Bir kisi cesitli nedenlerden dolayi ayni pozisyonda uzun sure gecirirse, basinc yaralari veya yatak yaralari gelisebilir. Basinc ulserleri olarak da bilinen bu lezyonlar, vucudun belirli bolgelerinde kalici basinctan kaynaklanir. Her yerde gelisebilirler, ancak dirsek, diz, topuklar, kuyruk kemigi ve ayak bileklerinin kemikli kisimlari genellikle daha hassastir. Yara tedavisi mumkundur, ancak tam iyilesme her zaman mumkun degildir. Tedavi olmaksizin lezyonlar sonunda potansiyel olarak olumcul komplikasyonlara yol acabilir.
Sik sIk degisen pozisyonlar, yaralarin iyilesmesine ve yenilerinin onlenmesine yardimci olabilir. Yaralar erken evrede oldugunda ise evde tedavi edebilirler. Daha siddetli ulserlerle ilgilenmek icin bir saglik uzmanina ihtiyac vardir. Diger ozel onlemler ise hastanin genel saglik durumuna baglidir, ancak asagidaki butunsel stratejiler faydali olabilir. Bu yazida yatak yaralari hakkinda bilgiler bulunmaktadir.


Basinc Ulserleri & Yatak Yaralari Nedir?Basinc Ulserleri (Yatak Yaralari) Hakkinda Bilinmesi Gerekenler
Basinc ulserleri (ayrica basi yaralari, yatak yaralari ve dekubit ulserleri olarak da bilinir), cilt ve dokunun hasar gormesine neden olan, surekli olarak basinca maruz kalan cilt bolgeleridir. Vucudun savunmasiz bir bolgesine surekli baski yapilmasi, kan dolasiminin kesilmesine ve bu da etkilenen bolgenin curumesine yol acar. Uzatilmis basinc, bir kisi uzun bir sure boyunca statik bir yuzey uzerinde belirli bir pozisyonda oturdugunda veya yatirildiginda meydana gelir.



Basinc Ulserleri Nedenleri
Peki basinc ulserlerine ne sebep olur? Ulsere neden olan basinc, kisa bir sure boyunca buyuk miktarda basinc veya uzun bir sure boyunca kucuk bir kuvvet olabilir. Her iki durumda da, ekstra basinc deriden kan akisini azaltir ve bazen durdurur. Yeterli dolasim olmadiginda, cilt oksijene ve besin maddelerine ac kalir ve ulser olusturarak parcalanmaya baslar. Ulser, basinc surdurulurse kotulesir ve doku bozuldugunda derinlesir. Tedavi edilmezse ulserin bakteriler tarafindan enfekte olma riski yuksektir.


Basinc Ulserlerinden Kimler Etkilenir?
Siradan hareket kabiliyetine sahip saglikli bir insan, vucutlari yuzlerce duzenli hareket yaparak, vucudun belirli bolgelerinde baski olusmasini onledigi icin basinc ulseri(yatak yarasi) gelistirmeyecektir. Uyurken bile, bilincaltinda hareket edeilir, cunku basincli alanlar, etkilenen bolgeyi rahatlatmak icin vucuda hareket etmesini soyleyerek hareket eden beyne sinyaller verir.
Sadece kismi hareket kabiliyetine sahip bir kisi, bir basinc ulseri gelistirme riski altindadir. Risk, mumkun oldugunda kisinin kendisi veya bir bakici veya asistan tarafindan hareket ettirilerek buyuk olcude azaltilabilir. Basinc tahliye ekipmani ve aksesuarlari kullanilarak risk neredeyse ortadan kaldirilabilir. Ozel kosullar icin dogru basincli bakim ekipmanini secmek kesinlikle cok onemlidir ve bu kadar genis olasilik yelpazesinde, dogru secimi yapmak icin zaman ayirmak ve mumkunse bir uzmandan tavsiye almak cok onemlidir.


Hareketsiz veya felcli bireyler, basinc yarasi riski en fazla olan kisilerdir. Bakicilar tarafindan duzenli olarak yeniden konumlandirma yardimci olurken, gelismis basincli bakim ekipmanlari, basinc ulserlerini yenmek icin hayati bir bilesendir. Bir hemsire veya klinisyenin, yaralar gelistirme riskini belirlemek icin bireyi degerlendirmesi ve ardindan ekipmani belirlemesi ve ulser olusumunu onleyecek bir bakim plani olusturmasi gerekecektir.

Basinc Ulseri Derecelendirmesi
Basinc Ulserleri (Yatak Yaralari) Hakkinda Bilinmesi GerekenlerUlserin ciddiyetini tanimlayan dort derece (tip) basinc ulseri vardir, dorduncusu en siddetli olanidir. Amerika BirlesIk Devletleri’nde de besinci sinif kullanilmaktadir, ancak bu sinif icin kriterler o kadar katidir ki, BirlesIk Krallik’ta daha cok ‘siniflandirilmamis’ veya ‘derecelendirilemez’ olarak bilinir.


1. Derece
Basinc giderildikten sonra devam eden ciltte kizariklik, bilimsel olarak saglam ciltte beyazlatilamayan eritem olarak tanimlanir. Ulser cilt kaybina neden olmaz, ancak agriya neden olabilir ve genellikle sicakligi atlar. Daha koyu ciltte ulser mavi veya mor olabilir.
2. Derece
Kismi deri kaybi ile birlikte bir asinma veya su toplamasi seklinde gorunen yuzeysel bir yaradir. Ulser, cildin daha derin katmanlarina nufuz eder ve kucuk, kirmizi, krater benzeri bir iz olarak gorunmesi muhtemeldir. Bu ulserler herhangi bir dokuya nufuz etmez ancak onarilamaz ve olu deriye neden olabilir.
3. Derece
Deri alti yagini ortaya cikarabilen, ancak kemik, tendon ve kas aciga cikmayan tam kat deri kaybi. 3. derece ulserler, korkunc gorunumlerine ragmen genellikle agrili degildir. Etkilenen bolgede ne kadar doku olduguna bagli olarak sig bir krater olabilirler veya asiri derin olabilirler. Derin ulserler genellikle yara yatagindaki olu deri tabakasi ile ortulur.


4. Derece
Tam kalinlikta deri kaybi ve kas ve kemigi aciga cikaran genis doku hasari olan derin bir yaradir. Genellikle yara alaninda drenaj acmayi icerir. Etkilenen bolgedeki deri alti doku miktarina gore yaranin derinligi degisir. 4. derece ulserler kaslara veya destekleyici yapilara yayilabilir.

Basinc Ulseri Bakiminda Onleme ve Tedavi
Basinc ulserleri yani yatak yaralari, NHS icin en pahali kronik yaradir ve her yil 1,4 milyar ile 2,1 milyar sterlin arasindadir. Ulserlerin gelismesine izin verilen yerlerde, bireysel bir vaka icin yapilan masraflar 100.000 £ kadar olmustur. Dogru ekipman ve hemsirelikle onleme mumkundur ve ekipman satin almanin ilk maliyeti, ulseri iyilestirmek icin yapilan asiri maliyetlerden cok daha uygundur. Kisinin klinik ihtiyaclarina uygun dogru ekipman ilk kez satin alinirsa, basincli bakimin maliyeti karsilanabilir durumda tutulabilir.

Basinc Bakim Ekipmanlari

Basinc ulserleri, uzun sure ayni pozisyonda kalmanin sonucudur. Bu genellikle oturmak veya yatmaktir. Bu nedenle, basincli bakim ekipmani, oncelikle basinc dusurucu silteler iceren yatak cozumlerine ve minderli ve ozel koltuklu sandalyeye yonelik cozumlere odaklanir . Gunluk rahatlama icin basinc bakim aksesuarlari da vardir. Eger bir kisi basinc ulserleri riski altindaysa veya muzdaripse, en iyi basinc bakimini saglamak icin dogru ekipmani satin almak bakimda en onemli faktordur. Yaralarin onlenmesi ve bakimi icin bazi faktorlere dikkat edilmesi gerekir. Bu faktorler bu sekilde siralanabilir;Basinc Ulserleri (Yatak Yaralari) Hakkinda Bilinmesi Gerekenler
Basincin azaltilmasi
Bu, etkilenen bolgeleri degistirmek icin kopuk pedler veya yastiklar kullanmayi ve boylece vucudun pozisyonunu degistirmeyi icerebilir.
Yaralarin temizlenmesi
Cok kucuk yaralari su ve yumusak sabunla nazikce yikanmalidir. Her pansuman degisiminde acik yaralari salin solusyonu ile temizlenmelidir.
Pansuman yapilmasi
Pansuman yarayi korur ve iyilesmeyi hizlandirir. Antimikrobiyal veya hidrokarbilen olan veya alginik asit iceren alternatifler en iyisi olabilir.


Topikal kremler kullanilmasi


Antibakteriyel kremler bir enfeksiyonla basa cikmaya yardimci olabilirken, bariyer kremler hasarli veya zayiflamis cildi koruyabilir.
Idrar tutamamadan etkilenen alanlarin bakimi
Bu, bir temizleyici, koruyucu krem, inkontinans pedi ve fekal yonetim sistemi kullanmayi icerebilir. Bu urunler cevrimici olarak da rahatlikla atin alinabilir.
Olu dokunun temizlenmesi
Bu bir yaranin iyilesmesine olu dokunun temizlenmesi yardimci olabilir. Bir saglik hizmeti saglayicisi, yuksek basincli su jetleri veya cerrahi aletler kullanabilir.
Yatak secimi
Hareketli statik kopuk ipliklerinden yapilanlar gibi bazi silteler, basinci dusurmeye yardimci olur. Ek olarak, bazi yataklarda silteye surekli hava akisi saglayan bir pompa bulunur. Bir doktor en iyi turu onermeye yardimci olabilir. Ozel silteler internetten satin alinabilir.
Gerekli antibiyotiklerin kullanilmasi
Doktorlar cilt, kemik veya kan enfeksiyonlarini tedavi etmek icin bunlari recete edebilir.
Diyet duzenlemesi
Herhangi bir ozel diyetin basi yaralarinin tedavisine yardimci olabilecegine dair sinirli kanit olsa da, protein takviyesi iyilesmeyi hizlandirabilir ve yara boyutunu azaltabilir. Yeterli temel besin maddesi ve bol su almak genel sagligin korunmasina yardimci olabilir.
Cerrahi tedavileri degerlendirme


Bunlar, olu dokunun cikarilmasini, yaranin temizlenmesini ve mumkun oldugunca kenarlarin kapatilmasini icerebilir. Cerrah, onarimi gerceklestirmek icin saglikli deriden doku alabilir.

Yatak yarasi olan bir kisi de sunlardan yararlanabilir:

• Vakum yardimli yara kapatma


• Elektriksel uyarim


• Hiperbarik oksijen tedavisi
• Basi yaralari dort asamada gelisir
• Cilt sicak bir dokunus hissi verir. Bolgede kizariklik, kasinti gibi renk degisIklikleri meydana gelebilir.
• Cevresinde rengi solmus deri bulunan agrili bir acik bogaz veya su toplamasi gelisir.
• Deri yuzeyinin altindaki doku hasarina bagli olarak yarada bir krater gibi gorunur.
• Olasi hasara cilt ve dokuda ciddi hasar eslik eder. Kaslar, kemikler ve tendonlar gorulebilir.
• Enfekte bir bogazin iyilesmesi daha uzun surer. Enfeksiyon vucudun baska yerlerine yayilabilir ve onemli hasara neden olabilir.
Basi yarasi riskini azaltmak icin ipuclari sunlari icerir:
• Bir kisinin ihtiyacina bagli olarak her 15 dakikada bir ila 2 saatte bir sIk degisen pozisyonlar
• Her gun cilt muayenesi
• Cildi temiz tutmak ve iyi beslenmeyi surdurmek
• Sigaranin birakilmasi ve ikinci el sigara dumanindan kacinilmasi
• Kan dolasimini hizlandirmak icin yataktayken egzersiz yapilmasi
• Baski altinda olabilecek herkes, bakicisina veya saglik uzmanina mumkun olan en kisa surede bilgi vermelidir.
Uzun sure tek bir pozisyonda kalan herkes yatak yarasi gelistirme riski altindadir. Bu kisiler genellikle yardim etmek icin pozisyon degistirmesi gereken kisilerdir. Basinc yarasi gelistirme riski olan bir kisi bazi noktalara dikkat etmesi durumunda riski azaltabilir. Sandalyede oturmak veya yatakta uzanmak icin cok zaman harcamamaya dikkat etmeli, protez veya cerrahi cihaz kullanilarak hareketlilik artirilmalidir. Bunun yaninda elastik ayakkabilar veya giysiler giydirilmelidir. Olusan bu lezyonlar doku ve kan damarlari sIkistirildiginda olusur, sonra deforme olur. Dolayisiyla zayif kan dolasimina yol acarak doku nekrozu ve enfeksiyona neden olabilir. Kisa vadede onemli basinc veya uzun vadede dusuk basinc nedeniyle yaralar olusabilir.

ALİNTİ ~