Zorbalik, kasitlilik, tekrar ve guc asimetrisi ile karakterize edilen kisilerarasi catismalarin bir alt kategorisi olarak dusunulebilir. Olweus’un Omnibus’un Olweus Zorbaligi Onleme Programi’nda oncu calismasinda tanimlanan bu uc tuhaf ozellik, zorbaligi diger yollardan farkli kilan siddetin yayinlanmasina yol acmistir. Ofke, zorbaligin guclu bir duygusal bilesenidir ve bazi durumlarda iki degeri olabilir. Arastirmaci Rieffe ve ekibi zorbalik durumlariyla ilgili iliskisel dinamiklerin duygusal yonunu arastirma girisiminde, otizm spektrum bozuklugu olan bir grup cocugu tipik olarak gelismekte olan bir grup cocukla karsilastiran bir calisma yurutmuslerdir. Zorbalikla en cok iliskili olan duygular her iki grupta da ofke ve sucluluk duygusudur. Magduriyet davranislari tipik gelisim gosteren cocuklarda korku duygusuyla iliskiliyken, otizmli cocuklarda ofke duygulari da saptanir.


Ergenlik ve Siber ZorbalikGarner ve Hinton, hem zorba hem de kurban icin duygusal ozdenetim ile zorbalik deneyimleri arasinda negatif bir iliski bulmuslar ve bu dinamikler icindeki en mevcut duygularin ofke ve uzuntu oldugu ortaya cikmistir. Buna paralel olarak Menesini ve ekibi, Bandura tarafindan one surulen ahlaki ayrilma mekanizmalarinin sahip olabilecegi rolu vurgulamislardir. Aslinda, zorbalik eylemleri genellikle sinif grubu tarafindan adaletsiz ve yanlis bir sey olarak gorulur. Buna ragmen zorba, kendini hakli gostermesine ve eylemleri uzerindeki ahlaki kontrolu kismen devre disi birakmasina olanak tanir. Buna ragmen bu mekanizmalar sayesinde kendisini degersizlik, sucluluk ve utanc duygularindan korumayi basaran bir bireydir. Pratikte, zorbalik eylemlerine karisan insanlar, bir yandan duygularini yonetemediklerini ve ayarlayamadiklarini, diger yandan (ozellikle zorbalarla ilgili olarak) eylemlerinin olumsuz sonuclarini gormezden gelebildiklerini gosterirler.


Siber zorbalik olaylari ortaya ciktiginda, farkli bir ortam kullanilsa bile daha klasIk zorbalik bicimlerinin (kasitlilik, tekrarlama ve guc asimetrisi) ayni tuhaf ozelliklerinin varligidir. Aslinda siber zorbalik, internette, cep telefonlarinda ve birisine zarar verme amaciyla mesaj, e-posta, resim veya video gondermeye acik veya gizli bir sekilde izin veren tum elektronik cihazlar araciligiyla ortaya cikar. Dahasi, siber zorbaligi kesin sinirlar icinde surdurmek kesinlikle daha karma******************. Gunde 24 saat islenebilir, cok daha genis bir kitleye ulasilabilir ve saldirganin anonim kalma olasiligi vardir. Suclunun kim oldugunu tespit etmenin her zaman mumkun olmadigi gercegi, bir yandan bireysellesmeyi ve gucsuzlesmeyi destekler, diger yandan magdurda kaygi, ofke ve korku duygularini artirir.
Tipki zorbalikta oldugu gibi, siber zorbalik konusuyla ugrasirken bile, duygularin ve duygusal duzenlemenin oynadigi rolden bahsetmek imkansiz gorunuyor. Ortega ve ekibi tarafindan yakin zamanda yapilan bir ulus otesi arastirma vardir. KlasIk ve siber zorbalik dahil olmak uzere farkli zorbalik turlerinin kurbanlarinin, cogu durumda ofke duygularini iceren cok benzer duygusal tepkiler yasadiklarini gostermistir. Spielberger vd, ofke duygusunu incelerken, ofkeyi bir ozellik ve durum olarak ayirt etmeye itmistir. Bireyin bir yatkinligina karsilik geldiginde ozellikten ve bunun yerine oldugu halden soz etmektedir. Lonigro vd, bu ayrimdan yola cikarak, siber zorbaligin bir ozellik mi yoksa bir durum olarak anlasilan ofke ile iliskili olup olmadigini anlamak icin bir calisma yapmistir. Ve cogu siber zorbalik vakasinda, magdurlarin ve saldirganlarin ofkeyi bir durum olarak, dolayisiyla gecici olarak, bunun tersine deneyimlediklerini kesfetmistir.


Fiziksel zorbalikla, yuz yuze, ofke, ilgili kisilerin kisiliginin gercek bir ozelligi olarak tanimlandiginda ortaya cikar. Duygusal zeka kavrami, Salovey’den Mayer’e oncu bir sekilde, kisinin kendi ve baskalarinin duygularini izleme, onlari ayirt etme, bu bilgileri kisinin dusuncelerine ve eylemlerine rehberlik etmek ve tamamen alasagi etmek icin kullanma yetenegi olarak tanimlanmistir. Galimberti ve Pacchin, gunumuzun saldirganlik ve siddete (sozlu ve baska turlu) egiliminin ana nedenlerinden biri olan ve web’de ve ozellikle sosyal aglarda tatmin bulan duygusal cehalet olarak tanimlamislardir.
Ozellikle Galimberti, bunu, tanik olunan gercekler veya yapilan jestler karsisinda duygusal bir rezonansin olmadigi o duygusal kayitsizlik olarak tanimlar. Bu endise verici egilimi duzeltmek icin Goleman duygusal zeka kavramini yeniden baslatan ve yayginlastiran, okullarda uygulanacak gercek duygusal okuryazarlik programlari sunmaktadir. Sonuc olarak, ofkenin olumsuz sonuclarina iliskin bu genel bakis, uygulanabilecek onleyici araclara gecmeden once, cocuklarin ve genclerin kendi referans baglaminda sosyal dislanmasina yol acabilir. Birkac arastirmaci bu alanda onemli bir belirleyici belirlediginden, antisosyal davranis konusunu ele almak yararlidir.


Guvenlik Acigi Suca Donustugunde
Rutter, saldirganlik, durtusellik ve dusuk oz kontrol (bireysel faktorler arasinda), dusuk sosyal yeterlilik ve empati eksIkligini vurgulamanin ilginc oldugu bir dizi suc ve siddet risk faktorunu kategorize etmektedir ( sosyal faktorler arasinda). Bu kategoriler daha sonra aile, okul ve ekolojik faktorlerle birlestirilir. Bunlar, bazi durumlarda antisosyal baslangicta, diger durumlarda bir suc kariyerinin surdurulmesinde ve digerlerinde yukselme ve siddetlenme surecinde alakali hale gelen unsurlardir. Gecmisteki bircok suc teorisi, suc davranisinin baslangicini sosyal duzensizlik faktorleri ve referansin sosyal baglaminda mevcut olan alt kultur degerleri ile iliskilendirilmistir. Ancak son zamanlarda yapilan bilimsel arastirmalar gerilim faktorlerine odaklanan teorilere odaklanilmistir (gerilim teorileri) .
Ergenlik ve Siber ZorbalikBu, erken yasta ortaya cikarlarsa, antisosyal davranislara ve bu gerilimi gevsetmek amaciyla suclarin islenmesine yol acabilir. Insanlar daha sonra, belirli faktorlerin yarattigi stres ve duygulara olumsuz tepki vermek icin suc faaliyetinde bulunulabilir. Ornegin parasizliktan kaynaklanan gerilimi azaltmak icin hirsizlik, siddete basvuran ebeveynlerin yarattigi stresi azaltmak icin evden kacmak, bazen stresin kaynagindan intikam alirlar veya bununla ilgili hedefler ararlar. Buna ek olarak, ana Zorlanma Teorilerini incelemis ve gozden gecirmis olan Agnew, tum teorilere atifta bulunulan gerilimin ofke birikimi ve hayal kirikligi gibi aciklanabilecegi sonucuna varmistir. Daha fazla tolere edilemez ve bu nedenle bireyi alternatif kacis yollarina zorlamak ve suc bu kacis yollarindan biri haline gelir.


Agnew’in calismalarindan yola cikarak diger arastirmacilar bu yonu arastirmislardir. Brezina ve ekibi bunu skolastik baglama uygulamis ve ogrencilerin ofke duzeyleri ile akran catismalari arasinda pozitif bir korelasyon arayarak bulmustur. Arastirmalarinda, daha yuksek ofke duzeyine sahip ve dolayisiyla daha yuksek duzeyde bir gerginlige sahip olan ogrenciler, okulda ortaya cikan tartismalara ve catismalara en cok karisanlar olduklarini kanitlamislardir. Mazerolle vd ise daha derinlemesine arastirmislar ve bu teorilerde atifta bulunulan ofkenin durumsal bir ofke mi (belirli bir durumla ilgili bir durum) yoksa bir egilimsel ofke mi (bireyin kisiliginin belirli bir ozellik parcasi) olup olmadigini merak etmislerdir. Sonuclar, hem ofkenin hem de durumsal ofkenin stresli unsurlar haline gelebilecegini ve gerilime neden olabilecegini, ancak her zaman iki farkli sureci ve dolayisiyla farkli bilissel mekanizmalari izledigini gostermistir.
Suc isleyen kisilere karsi en cok kullanilan sosyal tepkinin cezalandirici tepki oldugunu belirtmek ilginctir. Bu nedenle, hapis cezasi, egitim acisindan, catismalarin, onyargilarin ve antisosyal davranislarin olusumunda merkezi bir rol oynayan bir duygu olan ofke yonetimine kadar etkisizdir. Heseltine vd, gozaltina alinan kisilere yonelik ofkeyle mucadeleye yonelik bir mudahale programinin etkisizligini gosteren bir calisma yurutmustur. Programi kullanan grubu bekleme listesindeki grupla karsilastirmistir. Kuramsal bilgiler acisindan ofke konusunda onemli farkliliklar bulunmus, ancak yasanan ofke duzeyleri ve saldirgan davranislar yoluyla ofkenin tezahuru acisindan farkliliklar neredeyse yok denecek kadar azdir.



Hassasiyet
Gercek antisosyal ve suc davranisina ulasmak icin zorbalik (zorbalik ve siber zorbalik) gibi sosyal dislanmayi kolaylastiran davranislarin olusumunda ofke temasinin ne kadar merkezi oldugunu aciktir. Twenge vd ayrica, sosyal dislanmanin kendisinin daha fazla ofke uretmede onemli bir rol oynadigini bildirmistir. Ayrica ofkeden baslayan, sosyal dislanma yaratan ve sonuc olarak daha fazla ofke yaratan ve yonetilmesi gittikce zorlasan cok tehlikeli bir kisir donguye yol actigini gostermistir.
Bu zinciri kirmak icin, sosyal dislanmaya neden olmadan, dolayisiyla ilk tezahurlerinden baslayarak, duygusal egitim programlarina ve ozellikle ofke yonetimi egitimine mudahale etmek gerekir. Botvin vd bir calisma araciligiyla, ilk ortalamalari hedefleyen, ofke yonetimi ve catisma cozme tekniklerine dayanan mudahale programlari vardir. Bu programda hem sigara, alkol ve uyusturucularin kotuye kullanimi riskini hem de siddet iceren ve suclu davranislarin baslamasini onledigini gostermistir. Ayrica, arabuluculuk araci araciligiyla catisma yonetimine mudahale programiyla ortaokuldan itibaren baslamistir. Birinci siniftan ucuncu sinifa kadar ogrencileri hedef almistir. Ancak son zamanlarda, ozellikle ofke gibi olumsuz duygulara atifta bulunarak, duygulari yonetmek hakkinda konusmaya baslamanin yararli oldugu ilkokuldan bile, onlemenin daha erken baslayabilecegini fark edilmektedir.Ergenlik ve Siber Zorbalik


2017/18 ogretim yilinda yaklasIk 1000 ilkokul cocugu zevk, ben ve ofke yolu mudahale programina dahil edilmislerdir. Gunluk yasamda daha yikici etkileri olan bir duygudan baslayarak, ozellikle yonetilmeyen, duygular ve onlarin taninmasi uzerine bir yansima tesvik etme amacina sahiptir. Etkilesimli etkinliklere ve oyunlara daha on planda olan anlari degistiren, cocuklari yolun kendisinin aktif aktorleri haline getirmeyi basaran bir atolye calismasidir. Okullar, bu mudahale programini takdir ettiklerini ve her yil devam etmesini faydali bulduklarini gostermistir.

ALİNTİ ~