Doğal gün ışığının özellikle sabah saatlerinde alınmasının duygudurum üzerine olumlu ve kalkındırıcı etkisi olduğu bilinmektedir. Parlak ışık tedavisi de bu amaçla kullanılabilir. Buna ilişkin gözlemler yaklaşık yüzyıldır bilinmesine karşın, son 20 yıldır sistemli tedavi uygulaması haline gelmiştir. Bu tedavi için kullanılan cihazlar artık taşınabilir özellikte olup UV ışığı filtrelemektedir. Araştırmalar sabah erken parlak ışık tedavisi duygudurumda kalkınmaya ve buna bağlı olarak depresif belirtilerde düzelmeye yol açtığını; sirkadyen ritmde düzenleyici etkisi olduğunu; antidepresan ilaçların etkilerini artırdığını ve uyku kalitesinde düzelmeye yol açtığını göstermektedir.

Parlak Işık Tedavisi (Fototerapi) Nasıl Etki Eder?
Özellikle mevsimsel depresyonda etkinliğinin biyolojik ritmlere olan etkisiyle ilgili olabileceği ve monoaminerjik ve melatonerjik mekanizmalarla etkisinin ortaya çıkabileceği belirlenmiştir.

Major depresyonda sirkadyen ritmde değişiklik olur. Bu daha çok faz gecikmesi şeklindedir. Klinik ve epidemiyolojik araştırmalar faz gecikmesi olan bireylerde depresyon sıklığının daha yüksek oranda bulunduğunu ortaya koymuştur. Depresyondaki bu faz değişikliği bazı depresif belirtilerden de sorumlu tutulmaktadır.

Melatonin sirkadyen ritmde önemli rol oynayan bir nöroendokrin maddedir. Gece ve karanlıkta salınımı artar; gündüz ve ışıkta azalır. Melatonin depresyona yol açabilen bir hormondur. Melatonin salınımının parlak ışıkla baskılanması antidepresan etkiye yol açar.

Nasıl Uygulanır?
Özellikle sabah erken satlerinde 10.000 lux yarım saat ya da 2.500 lux 2 saatlik uygulamalar en yaygın uygulamalardır ve etkinliğin de bu doz ve sürelerde daha yüksek olduğu gösterilmiştir. Uygulama süresi 1 haftadır. Uygulama sürecince kişi ışık kaynağına doğrudan bakmaz ve yan oturur. Cihazla kişi arasında en azından 1 metre mesafe bulunmalıdır.

Yan Etkileri Var Mıdır?
Ciddi bir yan etkisi yoktur. Bununla birlikte duygudurum hastalarında yüksek doz ve sürelerde kullanıldığında manik kaymalara neden olabildiği bildirilmiştir. Nadiren dozun artmasına ya da sürenin uzamasına bağlı olarak bulantı ve başağrısı yapabildiği ileri sürülmüştür. Gözlerde herhangi bir toksik etkisi gösterilmemiştir. Tüm bu yan etkiler için önemli olan uygun doz ve sürelerde bilinçli ve kontrollü kullanımdır.

Hangi durumlarda kullanılabilir?
Bu tedavi yöntemi ilaç tedavisi ile birlikte mevsimsel duygudurum bozukluklarında kullanılmaktadır. Özellikle mevsime bağlı olarak ortaya çıkan depresyon durumlarında kullanılmaya başlanmış; daha sonra mevsimsel olmayan depresyon durumlarında da etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca süreğen yorgunluk sendromu, değişen mesai saatleri nedeniyle ya da jet lag nedeniyle uyku bozukluğu yaşayanlarda ve ilaç tedavisi uygulanamayan gebelerde başarıyla uygulanabilmektedir.

Kaynak ; NPİstanbul