| |  Prof. Dr. Ercument Ovali'dan koronavirusun tedavisi ile ilgili flas aciklama
Prof. Dr. Ercument Ovali, koronavirus tedavisi ile ilgili olarak "Bilimsel verilere gore su an elimizdeki en etkili tedavi ile karsi karsiya oldugumuzu belirtmek istiyorum" dedi. Bu tedavinin bazi yan etkileri oldugunu dile getiren Prof. Dr. Ovali, bu etkilerin cozumlerinin de oldugunu vurguladi.
TUBITAK, Youtube kanali uzerinden "COVID-19 Turkiye Platformu Asi ve Ilac Gelistirme" baslikli bir sanal konferans gerceklestirdi. Cok sayida bilim insanin koronavirusle ilgili calismalarini sundugu konferansa, Sanayi ve Teknoloji Bakani Mustafa Varank da katildi ve bilim insanlarina sorularini yoneltti.
'COK KISA SUREDE INSANLARIN HAYATINA DOKUNACAK BIR TEDAVI'
Laboratuvarda bir suredir ekibi ile birlikte koronaviruse karsi tedavi calismalarini surduren Acibadem Labcell Hucresel Tedavi Laboratuvari sorumlusu Hematoloji Uzmani Prof. Dr. Ercument Ovali, “Bilimsel verilere gore su an elimizdeki en etkili tedavi ile karsi karsiya oldugumuzu belirtmek istiyorum. Bu, 'Konvelsan plazma' dedigimiz insanlarin cok kisa surede hayatina dokunabilecek bir tedavi metodu. Konvelsan plazma dedigimiz sey, bagisIk insanlarin kaninin diger insanlarin tedavisi icin kullanilmasi. Bu metot, EBOLA verisine baktigimiz zaman etkili oldu ve emniyetli oldugunu goruyoruz. Influenza calismalarinda ayni sonuclari goruyoruz. H1N1 verileri de ayni sekilde emniyetli ve etkili oldugunu gosteriyor. SARS ve MERS verisi ozellikle erken kullanimda etkili ve emniyetli oldugunu gosteriyor. Ve son olarak da COVID-19'da yapilan calismalar ileri seviyedeki hastalarda dahi etkin ve emniyetli oldugunu gosteriyor" dedi.
“CALISMALARI 'COK ACIL' VE 'UZUN VADELI' OLARAK IKI GRUBA AYIRMALIYIZ"
Konusmasina yapilan calismalarin organizasyonu ile ilgili bir oneri yaparak baslayan Prof. Dr. Ercument Ovali, “Once bir onerim olacak, bu onerim hem Turkiye Saglik Enstituleri Baskanligi (TUSEB) hem TUBITAK hem de bakanliklara olacak. Calismalarimizi bir kere iki gruba ayirmak zorundayiz. Bir tanesi cok acil olacak calismalar, yani onumuzdeki birkac ay icinde sonuclari hastalara dokunacak olan calismalar ve uzun vadeli calismalarin ikiye bolunerek dizayn edilmesi gerekiyor. Bir de benim tum bu calismalar esnasinda gordugum cok onemli bir sey daha var. Temel bilimciler, ayri calisiyor klinisyenler ayri calisiyor ve aslinda klinisyenlere son derece onemli bazi noktalarda ihtiyac var. Bir ornek vermek istiyorum, hastalarimiz virusun meydana getirdigi reaskiyon nedeni ile nefes alamadiklari icin kaybediliyor. Iceriye cok guclu bir sekilde oksijen verip, akcigerin zari icerisinde meydana gelmis ince, jelimsi tabakayi asmaya calisiyorlar. Oncelikle klinisyenlerin bu jelimsi tabakanin ortadan kaldirilmasi konusunda cok onemli destege ihtiyaclari var. Virusu durdurmak cok onemli ama once oksijeni daha iyi iceriye nasil alabiliriz, bunun hizla calisilmasi lazim. Cunku entubasyonu olan hastalarimizin en acil buna ihtiyaci var. Bu oksijen iceriye daha iyi nasil verilebilir? Jel nasil dagitilabilir? Bunun simdi hic konusuldugunu gormuyorum, mutlaka tartisilmasi gereken ya da calismalarda klinisyenler ile temel bilimcilerin tartisabilecekleri modellerin gelistirilmesi gerektigine inaniyorum" seklinde konustu.
Bir baska onemli noktanin ise, bu surecte yapilan mevcut tedavilerinin hicbirinin olum hizini degistirmedigi oldugunu vurgulayan Ovali, “Yani bugun icin uygulanan tedavilerin, Aralik ayinda baslayan bu enfeksiyonda bu kadar tedavi degisIkligine ragmen, bugun geldigimiz noktada dunyada olum hizlarinin degismedigini goruyoruz. Bu da mevcut tedavilerin ise yaramadigini, daha acil bir seye gereksinim oldugunu gosteriyor. Bir baska nokta, bir ulke bir virus ile savasmak istiyorsa, oncelikli olarak bu virusu izole edebilmeli ve cogaltabilmeli. Turkiye'de BSL 3 ve BSL 4 laboratuvarimiz maalesef yok. En kisa surede organize edilmeli ve kurulmali. BSL 3 laboratuvari ise bizde var, bir TUBITAK'ta var bir de saniyorum Ankara'da vardi diye biliyorum. Bu laboratuvarlarin sayisi hizla artirilmali. Bu cok onemli bir nokta" dedi.
'5 AYRI KONUDA CALISMAMIZ VAR AMA BUNDAN BIR TANESI SON DERECE ONEMLI'
Ovali, ekibi ile birlikte 5 ayri konuda yaptigi calismalari su sekilde anlatti:
“Bundan sonra da biz ne yapacagiz bunlardan bahsetmek istiyorum. Bizim 5 ayri konuda calismamiz var ama bundan bir tanesi son derece onemli. Biri asi gelistirmesi, ekibim Turkiye'deki tek canli virusu izole edip uretmeye calisan bir grup. Bildigim kadariyla baska virus uretimine calisan bir grup yok ki virusun uretilmesi bu viruse antikor gelistirilmesi. Ve bu virus uzerinde yapilacak calismalarin, bilgisayar modellemesinin otesinde faydasi olacagini dusunuyorum. Bir diger yaptigimiz sey, kok hucrelerin bu anlamda kullanilmasi ve molekulunun klinikteki ekinliginin test edilmesini iceren calismalar ama en cok onem verdigimiz ve bugun anlatmak istedigim konu ile ilgili yani 'Konvelsan plazma' dedigimiz insanlarin cok kisa surede hayatina dokunabilecek bir tedavi metodundan bahsetmek istiyorum. Simdi oncelikle neden konvelsan plazma? Hayatimiz icin neden onemli biraz ondan bahsetmek istiyorum. Bir kere konvelsan plazma dedigimiz bagisIk insanlarin kaninin diger insanlarin tedavisi icin kullanilmasi 18. Yuzyilin sonlarina dayanmakta. EBOLA verisine baktigimiz zaman etkili oldu ve emniyetli oldugunu goruyoruz. Influenza calismalarinda ayni sonuclari goruyoruz. H1N1 verileri ayni sekilde emniyetli ve etkili oldugunu gosteriyor. SARS ve MERS verisi ozellikle erken kullanimda etkili ve emniyetli oldugunu gosteriyor ve son olarak da COVID-19'da yapilan calismalar ileri seviyedeki hastalarda dahi etkin ve emniyetli oldugunu gosteriyor. Dolayisiyla bugun baktigimizda, su anki profil acisindan baktigimizda, mevcut tedavilere gore daha az yan etkiye ve muhtemelen test edilmedigi icin, karsilastirilan bir calisma olmadigi icin onlardan daha etkili oldugunu soyleyebiliriz"
'YAN ETKILERI VAR'
Bu tedavinin de bazi yan etkileri oldugunu dile getiren Ovali, bu etkilerin cozumlerinin de oldugunu vurgulayarak sunlari ifade etti:
“En onemli yan etkilerden biri SARS ve MERS'de yapilan calismalarda, bu plazmayi insanlara infuze ettikten sonra enfeksiyonun aktive olabilmesi gibi bir yan etki. Ikincisi bir baska insanin plazmasini tedavi icin kullandiginizda islerin immun yaniti gecikebiliyor. Infuze edilen plazmanin icindeki antikorlarin hastanin akcigerlerinde yeni lezyonlara sebep olabilmesi soz konusu ve yeterli miktarda antikor verebilmek icin yuksek miktarda plazma infuze ettiginizde ise akcigerde bizim TACO adini verdigimiz transfuzyon ile iliskili kalpte yuklenmeye neden olmasi ile birlikte, kalp yetmezligini artirabiliyor, enfeksiyon bulastirabiliyorsunuz. Ve son olarak alerji. Peki bu yan etkileri kontrol edebilir miyiz? Evet tabii ki edebiliriz. Bunun birinci yolu, infuze ettigimiz plazmanin icindeki antikor cesitliliginin fazla ve yuksek olmasi. Ikinci problem, Gecikmis ummin yanit. Sozunu ettigimiz plazmanin icindeki antikorlar akcigerde yeni hasarlar yaratabilir ama bunu onlemek de son derece kolay. Eger bu plazmalar erkeden ya da hic dogum yapmamis kadinlardan hazirlandigi takdirde bu sorun da asilabiliyor. Bir diger problem asiri miktarda antikoru vermek istiyorsaniz yuksek seviye vermek zorundasiniz ve entube durumdaki kalp yetmezligi gelismis hastalarda bu kadar yuksek plazma sorun yaratabiliyor. Bu durumda verdigimiz plazma mutlaka konsantre, dusuk seviyeli olmali.
Enfeksiyon bulasi agir durumda zaten bir grup enfeksiyon ile savasiyor, yeni bir enfeksiyon bulastirma sanssizligini vermemelisiniz. Bu durumda da plazmalarin verilmeden once patojen olarak tum viral ya da bakteriyel yuk acisindan inaktive edilmesi son derece onemli. Hemoliz (Hemoliz, hemolitik anemidir. Hemolitik anemi, dis veya ic olabilir. Kirmizi kan hucreleri, tum vucuda kalbinizden akcigere kadar oksijen tasima gibi onemli bir misyona sahiptir. Kirmizi kan hucrelerini, kemik iligi yapar. Kemik iligi, kirmizi kan hucrelerini yapmayi biraktiginda hemolitik anemi ortaya cikar. Yani kirmizi kan hucreleri olmasi gereken omurlerini tamamlamadan hasara ugrayip yikilirsa Hemoliz denilen Hemolitin Anemi meydana gelir) de onemli olabilir cunku zaten anemisi meydana gelmis bir hastada yeni bir hemoliz anemiyi derinlestirecek. Bu durumda infuze ettigimiz plazmalarin icindeki kan gruplarina karsi olan antikorlarin da kontrol edilmis, belli bir miktarin altinda olmasi gerekiyor. Alerji ise Allah'tan cok sorun degil."
HIZLA DONOR CAGRISI YAPILMALI
Bu tedavi yonteminin uygulanmasi icin hizla donor cagrisi yapilmasi gerektigine dikkat ceken Ovali, sozlerine soyle devam etti:
“Bu durumda biz eger dogru bir konvelsan plazma tedavisi yapacak isek havuzlanmis, icindeki antikorun 1/300'den daha yuksek olan, icinde elektrositlere karsi antikor miktarinin dusuk oldugu, patojen free ve konsantre bir plazmaya ihtiyacimiz var. Hepimiz biliyoruz dun itibariyla Saglik Bakanligimiz hizla bu tedaviyi onayladi. Biz bu acidan son derece mutluyuz ve bir de genelgenin arkasinda dikkat edilmesi gereken noktalari yazdi. Simdi, bakanligimizin bu sartlari olustururken sunu goz onune aldigini cok iyi anliyorum. Hizla plazma tedavisi her yerde devreye girebilir. Yalniz benim bu noktada kuskularim var, standart plazma beraberinde istenmeyen sorunlari getirebilir. Iste bu yuzden grubumuz 4 haftadir calisiyor ve su anda uretime hazir olan FDA'in (Amerika BirlesIk Devletleri'nin Saglik Bakanligi'na bagli; gida, diyet eklentileri, ilac, biyolojik medikal urunler, kan urunleri, medikal araclar, radyasyon yayan aletler, veteriner aletleri ve kozmetiklerden sorumlu burosu) belirttigi standartta urunu hazirlamis durumda. Bir kere donor secim kriterlerimiz var. Bu noktada, bir seyin altini cizmek istiyorum. Ulkemizde ozellikle konvelsan plazmayi ana kaynagi olan bagisIk donorlere ulasabilmek mumkun ve burada alinan standartlar da cok agir degil. Su anda bizim sadece kendi hastalarimizdan saptadigimiz, ozellikle kendi hastalarimiza bulastirmis olan hastalarimizin cocuklarinin immun oldugunu goruyoruz ve bizim elimizde yaklasIk 20 civarinda donor var. Bir kere donor cagrisi hizla yapilmali, davet edilmeli. Bu noktada tarama testleri cok onemli. tarama testleri sadece hastalara yapildigi surece, bizim immun insanlari bulabilme sansimiz kisitlaniyor. O yuzden bir organizasyonun alinan karar hizla eklenmesi gerekiyoro
Su anki uretim metodlarini da anlatan Ovali, “Uygun donor seciliyor, once patojen inaktive ediliyor, icerisindeki proteazlar (Proteinlerin parcalanmasindan sorumlu enzim grubu) ki bu viral enfeksiyonlarda bunlari cok istemiyoruz, azaltilarak konsantre ediliyor. Sonra icindeki antibody titresi (Bir antikor titresi, belirli bir epitopu taniyan ve hala pozitif bir sonuc veren en buyuk seyreltmenin tersi olarak ifade edilen bir organizmanin ne kadar antikor urettiginin bir olcumudur.) gosteriliyor ve 100 ml'lik kryobagler halinde hazir. Yapilan kalite kontrol testlerinden bir tanesine dikkatiniz cekmek istiyorum. Bu teste ozellikle canli Covid-19 virusu uzerinde degisIk iluzyonlarla koydugunuzda elinizdeki plazmanin etkinligini gosteriyor. Sonuc olarak plazma tedavisi elimizdeki en guclu tedavi ve bunun biran once uygulamaya yuksek standartta girmesi gerekiyor. Bunun icin de bir organizasyon hazirladik, yakinda bakanligimiza sunacagiz. Bu organizasyonda donor secimi ve gelismeleri takip edecek ve verilen plazmanin etkinligini takip edecek bir bilim kurulu, bir uretim merkezi, bir donor organizasyon alt yapisinin hizla olusmasi gerekiyor. Ben bakanligimizin bunlari cok kisa surede organize edecegine inaniyorum. Ve bilimsel verilere gore su an elimizdeki en etkili tedavi ile karsi karsiya oldugumuzu belirtmek istiyorum" diye konustu.
BAKAN VARANK DA PROF. DR. OVALI'YA SORULARINI YONELTTI
Ovali'nin sunumunun yapmasinin ardindan canli konferansta kendisine sorular yonelten Sanayi ve Teknoloji Bakani Mustafa Varank, “Soyle bir cumle kurdunuz, aslinda tedavilerine etkinligi ile ilgili bir endise belirttiniz basta ama bu antikor tedavisi ile ilgili de cok heyecanli konusuyorsunuz. Burada ufak bir celiski var gibi anlasilabilir izleyicilerimiz tarafindan. Antikor tedavisi sonucta cok geleneksel bir yontem, dunyada herkes bunu uyguluyor ve bir netice aliyor. Sizin gozlemlerinize gore iyilesme oranlarindan bahsedebilir misiniz?" diye sordu. Ovali, Varank'in ilk sorusunu, “Sonuclar ile ilgili, mevcut tedavilerin ise yaramadigini soylemek istemiyorum sadece bir cok tedavi degismesine ragmen olum oranlari Aralik'ta da ayni, bugun de ayni. Yalniz Cin datasina bakarsaniz diyor ki, verdigim tum hastalarda ise yaradi. MERS ve SARS da oyle, H1N1 de oyle, EBOLA da oyle. Aslinda bu cok klasIk bir tedavi, gercekten ise yarayabilir. Ama yuzde yuz mu, bu sorunun cevabini onumuzdeki birkac haftada verebilecegim" diye yanitladi.
Ovali'nin cikarttigi calisma modeli hakkinda da soru yonelten Varank, “Bir model cikartmissiniz modelinizde anladigimim kadariyla sadece virus testi degil, antijenden giden sistem ile hasta olmus ve tedavi olmuslardan antikor almayip bu antikor bazli testleri de yaparak hic belirtisiz bu isi atlatanlari da tespit edip bunlardan da antikor plazma uretimi yapalim diyorsunuz. Ama benim konustugum insanlar sunu soyluyor eksIk bilgi olabilir. Antikor testlerindeki dogruluk oranlarinda bir sIkintidan bahsediliyor. Yani bu PSR temelli antijen testleri kadar dogruluk oranlarini yakalayamadigi… Sizin yaptiginiz calismalarda boyle bir seye sahitliginiz oldu mu? antikor testlerinin basarilarini nasil goruyorsunuz?" dedi.
Prof. Dr. Ercument Ovali bu soruya ise, “Yanlis pozitifligi az ama yanlis negatifligi fazla. Ama zaten biz bu donorlerden elde ettigimiz sonuclari, virus uzerine plazmayi koyup virusu durdurup durdurmadigini zaten gozlemliyoruz. O yuzden bu risk azalir. Ama ben bir ekonomist degilim, bunun ulke ekonomisine, boyle buyuk bir taramanin ya da bu taramalardaki yanlis sonuclarin ulke ekonomisine zarari ne olabilir. Bize bir yol gosterirseniz bakanlik olarak, biz o modeli bakanliklarimiz ile birlikte dizayn edebiliriz" seklinde yanit verdi.
'BENIM TEK ENDISEM...'
Bakan Varank'in “Aslinda Turkiye'nin her tarafinda bu isi yapmak isteyen ekipler var. Mesela Gaziantep'te bir ekip var. Diger arkadaslar da calismak istiyor. Madem bir standart olusturulmasi gerekiyor. Bu urunun standardi ile ilgili bir yapiyi hizlica kurmaya calissak, bu standardi olusturacak yapiyi belki TUBITAK altinda kurabiliriz ya da sizin calistiginiz merkezi bir ulusal altyapiya cevirip orada boyle bir sey yapabiliriz. Bu konuda da fikrinizi merak ediyorum" sorusunu ise Ovali, “Diger gruplarin calistigini biliyorum, iyi ki varlar. Biz sadece Acibadem olarak Turkiye'ye yetebilme imkanina sahip degiliz ama standardin olusturulmasi cok onemli. Antep de, Hacettepe'de bunu yapmali. Belki soyle bir hizmeti verebiliriz, plazmalar merkezlerde toplanir, bunlarin inaktive edilmesi belli merkezlerde yapilir. Bunlarin belli merkezlere gelip standart uretimi olabilir. Ama bu arada, standart urunun yetisemeyecegi hastalarin oldugunu biliyoruz. Bu durumda da tabii ki diger urun hastalara verilebilir ama benim tek endisem, diger urun ve standart urunun kullanilmasi ile birlikte cikabilecek tedavi farkliliklarinin bir hayal kirikligi yaratarak plazmanin onunu kapatmasi. Aslinda temel korkum bu. Cunku verdik ise yaramadi, insanlar panik halinde ve hekimler o tedaviyi hizla terk edecek. Standartta gidersek, akini ve karasini gorecegiz. Biz sizlerin bize verecegi her seye haziriz. Bizi koordine edin, belirlediginiz sekilde calisalim. Yeter ki bizi dinleyin“ diye cevapladi. |