Insan Beyni Eksiltici DegisIklikleri Neden Gozden Kacirir?
Beynimiz neden cikartma, eksiltme, sadelesme yoluyla gelisme firsatlarini kacirir hic dusundunuz mu?
Yeni bir calisma, insanlarin neden her turlu baglamda iyilestirilmesi gereken bir duruma, nesneye veya fikre cozum olarak “cikartma” stratejisine nadiren baktigini acikliyor. Bunun yerine, yardimci olsun ya da olmasin neredeyse her zaman bazi unsurlar eklemeyi yegliyoruz.
Daha az, daha etkili olabiliyorken ya da az olanla nokta atisi yapabilecekken acaba niye abartmayi seviyoruz?
Nature’in kapaginda yer alan yeni bir makalede, Virginia Universitesi arastirmacilari konuya isIk tutuyor. Ustelik de ekibin bulgulari, insanlarin ezici programlarla mucadele etmelerinin, kurumlarin burokrasinin cogalmasina engel olmasinin ve ozellikle arastirmacilarin ilgisini ceken husus insanligin, gezegenin kaynaklarini tuketmesinin temel bir nedenini ortaya koyuyor.
Muhendislik Sistemleri ve Cevre Bolumu Copenhaver Docenti Leidy Klotz, “Bu benim ana ilgi alanim olan muhendislik tasariminda oluyor” diyor. “Ama bu ayni zamanda yazili faaliyetler, yemek pisirme ve diger her seyde de oluyor – sadece kendi calismanizi dusunun ve goreceksiniz. Aklimiza gelen ilk sey, onu daha iyi hale getirmek icin “Ne ekleyebiliriz?” oluyor. Calismamiz zararimiza olsa dahi, tek dogru yol cikartmak olsa bile eklemeyi dusunuyoruz. Mali tesvikle bile, yine de elimizden cikartmayi dusunmuyoruz.” diye ekliyor.
Calismasinda, muhendislik ve davranis bilimi arasindaki ortusmeleri arastiran Klotz, bizim “eklemeci” davranisimizin dogasini gosteren disiplinler arasi arastirmada Batten Liderlik ve Kamu Politikasi Okulu’ndan uc meslektasiyla birlikte calisti. Batten Kamu Politikasi ve PsIkoloji Fakultesi yardimci docenti Gabrielle Adams ve docent Benjamin Converse ve yine Batten’den doktora mezunu arkadasi Andrew Hales, bu fenomeni incelemek icin bir dizi gozlemsel calisma ve deneyde Klotz ile isbirligi yapti.
Arastirmacilar, insanlarin neden sistematik olarak cikartma yerine eklemeyi tercih ettiklerine yonelik iki genis kapsamli olasilik ortaya koyuyorlar. Birincisi, insanlar, hem olasiliklar icin fikirler uretirler hem de eksiltici cozumleri orantisiz bir sekilde atarlar ya da ikincisi eksiltici fikirleri tamamen gozden kacirirlar. Arastirmacilar ikinci olasiliga yogunlasiyor.
Converse, “Ilave fikirler, akla hizli ve kolay bir sekilde gelir, ancak eksiltici fikirler daha fazla bilissel caba gerektirir” diyor. Insanlarin genellikle hizli hareket ettikleri ve akla gelen ilk fikirlerle calistiklari icin, cikartmayi hic dusunmeden eklemeli cozumleri kabul etiklerini sozlerine ekliyor.
Arastirmacilar, kendi kendini pekistiren bir etki olabilecegini dusunuyor.
Adams, “Insanlar eklemeli stratejilere ne kadar cok guvenirse, bilissel olarak o kadar erisilebilir hale gelirler” diyor. Zamanla, ilave fikirler arama aliskanliginin daha da guclenebilecegini ve uzun vadede, dunyayi “cikartma” yoluyla iyilestirmek icin bircok firsati kacirabilecegimizi de sozlerine ekliyor.
Klotz’un, Nature makalesinden bir hafta sonra cikan “Subtract: The Untapped Science of Less” adli konuyu daha genis bir bakis acisiyla ele alan bir kitabi var.
Klotz, kitabinda tasarim dehalari, Nobel Odulu sahipleri, rock yildizlari ve irkciligi ortadan kaldirmak, bilgiyi ilerletmek, gezegeni iyilestirmek icin “eksiltme” yapan kahramanlari ele aliyor. Gereksiz otoban projelerinden(orneklerden biri) arinan kentlesme ve cevre sorunlarina isIk tutan ekonomi-politik stratejilerden gundelik hayatimizdaki sakalari sade yolla iletmeye kadar genis bir yelpazede konulari detaylandiriyor.
Zamanlama tesaduf olsa da, hem arastirma makalesi hem de kitap Virginia Universitesi’ndeki disiplinler arasi ve isbirligine dayali arastirma ortaminin urunleri.
Arastirmaya donecek olursak, Klotz’un da vurguladigi gibi bu inanilmaz derecede ilginc bulgulara sahip arastirmanin genis yelpazede disiplinler arasi baglamlar arasinda muazzam etkileri oldugu asIkar. Bilhassa, muhendislikte insanliga fayda saglayacak sekilde teknolojiyi tasarlama seklimizi gelistirmek icin “cikartma” stratejisini hayata gecirmek elzem gorunuyor.
ALİNTİ ~
|