| |  Beyne Giden Kan Akisinin Onemi ve Iliskili Hastaliklar
Beyin dolasimi beyin kan akimi veya beyine kan akisi olarak da anilir. Ve beyin fonksiyonunun tum yonleri icin cok onemlidir. Beynin islevi kritik olarak oksijen, glikoz ve kanin getirdigi diger besin maddelerine baglidir. Zayif beyin kan dolasimi bir dizi fiziksel ve zihinsel bozukluga katkida bulunur ve yasam kalitesini buyuk olcude bozabilir. Bu yazida beyin kan dolasimini iyilestirmek icin dogal yollar uzerine bilgiler bulunmaktadir.
Beyin Dolasimi Nedir?
Beyin dolasimi veya beyin kan akisi, kanin beyne kan saglayan arterler ve damarlar agi uzerinden hareketidir. Arterler beyne oksijenli kan, glikoz ve diger besin maddelerini verir. Damarlar oksijensiz kani kalbe geri tasiyarak karbondioksit, laktik asit ve diger metabolik urunleri giderir.
Neden Onemlidir?
Beyin kan akisini saglayan en onemli organdir. Vucut agirliginizin sadece% 2’si olmasina ragmen, vucutta bulunan glikozun% 50’sini ve oksijenin% 20’sini tuketir. Ek olarak, kan atiklari beyinden de temizler. Sadece dakikalarca oksijen eksIkligi beyin hucrelerini oldurmeye baslayacaktir. Bununla birlikte, gunlerin cogunda, dik oldugumuzda, beyin, kalpten en uzak olan en kucuk kan damarlarina sahip vucudun en yuksek parcasidir. Bu, beyni kan vermek icin zor bir organ yapar.
Cok az kan akisi, noronlari metabolik olarak aktif tutmak icin gereken glikoz ve oksijen eksIkligine neden olur, bu da iskemi olarak bilinir. Cok fazla kan akisi, kafa ici basincin artmasina neden olur, bu da asiri durumlarda ciddi norolojik hasara neden olabilir. Bu nedenle, vucudun beynin yeterli kan akisi ve oksijen almasini saglamak icin bircok kontrol ve dengesi vardir. Normal tansiyonu olan yetiskinler, dakikada 100 g beyin dokusuna yaklasIk 50 ml kan alir, bu da beyne 60-160 mmHg arasinda oksijen basinci saglamaktadir. Beyne oksijen basinci bu araligin disinda kalirsa, beyin surekli kan akisini surdurme yetenegini kaybeder, bu nedenle kan akisi kesinlikle arterler icindeki basinca (ortalama arter basinci) baglidir.
Zayif Beyin Kan Akisinin Nedenleri
Dusuk veya Yuksek Tansiyon
Bazi insanlar dusuk vazopressin (ADH) seviyeleri nedeniyle cok dusuk kan basincina sahiptir, bu nedenle beyine dusuk kan akisi buyuk bir endise kaynagidir. Dusuk tansiyon, beyin atrofisi (beyin dokusu kaybi) riski ile iliskilendirilmistir. Arterlerin sertlesmesi olan hastalari inceleyen bir calismada, dusuk tansiyonu ve beyine daha az kan akisi olanlarin beyin atrofisi olma olasiligi daha yuksektir.
Not: Bu calismada, dusuk tansiyon 120’nin altinda sadece sistolik (daha yuksek sayi) olarak kabul edilmistir. Hipertansiyonu olan bazi insanlarda, altta yatan neden, kan damarlarinin daralmasidir (vazokonstriksiyon), bu da beyne kan akisini azaltir. Vazopressin ve anjiyotensin II gibi hormonlar kan damarlarini daraltir ve bu etkilere neden olmaktadir. Tersine, ACE-inhibitorleri (bircok tansiyon ilaci) gibi bu hormonlarin islevlerini azaltan ilaclar beyne kan akisini arttirir.
Yuksek histamin veya mast hucresi aktivasyonu da dusuk tansiyona neden olur cunku histamin bir vazodilatordur. Bu nedenle, iyi beyin dolasimina sahip olmak icin saglikli kan basincini korumak onemlidir.
Zayif Genel Kan Dolasimi
Kotu dolasima neden olabilecek faktorler sunlardir:
• Bakteriyel menenjit gibi inflamasyon ve enfeksiyonlar
• Dusuk tiroid
• Dusuk nitrik oksit
• Kotu kan damari sagligi (ateroskleroz ve yuksek kan sekeri nedeniyle)
Oksidatif Stres
Oksidatif stres kan damarlarina zarar verir. Buna karsilik, dusuk beyin kan akisi beyinde oksidatif hasari da arttirir, bu nedenle kisir bir dongudur. Oksidatif turler kirmizi kan hucrelerine ve kan damarindaki diger bilesenlere saldirdiginda, bu hasarli bilesenler kumelenebilir ve kani daha viskoz hale getirebilir. Bu kan akisini bozabilirler. Oksidatif stres ayrica zayif kan damari sagligina ve kan damarlarinin sertlesmesine neden olur, bu da zayif dolasimla sonuclanir. Anjiyotensin II, beyin (serebral) arterlerde ROS ureten NADPH oksidazi aktive etmektedir.
Kronik Stres
Kronik stres ve travmatik bir deneyimi kiskirtmaktan kaynaklanan stres, beyne kan akisini azaltir, ancak amigdalaya kan akisini arttirir (korku yanit merkezi) Akut zihinsel stres, beyne kan akisini arttirir. Beyne giden kan akisi duzeyleri, artmis kalp hizi ve kortizol duzeyleri ile iliskilidir.
Travmatik Beyin Yaralanmalari
Travmatik beyin yaralanmasi olan kisilerin ~% 30’unda beyin dokusunda oksijen eksIkligi (iskemi) gorulur. Ek olarak, yaralanmalarin siddeti beyne giden kan akisindaki azalmayla iliskilidir.
Zayif Beyin Dolasimina Bagli Saglik Sorunlari
Beyin Sisi ve Zayif Bilissel Islev
Beyin dolasimi beyindeki enerji uretimini saglar ve bilissel islevlerin korunmasinda onemli bir rol oynamaktadir. Bu nedenle, beynin belirli bolgelerinde beyin dolasiminin arttirilmasi bilissel eksIklikleri artirabilir ve beyin sisini hafifletebilir. Demans ve bilissel gerileme ile ilgili faktorleri degerlendirmek icin tasarlanan buyuk bir boylamsal calisma olan Rotterdam Calismasinda, arastirmacilar demansi olmayan 1.716 kiside artan bilissel gerileme olasiliginin azalmis beyin kan akisiyla iliskili oldugunu bulmuslardir. Yeterli kan akisi normal bilissel islev icin cok onemlidir ve beyindeki dolasimin korunmasi, yasamin ilerleyen donemlerinde yavaslamanin ve hatta bilissel dususun onlenmesinde onemli olabilir.
Parkinson Hastaligi
Bir calismada, Parkinson hastaligi olan demans hastalari, kontrollere kiyasla beynin belirli bolgelerinde kan akisini azaltmistir.
Alzheimer Hastaligi
Anahtar beyin bolgelerindeki kan akisinin azalmasi, Alzheimer hastaliginin en erken belirtilerinden biridir ve beyne kan akisini artiran tedavi, Alzheimer hastalarina bazi faydalar saglamaktadir.
Depresyon
Gec beyin depresyonu olan bazi hastalarda secilmis beyin bolgelerinde kan akisinda azalma oldugu gosterilmistir.
TSSB
Genellikle, TSSB hastalarinda travmatik deneyimlerin provoke edilmesi, amigdalaya (korku kosullandirmayla iliskili beyin bolgesi) kan akisinin artmasina ve beynin diger bolgelerine kan akisinin azalmasina neden olmaktadir.
OKB ve Anksiyete Bozuklugu
Bazi arastirmalara gore, anksiyete bozuklugu olan kisiler, OKB, agorafobi ve TSSB saglikli insanlardan onemli olcude daha az beyin kan akisina sahiptir.
Egzersize Bagli Yorgunluk ve Genel Yorgunluk
Egzersiz veya fiziksel efordan sonra yorulmak normaldir. Yorgunlugun bir kismi beyne giden kan akisinin azalmasiyla aciklanir. Egzersiz sirasinda artan solunum (hiperventilasyon) arterlerdeki karbondioksit miktarini azaltti. Bu beyne giden kan akisini kisitlar. Beyine mevcut oksijenin azalmasi yorgunluga katkida bulunur. Hipoksi beyindeki adenosini arttirir. Beyindeki artmis adenosin seviyeleri uyusukluga neden olabilir.
Kronik Yorgunluk Sendromu
Kucuk bir klinik arastirmaya gore, kronik yorgunluk sendromu hastalarinin beyine saglikli insanlardan daha az kan akisi vardir.
Beyin Dolasimini Kotu Etkileyen Hastaliklar
Serebrovaskuler hastaliklar, beyin hucrelerine yetersiz kan akisindan kaynaklanan beynin damarlarini etkiler ve sunlari icerir:
• Inme: Beyne surekli kan akisinda ani bir kesinti, norolojik fonksiyon kaybina neden olur. Inme, bir kan damarindaki bir tikaniklik (iskemik) veya beyindeki kanamadan (hemorajik) kaynaklanabilir.
• Stenoz: Genellikle damarlarin sertlesmesinden kaynaklanan kan damarlarinin anormal daralmasidir
• Anevrizma: Arter duvarinda kanla biriken bir cikintidir
Serebrovaskuler hastaliklarin, arterlerin sertlesmesi, kan pihtilarinin veya kan damarlarinda yabanci maddenin (embolizm) bulunmasi veya yuksek tansiyon dahil olmak uzere bircok farkli nedeni vardir. Bu nedenle, bu faktorleri gelistiren herhangi bir yasam tarzi veya diyet mudahalesi beyindeki kan akisini iyilestirebilir.
Sinirlamalar
Beyin dolasiminin artmasi, beyin dolasimi ve bilissel islev arasindaki korelasyonlara ragmen, bellek veya dikkat gibi bilissel islevlerin iyilestirilecegini garanti etmeyebilir. |