| |  Astimi Olanlarin Coronavirus (Covid-19) Hakkinda Bilmesi Gerekenler
Koronavirus, hayvanlarda sIklikla gorulen bir virus turudur. Bazen insanlara yayilabilir fakat bu nadirdir. Aralik 2019’da yeni bir koronavirus yayilmaya baslamistir. Uzmanlar, insanlarin virusu ilk kez bir baliktan ve canli hayvan pazarindan aldigini dusunmektedir fakat simdi insandan insana yayilmaktadir. Dunya Saglik Orgutu (WHO veya DSO) bunu kuresel bir pandemi (kolayca yayilan yeni bir virus salgini) ilan etmistir. Hastalik Kontrol ve Onleme Merkezlerine (CDC) gore, koronavirus semptomlari sunlari icerebilir:
*Ates
*Oksuruk (genellikle kuru)
*Nefes darligi
*Yorgun ve bitkin hissetmek
Koronavirus, grip, soguk alginligi gibi solunum hastaliklari ve mevsimsel alerjilerin benzer bazi semptomlari vardir. Ates ve oksuruk varsa doktor aranmalidir. CDC, semptomlarin virusle temas ettikten 2 ila 14 gun sonra ortaya cikabilecegini dusunmektedir.
Koronavirus Nasil Yayilir?
Virus oksurme (veya hapsirma) yoluyla yayilir. Virus, oksuruldugunde havaya yayilan damlaciklar icinde olacaktir. Bunlar agir damlaciklardir ve hizli bir sekilde asagidaki zemine, yuzeye duserler. Koronavirus hastaligina sahip birinin 1-2 metre yakininda olan kisiler damlaciklarin ulasabilecegi bolge icinde olabilir. Hasta olan biri yakinindaki birinin yuzune veya cevresine oksururse ortamda bulunanlar enfekte olabilir. Bu yuzden herkesin dirseklerine veya mendiline oksurmesi/hapsirmasi, daha sonra atmasi ve ellerini yikamasi onerilir. Hasta olan insanlar da hastaligin yayilmasini durdurmak icin bir maske takmalidir. Koronavirus ayrica insanlarin oksurdugu yuzeylerde kalabilir. Uzerinde virus bulunan bir yuzeye dokunup agza, buruna veya gozlere dokunulursa kisiler hastalanabilir.
Kimler Risk Altindadir?
Su anda, yeni koronavirusun astimi olan insanlari nasil etkiledigine dair cok az veri vardir. 140 vakadan olusan bir calismada astimla hicbir baglanti gorulmemistir. Bununla birlikte, astimin diger koronavirus suslariyla daha da kotulestigi bilinmektedir. DSO (Dunya Saglik Orgutu) ve CDC’ye gore, en yuksek risk gruplari sunlardir:
*Cin, Iran, Guney Kore ve Avrupa’ya seyahat edenler
*Koronavirus hastaligina yakalanan bir kisinin bakimini yapanlar
*60 yas ustu insanlar
*Asagidakiler gibi kronik tibbi rahatsizliklari olan insanlar:
-Yuksek tansiyon
-Kalp hastaligi
-Diyabet
-Astim
Astim hastalari, bulunduklari toplumda her turlu solunum yolu hastaligi yayilirken onlem almalidir. CDC, yuksek risk altindaki kisiler (astimi olanlar dahil) icin yeni yonergeler yayinlamistir. Bu yonergenin iceriginde sunlar vardir:
*Erzak ve gerekli malzemelerin stoklanmasi (14 ila 30 gunluk tedarik)
*Digerler kisilerden uzak durmak icin adimlar atilmasi (sosyal mesafe, yaklasIk 2 metre)
*Hasta olan insanlardan kacinilmasi, yakin temasin sinirlandirilmasi ve sIk sIk ellerin yikanmasi
*Kalabaliktan mumkun oldugunca kacinilmasi
*Gerekli olmayan seyahatlerden kacinilmasi
*Evin ve arabanin, ozellikle de kapi tokmagi, elektrik dugmeleri, cep telefonlari, araba kapi kollari ve direksiyon gibi sIk dokunulan ogelerin temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi
Bulunduklari ya da yasadiklari ulkede bir salgin olanlarin mumkun oldugunca evde kalmasi onerilir. Yiyecek ve malzemelerin bir baskasi tarafindan eve teslim edilmesinin yollari (online alisveris gibi) bulunmaya calisilmalidir. Ulkemizde grip aktivitesi hala yuksektir. Bir kisi hastalanirsa, koronavirus salgininin oldugu bir bolgede yasanmadigi surece muhtemelen grip geciriliyor olabilir. Oksuruk, ates belirtileri gorulurse aile hekimleri ya da “Alo 184 “ hatti aranmalidir. Grip icin antiviral tedaviler mevcuttur.
Astimi Olanlar Ne Yapmali?
Koronavirus hastaligi 2019 (COVID-19) pandemisi tum insanlar icin korkutucudur, ancak astimi olanlar icin SARS-CoV-2’ye (COVID’e neden olan virus) sahip olmak daha korkutucudur. Su anda astimlilarda enfeksiyon oranlarinin arttigina dair bir kanit yoktur. Hastalik Kontrol ve Onleme Merkezleri, orta siddetli astimi olan hastalarin daha buyuk risk altinda olabilecegini belirtse de su anda bunu destekleyecek yayinlanmis bir veri bulunmamaktadir fakat degisime ugrayan bir pandemiyle ugrasildigi ve yeni bilgilerin gelecekte durumu degistirebilecegi unutulmamalidir. Astimi olanlar koronavirus pandemisinde en buyuk risk altinda olanlar arasindadir ve onlem almalari gerekir.
Astim alevlenmelerine neden oldugu gosterilen koronavirusler mevsimsel versiyonlardir. SARS-CoV-2 virusu (diger iki pandemik koronavirus olan SARS-CoV ve MERS-CoV gibi) astim alevlenmelerine neden oluyor gibi gorunmemektedir. Yine de astim hastalarinin astimlarini mumkun olan en iyi sekilde kontrol altinda tutmalari her zaman onemlidir bu nedenle kullanilan ilaclara devam edilmelidir. Bu sekilde, herhangi bir enfeksiyon veya alerjen astimin alevlenmesine yol acarsa akcigerler en iyi sekilde hazirlanmis olur. Bu salgin (pandemi) sirasinda astimi olan insanlar yaptigi her seyi yapmaya devam etmeli, gelisebilecek herhangi bir semptom hakkinda doktorlarina bilgi vermelidir ve elbette sosyal mesafe uygulanmali ve ellerin yikanmasi unutulmamalidir.
Steroidler ve Koronavirus
Mevcut pandemide astimi olan bir kisinin yapabilecegi en iyi sey astimlarini kontrol altinda tutmaktir. Bir denetleyici ilaci durdurmak, ozellikle bahar alerjisi sezonuna girerken kisiyi astimin alevlenmesi riski altina sokacaktir. Mevcut pandemide, bir alevlenmenin tedavisi muhtemelen bireyin COVID-19 olan birine maruz kalma riskinin cok daha yuksek oldugu acil servise veya acil bakima gitmesini gerektirecektir. Yani, bir bakima, astimi olan kisiler astimi kontrol altinda tutmaya devam ederek aslinda COVID-19’a maruz kalma sanslarini azaltmaktadir.
COVID-19 hastaliginda steroidlerin kontrendike olduguna dair birkac rapor vardir, bu yuzden astimi olan bircok kisi hastaligini kontrol eden steroid ilaclari (inhale veya oral) ne yapmasi gerektigini merak etmektedir. ACAAI (Amerikan Alerji, Astim ve Immunoloji Koleji)’ye gore, inhale kortikosteroidler ve biyolojik maddeler dahil hicbir astim ilacinin COVID-19’a yakalanma riskini artirdigi gosterilmemistir. Eger virus alinirsa astim ilaclarinin enfeksiyonu daha da kotulestirecegi bilgisi yoktur. Alinan ilaclara devam edilmeli, alim durdurulmamalidir. Steroidlerin SARS-CoV-2’nin yayilmasini artirabilecegini one suren veriler, sadece hastanede viral hastaliklar nedeniyle yatan hastalarin sistemik steroidlerle tedavi edilmesinden kaynaklanmaktadir. Astim gibi diger hastaliklarin tedavisinde steroid kullanimi arastirilmamistir. ACAAI, herhangi bir sorunu olan, nefes almakta zorluk ceken veya astim belirtileri daha siddetli hale gelen kisilerin bir alerjiste basvurmasini onermektedir. Koronavirus riski daha yuksek olan diger kisiler arasinda yaslilar ve bagisIklik yetmezligi olan veya bagisIklik sistemini zayiflatan diger kronik rahatsizliklari olan insanlar bulunur. Simdilik, ACAAI astimi olan veya immun yetmezligi olanlara tedavilere devam etmelerini onermektedir. Nebulizerler uygun sekilde kullanilmali ve temizlenmelidir.
Koronavirus ve Diger Solunum Yolu Enfeksiyonlari Nasil Onlenebilir?
Simdiye kadar gorulen koronavirus vakalarinin % 80’i hafiftir ve sinirli bir sure devam eder.. Grip ve diger solunum yolu enfeksiyonlarindan kacinmak icin atilmasi gereken adimlar insanlarin koronavirusten korunmasina yardimci olacaktir. Herkesin asagidaki onerileri takip etmesi tavsiye edilmektedir:
*Eller sIk sIk, oksurdukten veya hapsirdiktan sonra her zaman sabun ve ilik suyla en az 20 ila 30 saniye boyunca yikanmali veya akan suya erisim yoksa en az % 60 alkol iceren bir el dezenfektani kullanilmalidir.
*Gozlere, buruna veya agza dokunulmamalidir.
*Oksururken ve hapsirirken agzi ortmek icin mendil kullanilmali ve hemen atilmalidir.
*Hasta olan veya hasta olan biriyle temas halinde olan insanlardan uzak durulmalidir.
*Sik dokunulan nesneler ve yuzeyler temizlenmeli, dezenfekte edilmelidir.
*Makyaj malzemeleri, yiyecekler, tabaklar veya kasIk, catal, bardak gibi esyalar baskasiyla paylasilmamalidir.
*Astimi kontrol altinda tutmak icin gunluk astim ilaclari alinmalidir.
*Kisi hasta ise evde kalmalidir.
Mevsimsel Alerjiler ve Astim
Bahar aylarinda polenler de artmaktadir. Mevsimsel alerjiler alerjik astimi olan insanlari etkileyebilir. Polen alerjileri astim semptomlarini tetiklerse, astim ataklarini veya nobetlerini onlemek, alerjiler kontrol altinda tutmak icin alerji tedavi planina uyulmalidir. Su anda kisinin kendini korumasinin en onemli yolu astimin kontrol altinda tutulmasidir. Astim kontrol altinda degilse hemen doktor aranmali, astim eylem plani takip edilmelidir. Yeni koronavirus icin henuz bir asi yoktur. Henuz yaptirmamis olanlar grip asisi yaptirmalidir cunku gripten korunmak icin cok gec degildir. Grip mevsimi Mayis ayina kadar surebilir. Hastaliga karsi korunmak icin maske takilmasi WHO veya CDC tarafindan onerilmemektedir. Sadece hasta olan insanlar veya hasta olanlarin bakicilari maske takmalidir. |