Babası Göktürk Devlet'inin kurucusu İlteriş Kutlug Kağan olan Bilge Kağan, amcasının oğlu İnal'ı devirerek Göktürk hükümdarı oldu.



Bilge Kağan kimdir, ne zaman öldü?

Göktürk Devleti'nin sınırlarının genişlemesini sağlayan Türk hükümdarı Bilge Kağan'ın en büyük hedefi göçebe olan Türkleri yerleşik hayata geçirmekti. Bilge Kağan sözleri, Orhun yazıtları ve daha fazlası yazımızda.

İNAL'I DEVİREREK GÖKTÜRK HÜKÜMDARI OLDU

Büyük Türk hükümdarı Bilge Kağan, 683 ya da 684 yılında doğdu. Babası Göktürk Devleti'ni yeniden kuran İlteriş Kutlug Kağan, annesi İlbilge Hatun'dur.

8 yaşında babasını kaybeden Bilge Kağan, 24 yıl boyunca Göktürk Devleti kağanlığı yapan amcası Kapağan Kağan tarafından büyütüldü. Amcası öldüğünde yerine geçen oğlu İnal'ı devirerek 32 yaşında 716 yılında Göktürk Devleti'nin başına geçti.

Bilge Kağan'ın ilk işi ordunun başına 31 yaşındaki kardeşi Kül Tegin'i, vezirliğe de Tonyukuk'u getirmek oldu.

GÖKTÜRK DEVLETİ'NİN TOPRAKLARINI GENİŞLETTİ

Bilge Kağan'ın en büyük hedefi Türkleri yerleşik hayat geçirmekti. Bilge Kağan döneminde Göktürk Devleti'nin sınırları Çin'in Şan-Tung ovasından, İç Asya'da Karaşar bölgesine, kuzeyde Bayırku sahasından Ani Irmağı havalisi ve Batı Demir Kapı'ya (Ceyhun Irmağı'nın yakınında Semerkand-Belh yolu üzerinde) kadar ulaştı.

Tonyukuk, Bilge Kağan'a vezirlik yapmanın yanı sıra, ona kızını vererek kayınpederi de oldu.

BAKAN'I TARAFINDAN ZEHİRLENDİ

Önce veziri Tonyukuk'u sonra kardeşi Kül Tegin'i kaybeden Bilge Kağan'ı, Çinlilerle işbirliği yapan bakanı Buyrak Cor (Buyrukçur) zehirledi. Yatağında hasta yatarken, kendisini zehirleten bakan ve yardımcısını öldürten Bilge Kağan, 25 Kasım 734'de hayatını kaybetti. Cenazesi 22 Haziran 735 tarihinde defnedildi.

ORHUN YAZITLARI

Orhun Yazıtları, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları olarak bilinen Türklerin bilinen ilk alfabesi Orhun alfabesi ile Göktürkler tarafından yazılan yapıtlardır.

Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarını Yolluğ Tigin yazmıştır. Yolluğ Tigin aynı zamanda Bilge Kağan'ın yeğenidir. Yazıtlarda bu abidelerin sonsuzluğa kadar kalması temennisi ile "Bengü Taşlar" denmiştir.

Yazıtlar, 1889 yılında Moğolistan'da Orhun Vadisi'nde bulunmuşlardır. Bu yazıtlar II. Göktürk Kağanlığı'na aittir. Yazılış tarihleri MS. 8. yüzyılın başlarına dayanmaktadır.

Yazıtlardan Kül Tigin Yazıtı 732 yılında, Bilge Kağan Yazıtı 735 yılında yazılmışlardır.

Bilge Kağan'ın Kötü Devlet Adamlarına Eleştirisi

Bilge Kağan'ın ağzından ifade edilen bu eleştirilerde, Göktürklerin bağımsızlığını kaybetmesi başta olmak üzere, toplumun yoksullaşmasının ve devletin yıkılmasının ana nedeni; başa geçen kağanların, "Bilgisiz, iradesiz, öngörüsüz" olmalarıdır.

Bu eleştiriler sadece kağanlarla sınırlı kalmamış, kağanların beyleri ve yer yer bu kötü devlet adamlarına uyan, ya da bilgili kağanlarının sözünü dinlemeden, başına buyruk hareket eden, millet (bodun) de eleştirilmiştir.