sahte bir teshis sadece bir insanin neler oldugunu gercekten anlamasini engellemektedir. Hipotalamus, listelenen tum hastaliklarla (dogrudan veya dolayli olarak) ilgilidir, ancak her zaman baslangic noktasi degildir.
Adrenal Yorgunluk Nasil Teshis Edilir?
Anekdot olarak, sabah ve gun boyunca kortizol seviyelerini kontrol ederek teshis edilir. Bu, bir tani testi olarak oldukca problemlidir, cunku bircok farkli faktor kortizol duzeylerini etkileyebilir.
Cok Sayida Yorgunlugun Potansiyel Nedenleri
Yorgunluk, cesitli nedenlerden kaynaklanabilecek genel bir semptomdur. Yukaridaki tum semptomlar ve tani kriterleri, cok daha fazla kaniti olacak sekilde aciklanabilir. Ilk olarak, hipotalamus yorgunlukta onemli bir rol oynar; esas olarak orexin, ayni zamanda histamin noronlari yoluyla calismaktadir. Kisacasi, yorgunlugun en yaygin nedeni iltihaplanma (IL-1, TNF) ve mitokondriyal disfonksiyon olabilir, bunlarin her ikisi de oreksin noronlarinin baskilanmasina yol acabilmektedir.
Bu iltihap hipotalamusta lokalize olabilir. Enflamasyon dogrudan oreksinin baskilanmasina yol acabilir. Mitokondriyal disfonksiyon dolayli olarak yuksek glikozun aracilik ettigi orexin duyarliligini azaltarak orexinin baskilanmasina yol acmaktadir. Wilson “adrenal yorgunluk” terimini icat ettiginden, bilim mitokondriyal disfonksiyon ve enflamasyonun oreksini baskiladigi gercegini kesfetmistir.
Tukuruk Kortizol Testi Etkilimidir?
Kortizol seviyeleri birinin sirkadiyen ritminin iyi bir gostergesi olabilir. Orexin noronlari bastirildiginda, Orexin A kortizol salinimini uyardigi icin kortizol uretimini engellemektedir. Orexin baskilandigindan (mitokondriyal disfonksiyon ve inflamasyondan), kortizol ritimleri sIklikla degisir ve insanlar daha dusuk AM kortizolune ve daha yuksek goreli PM kortizolune sahiptir. Bu olasi/teorik bir nedendir. Kortizol dusuk oldugunda, akut asiri CRH’nin bir sonucu olarak daha hipotalamik duzensizlige neden olan CRH’yi inhibe etmek icin geri beslenmemektedir. Diger taraftan, kortizol seviyeleri yuksekse, bu CRH’nin kronik olarak yuksek oldugu anlamina gelebilmektedir. Sayisiz calisma, kortizolun, genellikle bilissel temelli kosullar olan cesitli hastaliklarla iliskili olarak cok dusuk veya yuksek oldugundan bahsetmektedir. Ornegin, TSSB dusuk kortizol ve daha yuksek DHEA ile iliskilendirilmistir.
Adrenal Yorgunluk Nasil Tedavi Edilir?
Yukarida tartisilan semptomlardan herhangi birini fark edilirse, doktora gorunme tavsiye edilir. Bazi saglik uygulayicilari, adrenal yorgunluk semptomlarini tedavi etmek icin asagidaki tamamlayici yaklasimlari kullanirlar, ancak bunlar semptomlara neden olabilecek altta yatan durumun onlenmesi veya tedavisi icin onaylanmamistir. Astragalus, rhodiola, eleuthero, ginseng, meyan koku, schisandra ve kordiseps, adrenal yorgunluk icin verilen takviyelerin sadece birkac ornegidir. Ilginc olan sudur bunlarin hepsi hipotalamus ile etkilesime girmektedir. Dogru durum icin kullanildiklarinda etkili olabilirler, ancak adrenal bezle ilgisi olmayan nedenlerle yorgunluk varsa faydalari olmayabilir. Dolayisiyla, tamamlayici yaklasimlar semptomlari azaltabilmesine ragmen, biyoloji tamamen yanlis anlasilmistir. Bu yaklasimla ilgili potansiyel bir sorun, hastanin bagisIklik sisteminin asiri aktif olabilmesi ve listelenen takviyelerin cogunun bagisIklik uyaricilari olmasidir. Dolayisiyla kisinin biyolojisini anlamamak, hastaliklari nasil tedavi edildigi konusunda olumsuz sonuclar dogurabilir.
Sonuc itibari ile bakildiginda adrenal yorgunluk, kisinin biyolojisini yanlis yorumlama, hatali iliskiler kurma ve iyi bir pazarlama firsatinin bir sonucu olarak ortaya cikan bir yanlis anlamadir. Pek cok iyi niyetli insan bu yanlis teshisle yaniltilmistir. Hipotalamus islevindeki dengesizlik gibi diger faktorler, muhtemelen adrenal yorgunluk ile iliskilendirilen en yaygin semptomlara neden olur.
Adrenal Yorgunluk ile Basa Cikma
Kronik yorgunluk farkli, karmasIk bir arka plana sahiptir. Yemeklerden sonra kronik yorgunluk ve yorgunluk ile basa cikma yollari hakkinda daha fazla bilgi edinilmesi gerekmektedir.
Neden Kortizol Seviyeleri Dusukken DHEA Seviyeleri Yuksektir?
DHEA da adrenal bez tarafindan uretildigi ve genellikle nispeten yuksek oldugu icin kortizolun adrenal arizadan dusuk olmasi olasi degildir. Bu dengesizligin ortaya cikmasinin bir nedeni, CRH hormonu (ACTH ve Kortizol icin salim hormonu) nedeniyledir. CRH, insan adrenal hucrelerinde DHEA uretimini dogrudan uyarir. CRH, pregnenolon uretimini DHEA’ya dusuren, kortizol uretiminden mahrum birakan ve dusuk kortizole neden olan enzimleri arttirmistir. Kortizolun artmasina neden olan enzim (PKA yoluyla 3BeHSD) ACTH tarafindan uyarilmaktadir, ancak ACTH, CRH’nin neden oldugu oksidatif stresden glutatyon tukenmesinin bir sonucu olarak kronik stresde azaltilabilir. Fakat bu sadece bir teoridir.
Dusuk kortizol seviyeleri ayrica HPA ekseni dusuk aktivitesi, artan negatif geri besleme hassasiyeti (kortizolden) veya metabolize eden enzimlerdeki degisIkliklerden kaynaklanabilir. TSSB’de, insanlar daha yuksek glukokortikoid reseptor yogunlugu nedeniyle HPA eksenini inhibe eden kortizole karsi daha duyarlidir. HSD1, HSD2 ve 5a-reduktaz enzimlerinde de kortizol seviyelerini etkileyen degisIklikler vardir.
Kronik stresin sagliksiz olmasinin bircok nedeni vardir, ancak bunlarin hicbirinin dusuk kortizol veya adrenal yetmezlikle ilgisi yoktur. Stresin en zararli yonu, hipotalamus tarafindan salinan ve sonunda kortizol uretimine yol acan yuksek Kortikotropin Salgilama Hormonudur (CRH). Kronik stresin olumsuz saglik etkilerinden bazilari sunlardir:
• Kortizol direnci
• Azalan bagisIklik fonksiyonu ve bu nedenle enfeksiyonlarla bas edememe
• Enflamasyon (CRH, artan Th1 hakimiyeti, TLR-4, Nf-kB, IL-1b, IL-6 , TNF, MHC-II (HLA-DR) ve ICAM-1’e neden olmaktadir.
• Obezite – kan sekerini, insulini yukseltir, sizi ac yapar
• Norotransmiter direnci, iltihaplanma, hafizayi bozma ve dopamin, asetilkolin, LTP , BDNF , norojenez ve dendritik dallanmanin azaltilmasi ile olusan bilissel islev bozukluk
• CRH, kronik HPA aktivasyonu, dinorfin, dusuk BDNF, dusuk norojenez, dusuk dopamin ve GABA, serotonin ve glutamat direncinin bir sonucu olarak olusan depresyon
• Bagirsak akisini yavaslatarak ve gecirgenlige neden olarak yasanan bagirsak fonksiyon bozuklugu
• Kalp hasari
• Kisirlik ve dusuk libido ile GnRH, LH , FSH’yi azaltmasi
• Kotu uyku
• Norotransmitter direnci (Glutamat , Serotonin , GABA)
• Dusuk dopamin ve asetilkolin
• Dusuk Pregnenolon, DHEA, Testosteron, Buyume Hormonu
• Alt Tiroid Hormonlari (T3, T4 , TSH )
• Yuksek Prolaktin ve Ostrojen
• Hipokampuste veya CRH yoluyla hafiza merkezindeki oksidatif stres
Adrenal yorgunlugun aksine, listelenen mekanizmalarin tumu bilime dayanmaktadir. |