| |  Arasidonik Asidin Saglik Acisindan Faydali Rolleri
Arasidonik asit (ARA), dort metilenle kesilmis cis cift bagina sahip 20 karbonlu bir yag asididir. Arasidonik asit, kumes hayvanlari, hayvan organlari ve et, balik, deniz urunleri ve yumurtalar gibi gidalardan elde edilir ve hucrelerin sitozolundeki fosfolipidlere biti******************. Bu yazida bu bilesigin saglik acisindan faydalari hakkinda bilgiler bulunmaktadir.
1) Bebek Gelisimi
Arasidonik asit (AA) bebek gelisimi icin gereklidir ve anne sutunde yeterli seviyelerde bulunmaktadir. Anne sutu bebekler icin cok onemlidir, cunku dogal olarak takviye edilen AA miktari (uretim ve diyet yoluyla) vucutlarinin gerektirdiginden daha azdir. Ayrica birkac yildir gelismis ulkelerde bebek formullerine eklenmistir. Dogumdan once bile, AA plasenta yoluyla fetuse gitmektedir. 2474 kadini iceren bir arastirma, anne sutundeki ortalama AA konsantrasyonunun % 0,47 oldugunu bulmustur. Bununla birlikte bebek buyumesi, beyin gelisimi ve saglik icin onemlidir.
Vizyon: toplam 1949 bebegin 19 calismasinda bir meta-analiz, uzun formullu arasidonik asit iceren doymamis yag asitleri (LCPUFA) takviyesinin bebek formullerinde gorme uzerindeki etkilerini degerlendirmistir. Bebek formullerinin takviyesinin bebeklerde gormeyi ve gorme keskinligini artirdigi sonucuna varmislardir.
Buyume: Preterm (194) veya dusuk dogum agirlikli bebeklerde yapilan iki calisma, farkli bebek formullerinin kullanimini degerlendirmistir. Her iki calismada da yazarlar dokosaheksaenoik asit ile birlikte AA takviyesinin herhangi bir yan etki olmaksizin buyume ve kilo alimini arttirdigi sonucuna varmislardir. Ayrica gelismekte olan bebeklerde kemik olusumunun hormonal duzenlenmesinde rol oynamaktadir. Gelistirme sirasinda, AA role tarafindan uretilen eikosanoidler, kemik yapimi icin gerekli olan kalsiyum ve fosfat seviyelerini dengeleyen sinyallerdir. Bir baska AA urunu olan prostaglandin PGE2, kikirdak olusumunun guclu bir duzenleyicisidir. Ayrica insulin benzeri buyume faktoru kemik, kikirdak ve kaslarin buyumesini guclu bir sekilde uyaran bir protein uretimini artirarak kemik olusumunu tesvik etmektedir. Yuksek seviyelerde PGE2 aslinda kemik olusumunu azaltabilmektedir.
Beyin fonksiyonu: Insan beyni, buyumesi ve islevi icin AA gerektiren % 60 yag icermektedir. AA beyindeki en bol yag asididir ve gelisim sirasinda hizla birikmektedir. Beyin hucreleri kullanarak arastirmacilar AA’nin hucre sagkalimini destekledigi ve noronlarin buyumesini arttirdigi sonucuna varmislardir.
BagisIklik sistemi: AA, bagisIklik sistemi uzerindeki etkileri yoluyla bebeklerin sagliginin korunmasinda potansiyel olarak rol oynamaktadir. AA tarafindan uretilen bilesIkler (eikosanoidler) enflamatuar yaniti duzenlemektedir.
2) Fiziksel Performans
31 direnc egitimi almis erkekte gunde 1 gram arasidonik asit takviyesi enerji seviyelerini arttirmis ve inflamasyonu azaltmistir, ancak kas kutlesi veya gucu uzerinde anlamli bir etkisi olmamistir. Baska bir calismada, 30 egitimli 30 erkege 8 hafta boyunca gunde 1,5 gram AA veya plasebo eklenmistir. AA grubunda zayif vucut kutlesi, ust vucut kuvveti ve tepe gucunde bir artis olmustur. Ayrica yazarlar AA takviyesi ile daha uzun sureli calismalarin yapilmasi gerektigi sonucuna varmislardir. AA takviyesinin yaygin bir iddiasi, kas iltihabina neden olmasidir, ancak 20 saglikli erkegi iceren bir calisma, bunun her zaman boyle olmadigini gostermistir. Ek olarak, dort hafta boyunca gunde 1,5 gram AA takviyesinin kas gelisimi ve yag seviyeleri uzerinde olumlu etkileri olmustur.
3) Parazit Karsiti Savunma
Misir’da 334 saglikli okul caginda olan cocuklar uzerinde yapilan iki calisma, parazitlerin (Schistosoma mansoni) tedavisinde arasidonik asidin (AA) etkinligini ve guvenilirligini degerlendirmistir. 15 gun boyunca gunde 10 mg/kg sadece AA ile takviyesi verilmis ve % 65 ve % 30 oraninda az sayida ogrenci tedavi olmustur. Bununla birlikte, AA takviyesi bir anti-parazitik ilac (prazikuantel) ile birlestirildiginde, % 72 ve % 91 gibi tedavi oranlari onemli olcude yukselmistir. % 45 ve % 85 tedavi oranlari sadece prazikuantelden daha yuksek olmustur.
4) Beyin Korumasi
Arasidonik asit ve urunleri beyindeki sinyal iletimi, norotransmitter salimi, beyin hucresi (noronal) gen ifadesi, beyne kan akisi, uyku/uyaniklik dongusu ve istah gibi cok cesitli fonksiyonlarda yer almaktadir. Hayvan ve hucre calismalarina dayanarak AA’nin anormal metabolizmasi epilepsi, inme, Alzheimer, Parkinson, sizofreni ve duygu durum bozukluklari gibi bir dizi beyin ve psIkolojik rahatsizlikla iliskili oldugu bulunmustur.
5) Karaciger Korumasi
Arasidonik asit acisindan zengin bir yag ile takviye, etanol ile tedavi edilen sicanlarda karaciger hasarini onemli olcude azaltmistir.
Sinirlamalar ve Uyarilar
Arasidonik asidin bebek gelisimi icin onemini ortaya koyan kanitlar guclu olmakla birlikte, fiziksel performansi ve diger yonleri kapsayan calismalar sinirlidir. Dogal olusan bir bilesen olarak AA, kas fonksiyonu ve dayanikliliginda rol oynamaktadir, ancak takviyenin etkileri sonucsuz kalmistir.
Saglik Riskleri ve Onlemleri
Yuksek AA aliminin iltihabi artirip artirmayacagi konusunda bir fikir birligi olmamasina ragmen, bazi populasyonlar tuketimlerinde temkinli olmak isteyebilmektedirler. Bir gozden gecirme makalesinde, arasidonik asidin enflamatuar markorlerin konsantrasyonunu arttirmadigi ve hatta enflamasyonu azaltabilecegi belirtilmistir. Bununla birlikte, omega-6 ve omega-3 yag asitlerinin anti-enflamatuar etkisini reddettigini gosteren kanitlar da bulunmaktadir. Ayrica bir AA metaboliti, PGE2, hem pro-enflamatuar hem de anti-enflamatuar yanitlarda rol oynamaktadir.
Alzheimer hastaligi
Alzheimer hastaligi olan bir fare modelinde, % 2 arasidonik asit iceren yiyecekler, beyinlerinde daha yuksek amiloid plak seviyeleri ile sonuclanmistir. Bununla birlikte, on arastirmalarin gozden gecirilmesi, AA takviyesinin Alzheimer hastalari icin bilissel terapi ile birlikte yararli olabilecegini dusundurmektedir.
Yan Etkiler
Arasidonik asit (AA) takviyesinin herhangi bir yan etkiye veya yan etkilere neden oldugu gorulmemektedir. Bahsedilen tum klinik calismalarda, herhangi bir katilimci uzerinde beklenmedik bir etki bildirilmemistir. AA takviyesinin uzun vadeli guvenligini degerlendirmek icin insanlar uzerinde daha uzun vadeli calismalar yapilmalidir.
Arasidonik Asit EksIkligi
Erken dogmus bebeklerde arasidonik asit eksIkligi dogumdan sonra hizla buyurken alevlenebilmektedir. Bu, merkezi sinir sistemine zarar verebilecek kirilgan ve zayiflamis damarlara yol acmaktadir. Ek olarak, AA eksIkligi bebeklerin bagisIklik tepkisini tehlikeye atmaktadir. Preterm saglikli bebekler uzerinde yapilan bir calismada AA duzeyleri donem bebeklere gore anlamli olarak dusuk cikmistir. Ayrica Preterm bebeklerde anlamli derecede daha az bagisIklik hucresi (lokositler ve T hucreleri) bulunmaktadir. Diger bazi calismalar DEHB, disleksi ve otizm gibi ogrenme bozukluklari olan cocuklarin ve yetiskinlerin anormal derecede dusuk AA duzeylerine sahip oldugunu bulmustur. Calismalardan birinde kontrol denekleri icin normal aralik DEHB olan bireylerde 10,79 (agirlikca %) ile 10,06 (agirlikca %) cikmistir. Kan orneklerinden toplanan verilerin meta analizi, ogrenme ve gelisim bozukluklari olan bireylerde AA konsantrasyonlarinin normalden dusuk oldugunu bulmustur. Ayrica verileri AA eksIkliginin sadece cocuklarda gercekten ortaya cikabilecegini, yetiskinlerde ise vucudun buyuk dalgalanmalara direnebilecegini gostermektedir.
Genetik
Bir calisma, diyabet/metabolik sendromlu 229 katilimciyi degerlendirmis ve Avrupa-Amerikan ve Afrika-Amerikan kokenli bireyleri karsilastirmistir. Rs174537 yakin bir SNP FADS1 geninin en guclu AA seviyeleri ile iliskili oldugu sonucuna varilmistir. Minor alel icin homozigot olan bireyler, major allele homozigot olanlardan anlamli olarak daha dusuk AA seviyelerine sahiptir. Farkli Avrupa ulkelerinden 520 cocugu kapsayan bir baska calismada, FADS1’deki (minor allel rs174546 ) genetik varyasyonun vucuttaki AA duzeylerini etkiledigi sonucuna varilmistir. |