 Tedavi Edilmeyen Romatoid Artrit’in Riskleri
Romatoid artritten etkilenen bireylerde bagisIklik sistemi kendisine ait eklem dokularina saldirir, kronik eklem iltihabina yol acar. Bu yonuyle RA otoimmun bir sorundur. Oncelikli olarak eklemleri etkileyen RA akcigerleri, gozleri, cildi ve kalp gibi diger organlarin da iltihaplanmasina neden olabilir. RA’li kisiler belirtilerde gunler veya haftalar suren artis (alevlenme) yasayabilir. Ayrica semptomlarin az oldugu veya hic olmadigi gerileme donemleri de gorulebilir. Bircok hasta tedavi edilmez cunku hastaliklarini bilmezler veya tedavi olmazlar. Tedavi edilmediginde sonuclar ciddi olabilir, bir dizi saglik sorunu ortaya cikabilir. Uygun tedavi olunmazsa zamanla eklemler deforme olabilir ve islevlerinin bir kismini kaybedebilir. Bu nedenle ise yarayan bir tedavi plani bulmak ve bunlara bagli kalmak onemlidir. Hatalik erken fark edilirse mevcut tedavi secenekleriyle semptomlar iyi kontrol edilebilir, olasi komplikasyonlardan kacinilabilir. Bu yuzden duzenli olarak doktor kontrolunde olunmali ve hastalik izlenmelidir.
Romatoid Artrit Risk Faktorleri
RA’,in kesin nedeni bilinmese de bazi risk faktorlerinin varligi tanimlanmistir. Kadinlara daha sIk RA teshisi konur ve ostrojenin rol oynayabileceginden suphelenilir. Kadinlarda erkeklerden iki ila uc kat daha sIk gelisir ve kadinlarda semptomlar 30 ve 60 yaslari arasinda ortaya cikarken erkeklerde belirtiler daha gec ortaya cikar. Bircok calisma RA gelismesinin genetik bir sebebi oldugunu gostermistir. Sigara icmenin hastaliga yakalanma riskini arttirdigi gorulmektedir. Silika, ahsap veya asbest gibi bazi tozlara mesleki olarak maruz kalinmasi da hastaligin gelismesi riskini artirabilir. Periodontitis de bir risk faktorudur. RA’nin viral veya bakteriyel bir enfeksiyoz nedeni olabilecegi de dusunulmektedir ancak bu konu hala arastirilmaktadir.
RA’in Kisa ve Uzun Vadedeki Komplikasyonlari
Tedavi edilmedigi takdirde RA ozellikle eklem agrisi gibi kisa vadeli bazi komplikasyonlara neden olabilir. RA tum vucudu etkiledigi icin tedavi edilmezse genel halsizlik, ates ve yorgunluk yasanabilir. Tedavi edilmeyen RA enfeksiyon riskini de artirabilir. RA ne kadar siddetli olursa enfeksiyon riski o kadar yuksek olur.
Eklem yikimi ve deformitesi: Romatoid artrit hastaliginda bagisIklik sistemi oncelikle eklem zarina (sinoviyum) saldirir, kemik ve kikirdak hasarina yol acar. Tedavi edilmedigi takdirde kroniklesmis eklem iltihabi nedeniyle eklemlerde kalici hasar ve deformite olusabilir. Eller, parmaklar, ayaklar ve ayak parmaklarinda deformitenin onlenebilmesi erken teshise ve tedaviye baglidir. Romatoid artriti olanlarin yaklasIk yuzde 85’inde eklem hasari gorulur ve bu hasarin cogu ilk iki yil icinde ortaya cikar. Bugun, bircok uzman savunmasiz eklemleri korumak icin erken ve yogun bir tedavi onermektedir.
Fonksiyon kaybi ve sakatlik: Romatoid eklem iltihabindan dolayi eklemlerdeki baglar, tendonlar ve kaslar etkilenir. Etkilenen eklemler zayiflar ve fonksiyonunu kaybeder, bu durum sakatliga neden olabilir.
Koroner arter hastaligi: Kontrolsuz RA kalp hastaligi riskini de artirabilir (risk genel populasyondan iki kat daha fazladir) cunku RA ile iliskili inflamasyon sadece eklemleri degil ayni zamanda kalbi de etkiler. Arastirmacilar, romatoid artritle iliskili inflamasyonun arterlerde plak birikimini tetiklediginden suphelenmektedir. Sadece RA degil, yuksek tansiyon, yuksek kolesterol, sigara icilmesi, diyabet ve sedanter yasam gibi kalp hastaligi risk faktorleri de yonetilmelidir. RA ne kadar ilerlemis olursa kalp hasari riski o kadar artar. RA’in ilerlemesini yavaslatmaya yardimci olan duzenli bir tedavi planini takip etmek eklemleri, kalbini, genel sagligi, refahi ve yasami korumaya yardimci olabilir.
Osteoporoz: Tedavi edilmeyen RA sadece eklemleri ve kalbini etkilemez, cilt sorunlari, kemik incelmesi, goz komplikasyonlari gibi cesitli komplikasyonlara yol acar. Romatoid artriti olan insanlar kemikleri zayiflatan osteoporoz bakimindan yuksek risk altindadir. Eklem hasari ve sakatligi hareketsizlige neden olur, bu da osteoporoz riskini artirabilir. Romatoid inflamasyonun tedavisinde kullanilan kortikosteroidlerin de kemik kaybinina neden oldugu bilinmektedir.
Anemi: Vucuttaki dokularina oksijen saglayanlar kirmizi kan hucreleridir. Romatoid artriti olan bircok insan, yeterli sayida kirmizi kan hucresinin olmamasi nedeniyle ortaya cikan anemiye de sahip olabilir. Romatoid artrit nedeniyle olusan kronik iltihaplanma, kirmizi kan hucrelerinin uretimini azaltir ve anemi ortaya cikar. Anemi yorgunluga ve baska semptomlara sebep olur.
Erken olum: RA tedavi edilmezse, uzun vadede sadece yasam kalitesini degil, suresini de etkileyebilir. Kalici iltihaplanma omru kisaltabilir. Tedavi edilmeyen romatoid artrite sahip kisilerin olum olasiligi hastaligi olmayan yastakilere kiyasla iki kat daha yuksektir. RA’li insanlarin % 25 kadari kardiyovaskuler hastaliklardan ve % 25 kadari da enfeksiyonlar nedeniyle olmektedir.
Depresyon ve sinir sistemi: RA’li insanlarda genellikle depresyon gelisir. Davranis degisIklikleri, bilissel islev bozuklugu, omurilik sIkismasi, periferik sinirlerle ilgili sorunlar da gorulebilir. RA’in inflamatuar sinirleri ve beyni etkiler, bu da noropsIkiyatrik semptomlara yol acar.
RA Nasil Onlenebilir?
Romatoid artritin nedeni kesin olarak bilinmediginden, hastaligin ne sekilde onlenebilecegi tam olarak bilinmemektedir. Sigara, obezite, bagirsak mikrobiyomundaki degisIklikler, periodontal hastaliklar ve baska faktorlerin olasi katkisini incelemeye devam eden calismalar vasitasiyla gelecekte RA’i onleme stratejilerinin bulunmasi saglanabilir.
Erken Tedavi Gormenin Onemi
Romatoid artrit oldukca ciddi bir sorundur fakat yonetilebilir. Basarili bir sonuc almak ve sansi artirmak icin tedaviye erken baslanmalidir. Romatoid artritin kesin bir tedavisi yoktur ancak ilaclar hastaligin ilerlemesini durdurabilir ve semptomlari hafifletebilir. Tek basina veya kombinasyon halinde kullanilabilen yeni tedaviler sayesinde gerileme giderek artmaktadir. Doktorlar bireysel ihtiyaclari karsilayan bir tedavi plani gelistirmek icin hastayla birlikte calisacaktir. RA tedavi plani non-steroid anti-enflamatuar(NSAID’ler) ilaclari, kortikosteroidleri ve hastaligi modifiye edici anti-romatizmal ilaclari (DMARD’lar), en yeni onaylanmis RA tedavisi secenegi olan janus kinaz (JAK) inhibitorleri gibi genis bir bagisIklik baskilayici ilaclar kategorisini icerir. Bunlara ek olarak, egzersizin duzenli yapilmasi, saglikli vucut agirliginin korunmasi, Akdeniz diyeti ve benzeri bir anti-inflamatuar diyetin takip edilmesi gibi saglikli yasam secimleri hastalarin daha iyi hissetmesine ve eklemlerin saha saglikli olmasina yardimci olabilir. Bir arastirma sonucuna gore, asiri kilolu olan RA’li insanlarda hastaligin gerilemesi, teshisi takip eden ilk uc yilda ayni tedaviyi gormesine ragmen saglikli agirliga sahip olan kisilerden yuzde 25 daha az olmustur.
RA Tedavisi Uzun Vadelidir
Romatologla ya da konuyla ilgili uzman doktorla yakin bir sekilde calismak, romatoid artritin ve yasamin kontrol altina alinabilmesi icin yasam tarzi degisIklikleri ve ilaclarin en etkili kombinasyonunun bulunmasina yardimci olabilir. Dogru tedaviyi bulmak biraz zaman alsa bile, buna bagli kalmak onemlidir. Semptomlarin hafifletilmesi saglayan tedavi oldukca hizli bir sekilde bulunabilse de uzun sureli bakim icin dogru ilaci bulmak zaman alabilir. RA tedavisi uzun vadelidir, bu yuzden rahat hissedilen bir romatolog bulunmali ve belirli bir ilacin ise yaramadigi durumlarda cesaret kirilmamalidir. Bir tedavinin ise yarayip yaramadigi ve bir sey denemenin zamani gelip gelmediginin anlasilmasi genellikle birkac ay surebilir. |