| |  Bas Agriniz Migrenden mi Kaynaklaniyor?
Toplumda bas agrisindan yakinan cok kisi vardir. Bas agrilari arasinda migren unlu bir agridir fakat sadece bir bas agrisindan daha fazlasidir. Migrenli hastalarin yaklasIk % 50’si hic teshis edilmemistir veya baska bir bas agrisi turu oldugu soylenerek yanlis teshis edilmistir. Yasanan agrinin ne tur bir bas agrisi oldugunu bilmek uygun tedavi ile rahatlama saglanmasina yardim edebilir. Migrenle iliskili olan bas agrisi zonklayici tiptedir ve 1 ile10 arasi bir olcekte derecesi en az 5 olan orta dereceli bir agrilidir. Bu tip bir bas agrisi 4 -72 saat surebilir. Genellikle basin sadece bir tarafinda, genellikle bir gozun arkasinda hissedilir. Belirli bilesIkler veya stres, hormonlar, gidalar gibi diger faktorler tarafindan baslatilabilir veya tetiklenebilir. Migren agrilari kadinlarda erkeklerden yaklasIk olarak uc kat daha sIk gorulur. Bu aci verici migren ataklarini diger bas agrisi tiplerinden ayiran duyusal belirtiler vardir.
Diger Belirtiler
Genellikle kafanin sadece bir tarafinda zonklayan tarzda olan migren bas agrilari basit gorevlerin tamamlanmasini veya calismayi engelleyecek derecede yogun olabilir. Agriya eslik eden duyusal belirtiler de kisinin gununu berbat edebilir. Migren her insan icin biraz farkli olma egilimindedirler. Migren ataklari gorme problemlerine ve mide bulantisina neden olabilir. Bazi kokular, sesler veya isIk seviyeleri agrili hale gelebilir. Agri o kadar siddetli olabilir ki temel gorevler ve hareketler zorlasabilir. Hastalarin % 50’sinden fazlasi bir atak sirasinda evde veya isyerinde daha az uretken olduklarini soylemektedir. Bas agrisi alina, sakaklara veya gozlere dogru yayilabilir, bulantiya, kusmaya, gorme sorunlarina, normal isiga veya hafif eforlara karsi asiri duyarliliga neden olabilir. Hafif dokunusla bile kas hassasiyeti ve agri yasanabilir.
Aura ile Birlikte Olan veya Olmayan Vakalar
Tum migren vakalari ayni degildir. Ayirt etmenin yolu, bir aura yasanip yasanmadigini belirlemektir. KarmasIk migren ataklari bir aura ile baslar. Bunlar noktalar, dalgali cizgiler veya zig zaglar gibi gorsel bozukluklar olabilir. Bazi insanlar vucudun bir tarafinda uyusma veya karincalanma yasar. Bas agrilarina eslik eden auralar genellikle yaklasIk bir saat once ortaya cikar. Gorme bozuklugu iceren migrenlere “okuler migren” adi verilir. Migren tanisi alan kisilerin yaklasIk dortte biri bu ture girer. Bu turde olmayanlarin durumlari profesyoneller tarafindan “siradan migren” olarak bilinir. Aura olmasa bile isIk hassasiyeti, mide bulantisi ve diger belirtiler yasanabilir.
Uyari Isaretleri Nelerdir?
KlasIk auralar butun hastalarda gorulmez fakat hastalarin yaklasIk % 25’inde hafif semptomlarla baslayan erken bir asama olan prodromal bir faz olabilir. Prodromal faz agri gelismeden 12 veya 24 saat once ortaya cikar. Bazi kisiler duygudurum degisIklikleri (depresyon, heyecanlanma, sinirlilik) ve garip koku veya tatlar yasarken, digerleri gergin ya da yorgun hissedebilir. Bu fazda uyarici ama kucuk degisIklikler arasinda kabizlik, yeme istegi, susuzlugun ve idrara cikmanin artmasi, boyun tutulmasi, sIkca esneme de fark edilebilir.
Migren Ataklarina Sebep Olan Nedir?
Dunyanin en yaygin norolojik sakatlik nedeni olmasina ragmen arastirmacilar migrene neyin sebep oldugunu anlamaya yeni baslamistir. Bir donem, 1938’de onerilen vaskuler teori kabul gormustur. Vaskuler teori beyin yakinindaki vaskuler sistemdeki basinc degisIkliklerinin migrene neden oldugunu iddia etmektedir fakat yeni testlerden sonra, bu teori artik gecerli kabul edilmemektedir. Migren gunumuzde vaskuler bir hastalik degil genle iliskili norolojik bir hastalik olarak kabul edilmektedir.
Guncel arastirmalar cesitli genetik mutasyonlarin migrenden en azindan kismen sorumlu oldugunu gostermektedir. TRESK geni, boyle bir genetik mutasyonun yeri olarak tanimlanmistir. TRESK geni, sinir hucrelerinin dinlenmesine yardimci olduguna inanilan bir potasyum iyon kanalinin calismasini saglar. Bu gende mutasyonlar meydana geldiginde, sinir hucrelerinin asiri uyarilmasina neden olabilir, bu da onlari daha az agriya daha fazla duyarli hale getirebilir. Gen mutasyonlari migren olusumunun bir kismini aciklasa da, migrenin baslamasi cok karma******************. Gozle gorulur sekilde degisen bir beyin yapisina neden olan veya bu yapisal degisIkliklerden kaynaklanan cesitli sureclere dayanir. Aslinda, bazi bilim insanlari tek bir neden degil, birden fazla neden olduguna inanmaktadir.
Migren Tetikleyiciler
Yanip sonen isIklar: Migren bas agrisi genellikle kisi belirli bir dizi duruma maruz kaldigi zaman tetiklenir. En yaygin tetikleyici guclu titrek i******************. Ornegin, arizali fluoresan lambalar, hizla acilip kapanan bir televizyon goruntusu, bir okyanus ya da goldeki dalgalardan, sulardan gunes isiginin yansimasi olasi tetikleyicilerdir.
Anksiyete (kaygi) ve stres: Stres de bir tetikleyici olabilir. Insanlarin stres olmadan yasamasi pek mumkun olmasa da cogu insan rahatlama teknikleriyle, derin nefes alma yoluyla ve baska biofeedback tekniklerinin kullanilmasiyla streslerini azaltabilir ve ataklarin tetiklenmesinden kacinabilir.
Uyku veya yiyecek eksIkligi: Duzenli uyku ve yeme kaliplari, bazi bireylerin ataklardan kacinmalarina yardimci olabilir. Uyku kesintileri ve yetersiz sivi ya da gida almak, bazi gidalari fazla yemek bile migren baslatabilir.
Hormonal degisIklikler: Ataklar bircok kadinda adet dongusuyle baglantilidir. Bazi kadinlarin migren ataklarina hormonal artislarin ve azalmalarin neden olduguna inanilmaktadir fakat her vaka kisiye gore farklilik gosterdigi icin bir hormonal tedavi uygulamasi bir kadina fayda saglarken bir baska kadina saglamayabilir hatta migren belirtilerini artirabilir.
Bas agritici gidalar: Simdiye kadar herhangi bir yiyecegin migreni tetikledigi kanitlanmamis olsa da hastalar ataklari genellikle belirli yiyeceklerin baslattigini soylemektedir. Hastalarin genel olarak belirttigi gidalar veya gida bilesenleri peynir, kirmizi sarap, cikolata, islenmis et, soya sosu ve Monosodyum Glutamat (MSG ya da Cin tuzu)’tir.
Tyramine: Tirozin adli amino asitten sentezlenen tiramin kan damarlarinin daralmasina veya genislemesine neden olabilecegi icin bir tetikleyici olabilir. Ataklarla iliskili olan peynirler, tursu, soya sosu gibi bircok yasli ve fermente yiyecek tiramin icermektedir.
Kafein Migreni Kolaylastirir mi, Engeller mi?
Kahvenin icindeki kafeinin bazi ilaclarla beraber kullanilmasi ataklarin hafiflemesine yardim edebilir fakat kandaki kafein seviyesi dustugunde hastada daha sonra bas agrisi gelisebilir. Sonucta, kafein migren agrilarinin baslamasini hem kolaylastirabilir hem de engelleyebilir. Bireyler migrenin baslayacagini gosteren isaretlerin veya tetikleyicilerin listesini yapmalidir. Bu bilgiler gelecekteki ataklardan kacinilmasina yardimci olabilir.
Migren Kimlerde Gorulur?
Kadinlarda migren ataklarinin gorulme sIkligi 3 kat fazladir. Migren yasayan akrabalara sahip olan bireylerin migrene yakalanmasi daha olasidir. Depresyon, epilepsi, astim, inme, kalitsal ve norolojik bozukluklari olanlarda migren ataklari ******************.
Cocuklarda Migren: Migren ataklari ergenlik oncesinde erkek ve kizlarda esit oranda iken ergenlikten sonra kizlarda yaygin hale gelir. Cocuk migrenleri aurali ya da sIklikla aurasiz olabilir. Cocuklardaki migren belirtileri yetiskinlerden daha farkli olabilir. Cocuklarda karin agrilari (abdominal migren), guclu ve sIk kusmalar veya istemsiz goz hareketleri, davranis degisIklikleri ve kusma gibi semptomlari olan benign paroksismal vertigo gorulebilir.
Migren Teshisi
Migren genel olarak belirtilerin klinik oykusune dayanilarak teshis edilir fakat doktorlarin cogu bas agrisinin beyin kanamasi veya beyin tumoru gibi baska nedenlerinin olup olmadigini belirlemek amaciyla BT veya MR ile beyin taramasinin yapilmasini ister.
Migrensiz Bas Agrilari
Bas agrisi ya migrenden ya da asagida aciklanacak olan ve sIk teshis edilen iki farkli bas agrisi tipinden herhangi birinden kaynaklanir. Migren uzmanlari bas agrisi teshisi konan bircok insani aslinda migreni oldugu konusunda uyarmaktadir. Migrenli insanlarin yaklasIk yarisinin teshis edilmedigi dusunulmektedir ve bu bas agrilarinin yanlis teshisi ihtiyac duyulan bakimin ya da tedavinin alinmasini engelleyebilir. Migren disindaki bas agrisi turlerine asina olmak, cozum bulunmasina yardimci olsa da, dogru teshisi almak bazen zor olabilir cunku cesitli bas agrisi tipleri ayni belirtileri verebilir ve farkin anlasilabilmesi icin henuz kesin bir test gelistirilmemistir. Bazi uzmanlar surecin bir parcasi olarak bu bas agrilarinin tumunu bir yandan zaman zaman hafif gerginlik bas agrisi, diger yandan kronik migren bas agrisi seklinde tanimlamaya baslamistir.
1-Gerilim bas agrisi: Omuzlardaki ve boyundaki gerginlik bazen kronik bas agrilarina yol acan yaygin bir sorundur. Gerilim bas agrilari agri acisindan hafif ila orta siddetli olarak tanimlanir. Bu bas agrilari basin etrafinda, ozellikle basin ve alnin arkasinda hissedilebilir ve genellikle baska semptomlara neden olmaz.
2-Sinus bas agrilari: Sinus bas agrilari, sinuslere yakin yerlerde, yanaklarda, gozlerde ve burunda yayilan orta siddette agrilar olarak tanimlanir. Bu bas agrilari hastanin once sinus enfeksiyonu gecirmesini gerektirir. Genellikle mevsimsel bir durum olan bu bas agrilari nadiren kroniklesir. Tek bir yilda birden fazla bakteriyel sinus bas agrisinin dogrulanmasi durumunda doktorlar bagisIklik sisteminin test edilmesini isteyebilir.
Migren Tedavisi
Doktorlarin bazilari tedaviye karar vermeden once hastanin migren ataklarinin gunluk aktivitelerini ne derece bozdugunu bilmek ister. Hastaya ataklar nedeniyle farkli islevleri ( is, okul ve aile ici aktiviteleri) ne kadar sIk kacirdiklarini anlayabilmek icin doldurulmak uzere anket verebilir. Migren receteli ya da recetesiz bazi ilaclarla tedavi edilebilir.
Recetesiz satilan ilaclar: Bas agrilari icin bircok recetesiz ilac bulunmaktadir. En yaygin ilaclardan bazilari nonsteroid anti-inflamatuar ilaclardir. Aspirin, naproksen sodyum, ibuprofen ve asetaminofen rahatlama saglayabilir. Dramamin gibi bulanti onleyici ilaclar da yararli olabilir. Bazi recetesiz ilaclar migreni tedavi edici olarak pazarlanmaktadir. Bu recetesiz ilaclarin hepsi bazi bas agrisi turleri icin yararli olsa da ulser, gastrointestinal problemleri ve toksisiteyi onlemek icin asiri kullanilmamalidir. Recetesiz ilaclarin yuksek dozda kullanilmasi ataklari kotulestirebilir, bas agrilarina yol acabilir.
Triptanlar: Triptanlar (Amerge, Axert, Frova, Imitrex, Maxalt, Relpax, Treximet ve Zomig) migren tedavisinde en sIk recete edilen ilaclardir fakat kalp hastaligi, hipertansiyon, inme ve baska sorunlar icin ilac alan kisiler bu ilac grubunu alamayabilir. Doktor hastanin saglik durumunu goz onunde bulundurarak kullanilabilecek ilaclarin secimi konusunda yardimci olabilir. Ne yazik ki triptanlarin kullanimiyla bas donmesi, bulanti, parestezi ve gogus agrisi gibi yan etkiler ortaya cikabilir.
Ergotaminler: Ergotaminler (Cafergot, Migergot veya Migranal) migreni tedavi etmek icin olusturulan ilk ilaclardan bazilaridir ve genellikle triptan grubu ilaclar kadar etkili degildir. Bas donmesi, bulanti, kas agrisi, agizda kotu ya da alisilmadik tat gibi bazi yan etkileri olabilir ve baska ilaclarla etkilesim gosterebilir. Ilac etkilesimleri ve yan etkiler nedeniyle hastanin bu ilaci kullanmasi sinirlanabilir.
Yeni Migren Tedavileri
Kisa bir sure once migren tedavisinde kullanilan ilaclar hipertansiyon ve epilepsi gibi diger hastaliklar icin tasarlanmistir. Bunlar hala bazi kisiler icin yararli olsa da migrenin vucudu nasil etkilediginin daha iyi anlasilmasi, daha hedefe yonelik ilac tedavilerine yol acmistir.
Gepant’lar ve monoklonal antikorlar: Bu iki yeni ilac grubu CGRP (kalsitonin geni ile iliskili bir peptit) olarak bilinen bir molekuler yapiyi bloke ederek calisir. CGRP migren ataklari sirasinda serbest birakilir ve bloke edilmesi atagi baslamadan durdurabilir, bu da sinirlerin rahatlamasina yardimci olabilir. Bunun icin gepantlar ve monoklonal antikorlar kullanilmistir. Bunlardan ilki FDA onayi alan Erenumab (Aimovig)’dir ve bunu ayni yil icinde iki tanesi daha izlemistir. Bu ilaclar yan etkilere neden olabilir, uzun sureli kullanimlarinin sonuclari bilinmemektedir, bu nedenle hastalar doktoruyla her konuda gorusmelidir. Kontrollere ya da muayene olmaya gitmeden once hastalarin aklina takilan sorularin bir listesini yapmasi tedavinin planlanmasina yardimci olabilir.
Ditanlar: Ditan ilac sinifi farkli calisir. Bunlar farkli beyin bolgelerinde bulunan bir reseptoru (5-HT1F) hedefler. Bunu yaparak sinir sisteminde ortaya cikan iltihabi azaltiyor olabilirler. Bu ilaclar hala test edilmekte olup ve uyusukluk, bas donmesi gibi yan etkiler yapiyor gibi gorunmektedirler.
Sinir Stimulasyonu (Noromodulasyon)
Elektrikli cihazlar bas agrisini durdurma konusunda bazi insanlarda ise yaramaktadir. Bazen elektriksel stimulasyon cihazlari olarak adlandirilan bu araclar aktiviteyi uyararak ya da daha sIk olarak migren durumunda sakinlestirerek beyin aktivitesini degistirebilir. Bu tedavi sekli daha cok noromodulasyon olarak bilinir. Bazi noromodulasyon cihazlari ev kullanimi icin FDA tarafindan onaylanmistir. Bu cihazlarin avantaji, ilac kullanimi yan etkiler nedeniyle engellendiginde rahatlama saglayabilmeleridir. Bugun icin belki de maliyetleri nedeniyle henuz tuketici pazarina girememislerdir.
Tedavi Ise Yariyor mu?
Bazen migren hastalarina uygulanan ilk tedaviler belirtileri azaltmaz veya sadece cok sinirli bir sekilde azaltir. Belirlenen tedaviler 2–3 kez denendikten sonra cok az rahatlama varsa veya hic rahatlama yoksa doktordan tedavinin degistirilmesi istenebilir. Hastalarin tedaviden yararlanabilmesi icin ataklarin tedavisine erken (mesela 2 saat icinde) baslanmalidir.
Ilac Kullaniminin Sinirlari
Bazi kroniklesmis agrilar ilaclarin asiri kullanimina baglidir. Migrenle ilgili receteli ilaclar haftada 2 defadan fazla kullanilmamalidir. Migrenlilerin ilac kullanmasi ve dozun yavas yavas azaltilmasi doktor gozetiminde olmalidir. Narkotikler bagimlilik yapabildigi icin migrende son caredir
Vitaminler ve Takviyeler, Onleyici Ilaclar
Bazi vitaminler ve takviyeler yararli olabilir. Bunlardan bazilari su anda test edilmektedir. Bunlar topluca nutrasotikler olarak bilinir. On testlerde bir miktar rahatlama kaniti gosteren nutrasotikler magnezyum, riboflavin (B2 vitamini), butterbur (veba otu ya da kel otu) koku ekstresi ve bilimsel adi Tanacetum parthenium olan feverfew ya da Gumusdugmeyi icerir. Ataklar sIk ve siddetliyse doktor sIkligin azaltilmasi veya bas agrisinin onlenmesi icin divalproeks sodyum, timolol, topiramat, propranodol gibi bazi ilaclar recete edebilir. Bu tip ilaclar aslinda yuksek tansiyonu dusurmek ya da nobetleri engellemek icin olusturulmustur.
Alternatif Tedaviler
Biofeedback: Migreni azaltacak veya onleyecek ilac disi yontemler arasinda bas agrisitetikleyicisi olan stresi, kas gerginlikleri gibi erken belirtileri azaltan biyogeribildirim (biofeedback) teknikleri yer almaktadir.
Akupunktur: Akupunkturle ilgili kesin bilgiler olmasa bile hastalarin bir kismi bas agrilarini durdurmak veya azaltmak icin Cin kokenli olan, vucudun belirli bolgelerine igne yerlestirme
yontemine olumlu yanit vermektedir. Sonuclar degisken oldugu icin bazi doktorlar akupunkturu onermez fakat hastalarin bazilari bas agrisini hafiflettigini bildirdigi icin tedavide dikkate alinacak alternatif bir yontemidir.
Yaslanmanin Avantaji
Ataklarin tepe noktaya ulasmasi ve sIkligi en yogun olarak 20–60 yas arasinda gerceklesir. 60 yasi gectikce migrenin yogunlugu, bas agrisi sIkligi ve ilgili semptomlar azalir, bazi hastalarin ataklar durur.
Hizli Tedavi Ihtiyaci
Insanlarin cogu gelen migren ataklarinin (tetikleyicilerin, auralarin ve bas agrisinin verdigi acinin yogunlugunun) duzenini bilmektedir. Migren gecmisi olan ya da olmayan bireylerdeki yaklasIk olarak 2 gun veya daha fazla suren yeni bas agrilarini bir doktorun kontrol etmesi gerekir. Bas agrisi boyunda tutulma, ates, konfuzyon (bilinc bulanikligi) veya inme (felc) gibi belirtilerle birlikte gelisirse kisiler hizlica akrabalari, dostlari veya bakicilari tarafindan bir hastaneye, acil servise goturulmeli ve muayene olmasi saglanmalidir. |