| | Prolaktin Kan Testi Nedir, Yuksek ve Dusuk Seviyelerin Nedenleri Nelerdir? Prolactin (PRL), dogum sonrasi kadinlarda anne sutu uretimini uyaran bir hipofiz hormonudur. Her iki cinsiyette de bagisIklik sistemini, zihinsel sagligi ve metabolizmayi desteklemektedir. Rolu ve sekresyonunu kontrol eden faktorler hakkinda bilgiler bu makalede yer almaktadir.
Prolaktin Kan Testi Ne Zaman Yapilir?
Hamile ve emziren kadinlar normalde yuksek prolaktin seviyelerine sahiptir. Hamile olmayan kadin ve erkeklerde anormal duzeyler, anormal meme bosalmasi ve dogurganlik sorunlari da dahil olmak uzere farkli belirti ve semptomlara neden olmaktadir. Kadinlarda, adet duzensizligi veya eksIk donemlere ve erkeklerde erektil disfonksiyon veya libido azalmasina yol acmaktadir. Doktor testin yuksek veya dusuk prolaktin semptomlari tetikleyip tetiklemedigini ogrenmek isteyebilirler. Ayrica test hipofiz tumorlerini ve bozulmus dopamin sinyallemesine sahip tibbi kosullari da taramaktadir. Prolaktin, seksuel hormonlarin calismasinin bir parcasi olmaktadir ve bu hormonlar asagidaki gibidir:
• Progesteron
• FSH
• GnRH
• LH
• Ostradiol
• Testosteron
Teste Hazirlik Nasil Yapilir?
Uzmanlar, kisi uyandiktan 3-4 saat sonra prolaktin kan testi yapmayi onermektedirler. Bu test uygulamasindan once meme stimulasyonundan, cinsel iliskiden, stretten ve fiziksel muayeneden kacmayi onermektedirler. Bu ayni zamanda, kan alimindan hemen once gogus muayenesi yapilmasi gerektigi anlamina gelmektedir. Doktorlar genelde, stresin ve diger dis etkenlerin etkilerini en aza indirmek icin 30 dakika icinde baska bir kan ornegi almayi tercih etmektedirler. Cunku anormal sonuclarda, en dogru sonuclari elde etmek icin test tekrarlanmasi gerekebilmektedir.
Normal Seviye Degerleri Nelerdir?
Normal prolaktin kan seviyeleri cinsiyetler arasinda degismektedir ve belirlenen bu seviyeler asagidaki gibidir:
Erkekler: 3-15 ng/mL (mcg/L)
Kadinlar: 4-23 ng/mL (mcg/L)
Hamile Olanlar: 34-386 ng/mL (mcg/L)
Cocuklar: 3,2-20 ng/mL (mcg/L)
Kadinlarda prolaktin, adet dongusunun evresine bagli olarak biraz degisIklik gostermektedir. Bununla birlikte hamilelik sirasinda seviyeler artmaktadir ve dogumdan once 20x’e kadar normal degerlere ulasabilmektedir. Ote yandan, prolaktin duzeyleri saglikli erkeklerde sabit kalmaktadir ve yaslanma ile birlikte hafifce dususe gecmektedir. Ayrica strese yanit olarak tavan yapabilmektedir ve bunun disinda etkileyen baska faktorlerde bulunmaktadir.
Yuksek Prolaktin Seviyeleri
Prolaktin seviyeleri ureme sagliginin bir isaretidir. Dusuk veya yuksek seviyeler, kisi de semptom yoksa veya doktoru kisiye endiselenmemesini soylerse, mutlaka bir sorun belirtmedigi bilinmelidir.
Nedenleri
Yuksek kan prolaktin (> 25 ng/mL) veya hiperprolaktinemi cogunlukla 25-34 yas arasi genc kadinlari etkilemektedir. Bazi durumlar nedeniyle normal bir durum olabilmektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Hamilelik
• Emzirme
• Meme ve meme ucu stimulasyonu
• Stres
Ayrica ilaclar, hipofiz tumorleri ve diger hastaliklar, tibbi mudahale gerektirebilecek anormal hiperprolaktinemiye neden olmaktadir.
1) Hamilelik ve emzirme: Prolaktin duzeyleri, ostrojen stimulasyonuna cevaben hamilelik sirasinda artmaktadir ve normalden 10-20 kat daha yuksek olmaktadir (500 ng / mL’ye kadar). Dogumdan sonra, yuksek prolaktin kadinlarin anne sutu yapmasina olanak saglamaktadir. Anne bebegini emzirmeye basladiginda emzirme, prolaktin salgilamasinin birincil uyaricisi olmaktadir ve sut uretimini surdurmektedir. Cunku meme basi ve meme stimulasyonu emzirme sirasinda prolaktin yukselmesine neden olmaktadir. Ayrica yuksek prolaktin dogumdan kisa bir sure sonra yumurtlamayi ve yeni hamilelikleri onlemektedir.
2) Stres: Beyin strese cevaben prolaktin (PRL) salgilamaktadir ve ozellikle erkeklerde yuksek prolaktinin yaygin bir nedenidir. Kan orneklemesi sirasinda kisi kendini stresli hissediyorsa, PRL seviyeleri gecici olarak artabilmektedir. Bu strese bagli hiperprolaktinemi olarak bilinmektedir. Bu durumdan dolayi doktorlar, birden fazla ornek almayi tercih etmektedirler.
3) Hipofiz tumorleri: Prolaktinomlar, hipofiz bezinin prolaktin salgilayan tumorleridir. Tumor boyutuna gore, en yaygin iki tip mikroprolaktinoma ve makroprolaktinoma’ dir. Gunumuzde hala bu iyi huylu tumorlerin kesin nedeni bilinmemektedir. Prolaktinomda beklenen kan prolaktin seviyeleri 250 ng/mL’nin uzerindedir. Kiside ki tumor eger beyin belli bolgelerine baski yapiyorsa, bas agrisi ve gorme problemleri yasanabilmektedir. Doktor, bu durumu onaylamak veya dislamak icin BT veya MRI taramasi yapmaktadir. Prolaktinomlarin cogu prolaktin salgilanmasini bloke eden, kemoterapi veya radyasyon gerektirmeyen ilaclara iyi yanit vermektedir. Bunlar, PRL’nin hastaliga bagli en sIk nedenlerinden biridir ve genellikle genc kadinlari etkilemektedir.
4) Azaltici tiroid: Tiroid hormonlari normal olarak beyinde baslayan negatif bir geri besleme dongusunde calismaktadir. Bu hormonlar TRH (hipotalamusunuzdan) TSH ve prolaktin’i arttirmaktadirlar. TSH sirayla, tiroid hormonlarini arttirmaktadir. Kendi fazlaliklarini onlemek icin, tiroid hormonlari normal seviyelere ulastiklarinda TRH’yi bloke etmektedirler. Tiroid az aktif oldugunda, tiroid hormonlari TRH’yi bloke edecek kadar yuksek degildir, bu da prolaktin duzeyinin yukselmesine neden olmaktadir. Ayni zamanda, hipotiroidi vucudun prolaktinden kurtulmasini onlemektedir.
5) Makroprolaktinemi: Makroprolaktinemide anti-PRL antikorlari prolaktin molekullerini baglamaktadir ve buyuk prolaktin olarak adlandirilan buyuk protein kompleksleri olusturmaktadir. Bu, PRL kan seviyelerini (500 ng/mL’nin uzerinde) buyuk olcude arttirmaktadir. Ayrica prolaktin yukselmis kisilerin yaklasIk % 10-25’inde makroprolaktinemi bulunmaktadir. Cogu semptomsuzdur ve tibbi tedavi gerektirmemektedir.
6) Ilaclar: Bazi ilaclar primer inhibitoru olan dopamini baskilayarak prolaktin miktarini artirmaktadir. Bu yan etki, gibi antipsIkotikler icin en yaygin olanidir. Bu antipsIkotikler sunlardir:
• Haloperidol (Haldol)
• Klorpromazin (Largactil, Thorazine)
• Tiyoridazin (Mellaril veya Melleril)
• Risperidon (Risperdal)
AntipsIkotikler D2 reseptorlerini bloke ederek beyindeki dopamin aktivitesini azaltmaktadir. Ayrica bazi ilaclar prolaktin duzeylerini artirmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Ostrojenler (dogum kontrolu dahil)
• Anti-androjenler (siproteron asetat/Diane)
• Mide bulantisi ilaclari (metoclopramide)
• Antidepresanlar
• Kan basinci ilaclari (metildopa, reserpin ve verapamil)
• Asit reflu icin ilaclar (simetidin ve ranitidin)
Bununla birlikte doktorlar, kiside ilaca bagli hiperprolaktinemi oldugundan suphelendiklerinde prolaktin salgilanmasini etkilemeyecek ilac degisimi yapmaktadirlar.
7) Diger: Yukarida belirtilen nedenler disinda bazi kosullar da yuksek prolaktin neden olabilmektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Bobrek hastaligi
• Karaciger hastaligi
• Nobetler
• Mangan maruziyeti
• Alkolizm
Belirti ve Bulgular
Yuksek prolaktin (hiperprolaktinemi) her iki cinsiyette de dogurganligi ve libidoyu azaltabilirken, anormal anne sutu akisi (galaktore) kadinlarda cok daha yaygindir. Kadinlarda yuksek prolaktin seviyeleri de bazi nedenler olmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Duzensiz adet donguleri
• Vajinal kuruluk
• Yorgunluk
• Akne
• Bas agrisi
Erkeklerde ek belirti ve bulgular olabilmektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Erektil disfonksiyon
• Kemik ve kas kaybi
• Azalan sakal buyumesi
Bununla birlikte her iki cinsiyette de semptomlarin cogu, GnRH’yi bloke eden prolaktin sonucu bastirilmis seks hormonlarindan kaynaklanmaktadir.
Dusuk Prolaktin Seviyeleri
Prolaktin seviyeleri ureme sagliginin bir isaretidir. Dusuk veya yuksek seviyeler, kiside semptom yoksa veya doktoru endiselenmemesini soylerse, mutlaka bir sorun belirtmez. Anormal derecede dusuk prolaktin seviyeleri (hipoprolaktinemi) nadirdir ve genellikle tibbi mudahale gerekmemektedir.
Nedenleri
1) Ilaclar: Yukarida belirtilen dopamin agonistleri, ergot alkaloitleri ve atipik antipsIkotiklerle (aripiprazol) birlikte hipoprolaktinemiye neden olmaktadir.
2) Hipofiz hastaliklari: Yutmayan hipofiz bezi (hipopituitarizm), dusuk prolaktinli bir baska yaygin nedendir. Primer hipopituitarizm prolaktin, buyume hormonu ve seks hormonlarinin uretiminin azalmasi ile nadir gorulen bir durumdur. Cocuklarda buyumeyi ve cinsel gelismeyi geciktirmekte ve yetiskinlerde erken yaslanmaya neden olmaktadir. Sheehan sendromu prolaktin dusuren baska bir hipofiz bozuklugudur. Dogum sirasindaki cok kan kaybi nedeniyle ortaya cikmaktadir ve bu durum hipofiz bezine kan akisini azaltmaktadir.
3) Diger: Hamile kadinlarda obezite prolaktin duzeylerini dusurmekte ve emzirmeyi azaltmaktadir. Prolaktin salgilamasi uyku sirasinda doruga cikmasina ragmen, anormal melatonin seviyeleri azaltmaktadir.
Belirti ve Bulgular
Doktorlar dusuk prolaktini seviyelerin altinda yatan sebebini bulmak icin ek testler uygulamaktadirlar. Dogumdan sonra dusuk prolaktinlerin baslica semptomu yetersiz sut uretimidir. Hamile olmayan kadinlarda yumurtalik disfonksiyonuna ve duzensiz/eksIk dongulere neden olmaktadir. Yeni annelerde prolaktin eksIkligi de anksiyeteyi tetiklemektedir ve diyabet riskini artirmaktadir. Bununla birlikte erkeklerde hipo ve hiperprolaktinemi, gibi benzer semptomlara sahiptir ve bu semptomlar asagidaki gibidir:
• Erektil disfonksiyon
• Azaltilmis libido
• Kisirlik
• Erken bosalma
• Metabolik sendrom
Ayrica dusuk prolaktin seviyeleri de bagisIklik sistemini baskilamaktadir
Dusuk Prolaktin Sut Uretimini Tesvik Etmenin Dogal Yollari
Laktasyon yetersizligi olan kadinlar prolaktin artirmak icin genellikle dogal yollar aramaktadirlar. Sut uretimini (galaktagoglar) uyaran takviyeler bulunmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Shatavari koku
• Rezene
• Cemen otu
• Silimarin
• Moringa
Dogumdan sonra yuksek duzeyde oksitosin de prolaktin arttirmak ve sut ejeksiyonunu uyarmak icin esastir. Bazi faktorler, anne oksitosinini artirarak laktasyonu desteklemektedir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Bebek ile yakin temas
• Bebek aciktiginda aglamalarini duymak ve emzirmek
• Bebekle ilgili sevgi bagi kurmak
Bazi aktiviteler prolaktin duzeylerini artirmaktadir, ancak bu etkinin klinik onemi acik degildir. Ve bu aktiviteler asagidaki gibidir:
• Uyku
• Cinsiyet
• Egzersiz
• Yemek
Ayrica nadir durumlarda, anormal derecede dusuk prolaktin infertilite gibi daha ciddi sonuclar dogurmaktadir ve bu nedenle tibbi mudahale gerekmektedir. |