Arketip Nedir?
Arketip (Fransızca: archétype); ilk örnek, asıl numune.
Kelime anlamıyla kalıp, şablon, ilktip şeklinde ifade edilen arketipler gerçekte insan kültürünü oluşturan yapıtaşlarıdır. İnsanlar uzun dönemler boyunca karşılaştığı benzer olayları bir süre sonra belli davranış kalıplarına oturtmuş ve bu kalıpları kuşaklar boyunca aktarmaya başlamıştır.
Bunun sonucunda ise bireyin anne, baba, erkek, kadın gibi rolleri ve geçimini sağlamak, eş ve arkadaş bulmak, yolculuğa çıkmak vb. arketip denilen şablonlar ortaya çıkmıştır.
Sanatta
Sanatın çeşitli kollarında da kullanılan bir sözdür. Mimarlıkta “ileriki dönemlerde geliştiği bilinen bir mimarî ögenin henüz en yetkin biçimine ulaşmamış ilk örneği” anlamına gelir.
Felsefede
Psikolojide ilk defa Carl Gustav Jung (1875-1961) tarafından kullanılmıştır. Arketip kavramını çözmesi onu Freud'tan ayıran bir özelliktir.
Felsefe sözlüklerinde genellikle özel örnekleme, sembolik anlatım gibi karşılıkları bulunur.
Evrensel bilginin sembolik datalarıdır ve rüya tabirlerinde, eski mitlerde, edebiyatta sosyolojik temel yasalarin bağlı oldugu ana örneklemelerdir.
Bazı düşünürlere göre, dini edebiyattaki Adem, Havva, cennetten kovulma, Habil-Kabil gibi konular arketiptir.
Örnek
Adem; soyut şeyleri algılayan, bilen insanın (Latince: Homo Sapiens) arketipidir. "Adem'in çocukları" tüm insanlığı tanımlamak için kullanılan sembolik bir söz kalıbıdır.
Alıntı
|