Hidatik solucan olarak da adlandirilan echinococcus granulosus, insanlari ve hayvanlari etkileyen bir parazit turudur. Bu parazitin, 12 farkli cins tipleri olsa da ekinokokkoz (hidatidoz) olarak bilinen zoonotik hastaliga neden olurken dort ana turu insan parazit hastaligina neden oldugu bilinmektedir. Bununla birlikte bu dort ana turu asagidaki gibidir:
• Echinococcus granulosus (E. granulosus),
• Echinococcus multilocularis,
• Ekinokokkus Vogeli,
• Echinococcus oligarthrus,
Echinococcus granulosus, en az 10 farkli genom paterni ve farkli genetik belirtecler ile yaklasIk 2-7 mm uzunlugunda kucuk boyutlu bir tenya olan kistik ekinokokkozun nedensel organizmasidir. Genelde yetiskin kurtlar, kesin konakci olan kopeklerin bagirsaklarinda yasarlar. Hidatidoz, eski caglardan beri bilinen dunyanin bircok ulkesinde saglik ve ekonomi acisindan insanlar icin tehlikeli olan salgin hastaliklardan biridir. Hidatidoz veya ekinokokkoz tek okuler, Libya, Sudan, Misir, Lubnan, Suriye, Cezayir, Filistin ve Irak yaygindir ayrica Kuzey, Dogu ve Guney Afrika, Bati ve Guney Avrupa ve Guney Amerika dahil olmak uzere bircok Arap ulkesinde yaygindir. Yapilan arastirmalar, hastaligin Kuzey Amerika ve Kanada gibi daha once tamamen yok olan bolgelerde yayildigini gostermektedir.


Parazitoloji
Echinococcus granulosusun uc farkli gelisim asamasi vardir; kucuk olan ve uzunluklari 7 mm’yi gecmeyen ve kesin konakcilarin ince bagirsaginin mukoza tabakasina bitisIk yasayan yumurtalar, larvalar ve yetiskin kurtlardir. Cinsel olgunlugun eriskin evrelerine yaklasIk 5-4 hafta icinde ulasirlar. Yetiskin solucan, kisa boyunlu ve uc tip baglantili segmentle 0,3 mm capinda kuresel bir basliga sahiptir. Kafa, dort yan emici ile 50 ila 28 catal arasinda degisen iki sira dikenle cevrili bir emici icerir. Basi takip eden bolum olgunlasmamis cinsel organlari icerirken, orta bolum olgunlasmis testisleri ve yumurtaliklari icerirken genital acikligin ortasinda yer alir. Ucuncu segment gravid segment olarak adlandirilir, dallanmis bir uterus icerir ve yaklasIk 1000 yumurta iceren 15–12 dali vardir. Yetiskin parazit, kesin bir konagin ince bagirsaginda yasar ve enfektif onkosferler iceren yumurtalar uretilir. Daha sonra, serbest yumurtalarin yani sira sestod segmentleri de konagin diskisi yoluyla cevreye atilir.


Echinococcus Granulosus (Hidatik Solucan) Nedir?Bir ara konakci tarafindan oral yoldan yumurta alimini takiben, kan ve lenf damarlari boyunca bir larva gocu baslar. Bundan sonra, basta karaciger ve akcigerler olmak uzere bircok ic organda bir larva asamasi (metacestode) gelisir. Tipik olarak, her biri uygun bir kesin konakci tarafindan oral alimdan sonra yetiskin bir sestoda donusme potansiyeline sahip olan cok sayida protoskoleks olgun metacestode tarafindan uretilir. Bu parazit ayrica, e. granulosus ve parazitin (eriskin) kesin konakcilari olan etoburlardan kopekler, tilkiler, leoparlar, aslanlar ve sirtlanlarin bagirsaklarinda yasarlar. Ayrica larvalarin (hidatik kist) yasadigi parazitin ara konaklari olan otcullar, koyun, keci, deve, inek, manda, at, esek, domuz, tavsan ve insanlardir.



Echinococcus Granulosus Yumurtalari
Yumurtalar kuresel sekle sahip, yaklasIk 40–30 m capindadir ve gorunuste diger tenyalarin yumurtalarina benzerdir. Bir hexacanth veya oncosphere embriyo icerir, cunku embriyonun altinci kancalari vardir. Yumurtalar seffaf kaplamalarla cevrilidir, yumurtalar, hayvanlarin tuylerine ve diger seylere yapisan yapiskan bir tabaka icerir ve bu da onlarin yayilmasina yardimci olur. Optimum kosullarda yumurtalar, meralar ve bahcelerde haftalarca veya aylarca canli kalirken, dogru nem ve orta sicakliklarda canli kalirlar. Yumurtalar suda ve islak kumda 3 hafta 30° C’de ve 225 gun boyunca bulunur. 6° C ve 10–21° C’de 32 gun, ayrica yumurtalar gunes isigina ve kuru kosullara maruz kaldiklarinda kisa bir sure kalirlar. 10 dakika boyunca % 3,75 sodyum hipoklorite maruz kaldiklarinda yumurtalari oldururler ve ayni zamanda donduruldugunda oldurulurler. Bu – 4 gun icin 70° C veya 2 gun icin -80° C veya 3 dakika icin 60° C’den daha buyuk isi ile gerceklesir.


Echinococcus Granulosus Larva Asamasi
Ara konakcilar (ciftlik hayvanlari) veya insanlar (tesadufi konakci) yumurtalari yuttugunda, embriyo (onkosferler) yumurtadan cikar ve aktif hale gelir, kan dolasimi yoluyla karacigere veya baska bir organa iletilir. Hekzakant embriyo kesin konumuna ulasir ulasmaz, hidatik kistin ic tabakasinda buyuyen ve yavru kistler veya protoskoleksler ureten tek okuler hidatik kiste donusur.

Echinococcus Granulosus Iletimi
Insanlara bulasma, parazit yumurtalarla kirlenmis yiyecek ve su yerken fekal-oral yoldan kaynaklanir. Bu yumurtalar, kopekler gibi kesin konakcilarin diskilariyla, kirli toprakta veya kumda bulunan yumurtalarla ellerin kirlenmesi yoluyla atilir. Belirleyici konaklar, enfekte koyun gibi ara konagin organlarinda bulunan hidatik kistlerle beslendiklerinde yetiskin solucanla enfekte olur.


Echinococcus Granulosus Turleri
Echinococcus granulosus, ara ana isimlerine gore adlandirildigi gibi cesitli suslar da ayrilir. Bu suslarin yasam dongusu sahip olduklari konakci turune yuksek derecede adaptasyon saglarlar. Konakci olduklari canli turune gore suslar sekil, gelisme hizi, patojenite ve mevcudiyetlerinin cografi kapsamina gore degisir. G1 koyunlarda, G2 Tazmanya koyunlarinda ve G3 bufalolarda bulunurken bu turlerin tumu echinococcus granulosus turune girer. Ve attaki G4 turu bu nedenle echinococcus equinus olarak ve ineklerde G5, echinococcus ortleppi olarak adlandirilir. Ayrica develerde G6, Domuzlarda G7, zayif olarak karakterize edilen G9, Polonya’daki insan vakalarinda kistik hastaliktan izole edilmistir. G7, G8 ve G9 echinococcus canadensis’e girebilir ve bazi arastirmacilar G9 susunu domuzlarda bir tur G7 susu olarak kabul eder.

Echinococcus Granulosus (Hidatik Solucan) Nedir?Echinococcus Granulosus Siniflandirmasi

Echinococcus cinsinin siniflandirilmasi uzun zamandir tartismali olmustur, parazitin yapisal ve fenotipik ozelliklerindeki farkliliga, konagin ve turunun ozelliklerine dayali olarak bu cinsin 16 turu ve 13 alt turu tanimlanmistir. Ancak sadece 4 tanesi taksonomik kabul edilir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Echinococcus granulosus,
• Echinococcus multilocularis,
• Echinococcus oligarthrus
• Echinococcus vogeli,
Bununla birlikte echinococcus granulositik parazit parazitin siniflandirma sistemi vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Krallik: Animalia
• Sube: Platyhelminthes
• Super sinif: Eucestoda
• Sinif: Cestoda
• Alt sinif: Cestoda
• Siparis: Cyclophyllidea (Ben; Braun, 1900)
• Aile: Taeniidae (Ludwig, 1886)
• Cins: Echinococcus (Rud, 1801)
• Tur: granuloz (Batsch, 1786)



Echinococcus Granulosus Yasam Dongusu
Echinococcus granulosus’un yetiskin evreleri, kesin konagin ince bagirsaginin mukoza tabakasinda yasar ve yumurtalar, cevresel kosullara bagli olarak birkac ay veya hatta bir yil boyunca zorlu cevresel kosullara oldukca direnclidir. Bu nedenle, ozellikle cocuklarda enfekte kopeklerle temas yoluyla enfekte olabilen insanlar da dahil olmak uzere kontamine su ve yiyecek icerken ara konakcilara bir enfeksiyon kaynagi olarak kalir. Oysa yumurtalar anus cevresindeki kopek tuylerine yapisirlar.
Echinococcus Granulosus (Hidatik Solucan) Nedir?Yumurtalar ara konagin midesine ulasir ve daha sonra sindirim sivilari ile kitinoz korteksi ayristirir ve altinci kancalarin embriyosunu (onkosferleri) serbest birakir. Onkosferler bagirsaga nufuz ederek karacigere, akcigerlere ve beyin dahil diger organlara ulasirken kaslar da yaklasIk 5 ayin sonunda hidatik kistlere donusur. Kesin konakci, ara konagin enfekte olmus organlariyla beslendiginde, parazit ince bagirsagina ulasir. Burada birincil basliklar 7-4 hafta icinde yetiskin solucanlara donusur ve her solucan, donguyu yeniden baslatarak gunde binlerce yumurta uretir.


Yetiskin echinococcus granulosus (sensu lato) (2-7 mm uzunlugunda), kesin konagin ince bagirsaginda bulunur. Gravid proglotidler, diskidan gecen ve hemen bulasici olan yumurtalari serbest birakir. Uygun bir ara konakci tarafindan yutulduktan sonra, yumurtalar ince bagirsakta catlar. Bagirsak duvarina nufuz eden ve dolasim sistemi boyunca cesitli organlara, ozellikle de karaciger ve akcigerlere goc eden alti kancali onkosferleri serbest birakir. Bu organlarda onkosfer, kistin ic kismini dolduran protoskolikler ve kiz kistler ureten, kademeli olarak genisleyen kalin duvarli bir hidatik kiste donusur. Kesin konak, enfekte ara konagin kist iceren organlarini sindirerek enfekte olur. Yutulduktan sonra, protoskolikler disari cikarlar, bagirsak mukozasina yapisirlar ve 32-80 gun icinde eriskin evrelerine donusurler. Insanlar anormal ara konakcilardir ve yumurta yutuldugunda enfekte olurlar. Onkosferler bagirsakta salinir ve cesitli organlarda kist hidatik gelisir. Kistler yirtilirsa, serbest kalan protoskolikler vucuttaki diger bolgelerde ikincil kistler olusturabilir ve buna ikincil ekinokokkoz denir.

ALİNTİ ~