| |  Yeni Ilac Gelistirme Sureci
Terapotik bir hedefe uygun yeni bir molekulun tanimlanmasindan veya yaratilmasindan, klinik kullanima sokulmasina kadar olan surec genel olarak ilac gelistirme sureci olarak adlandirilmaktadir. Daha genis anlamda ilac gelistirme ya da ilac kesfi, klinik gelisim ve farmasotik uretim alanlarini olusturan cesitli akislar ve disiplinler gerektirmektedir. Genel olarak ilac kesfi, on yil kadar suren bu kaynak yogun maratonun ilk buyuk kilometre tasidir. Gelecek vaat eden bir molekul kesfedildikten veya sentezlendikten sonra, bir sonraki asamalar, genellikle klinik gelisim asamasi olarak adlandirilan pratik yararinin olusturulmasina sebep olmaktadir ve ilac uretime gecmeden once duzenleyici onay almak icin adim icermektedir.
Ilac Kesfi ve Klinik Gelisim
Bir hastalik mekanizmasinin dinamiklerine uyan ve onu olumlu bir sekilde degistirme potansiyeline sahip kimyasal varliklar, ilac kesif asamasinda tanimlanmaktadir. Bazi gise rekorlari kiran ilaclarin tarihi, onlarin serendipity tarafindan kesfedildigini gostermektedir. Bununla birlikte, arastirmacilar zorlu terapotik gorunusune bakarken sansa guvenmemektedirler. Dolayisiyla sistematik bir yaklasim kullanilmaktadir. Diger tum yeniliklerde oldugu gibi, gereklilik de bu surec icin itici guctur. Yuksek yukler, daha az iyilestirebilirlik orani, yuksek mortalite orani veya dusuk yasam kalitesi olan hastaliklar, karsilanmamis yuksek bir tibbi ihtiyac dogurmaktadir. Bu tur hastaliklar, yeni ilac kesif surecinin baslica hedefleridir. Bir ilac sirketinin bir molekulun gelistirilmesine yatirim yapmak isteyip istemedigi, ayni zamanda gercek yasam durumlarinda pratik maliyetler ve karlilik goz onunde bulundurularak maliyet etkililik analizleri tarafindan yonlendirilmektedir.
Bilim adamlari soz konusu hastaligin fizyolojik yollarini incelemektedirler ve daha sonra etki mekanizmasi hastalik yoluna mudahale etmek ve boylece hastaligi tedavi etmek olan bir molekulu kesfetmeye veya sentezlemeye calismaktadirlar. Bu tersine muhendislik sureci, mikrobiyoloji, farmakoloji, tibbi kimya, insan fizyolojisi ve bilgisayar destekli ilac tasarimi gibi bir dizi bilimsel akisi kapsamaktadir. Tanimlanmis potansiyel molekullerin bir kutuphanesinden, yuksek verimli bir tarama islemi, onu birkac umut vaat eden potansiyel musteri kumesine daraltmaktadir. Secicilik, etki gucu, tolere edilebilirlik, yan etkiler gibi kriterler tarama surecinde esas olarak dikkate alinmaktadir.
Kursun molekulleri bir dizi in vitro tahlilden gecmektedir ve ardindan hayvan modellerinde test edilmektedir, bunlar genellikle klinik oncesi arastirma olarak adlandirilmaktadir. Tek ve coklu doz calismalari, akut ve kronik toksisite calismalari, ureme ve genetik toksisite calismalari ve kanserojenlik calismalarini icermektedir. Ilac, klinik oncesi ortamda bir miktar umut vaat ettikten sonra, klinik fazin pilot denemesi olarak hizmet eden insanda ilk calisma gerceklestirilmektedir ve klinik arastirmalar asamalara ayrilmaktadir. Faz 1 veya insan farmakolojisi deneyleri genellikle insanlarda maksimum tolere edilebilir dozu (MTD) ve onerilen Faz 2 dozunu (RP2D) tanimlamak icin artan dozlarin tek doz veya tekrar doz calismalari olan monoterapi calismalaridir. Insanlarda guvenlik yeterince test edildikten sonra, Faz 2 veya terapotik kesif denemeleri, genellikle cok sayida calisma merkezinde, kucuk olcekli bir ortamda ilacin klinik etkinligine odaklanmaktadir. Ayrica, bu denemeler sirasinda daha buyuk bir grup hastada guvenlik de degerlendirilmektedir.
Bir sonraki asama, genellikle ulkeler veya kitalara yayilmis cok sayida calisma merkezinde buyuk bir grup veya populasyonda yurutulen Faz 3 veya terapotik dogrulayici calismalardir. Bu denemeler, ek alt grup analizleri de dahil olmak uzere karmasIk calisma tasarimlari kullanmaktadir. Sinirli sayida hasta nedeniyle klinik arastirmanin onceki asamalarinda incelenmeyen cografi ve etnik varyasyonlari da dikkate almayi amaclamaktadirlar. Her klinik calisma, onceden tanimlanmis hedefler, istenen yaniti olcme yontemleri, veri toplama, analiz ve yorumlama tekniklerini iceren sistematik bir degerlendirmedir. Bir ilac sirketi ortaminda, klinik bilim, klinik izleme, veri yonetimi, biyo istatistik, tibbi yazma, farmakovijilans ve duzenleyici isler gibi bolumlerin ortak bir cabasidir. Klinik oncesi ve klinik testlere ek olarak, ilac maddesi ayrica stabilite testi gibi diger bazi calismalardan da gecmek zorundadir. Bir ilac adayi tum bu denemelerle ortaya ciktiginda ve verilen duzenleyici cercevede hastaligin tedavisi icin guvenli ve etkili oldugu kanitlandiginda, ilgili duzenleyici otoriteler tarafindan pazarlama icin onaylanmaktadir. Ayrica uyusturucu gelistiricilerinin, yaygin nufusta guvenlik verilerinin toplanmasina ve izlenmesine devam edilmesi gibi pazarlama sonrasi duzenleme gereksinimlerine uymalari gerekmektedir. Ilac gelistirme surecinin baslangicindaki birkac bin molekulden sadece birkaci klinik asamaya girmektedir. Pazarlama icin onaylanmanin basari orani, surecin bu yogun seyrinde genellikle % 0,1’in altindadir.
Ilac Uretimi
Pazarlama icin onaylanmis ilacin buyuk olcekli uretimi icin ayri gereksinim seti uygulanmaktadir. Aktif farmasotik bilesen (API) imalatini, bitmis ilac urunu imalatini, bir dizi surec ici ve uretim sonrasi kalite testini kapsamaktadir. API uretimi, sentetik ilac molekulleri icin kimyasal bir islem ya da dogal olarak uretilen molekuller icin ekstraksiyon/izolasyon islemidir. Bitmis ilac urunu imalati, bir hasta tarafindan alim icin uygun bir urun olusturmak uzere bir API’yi eksipiyanlarla karistirarak bir dozaj formunun uretilmesini icermektedir. Klinik oncesi ve klinik testler icin bir ilac urununun kucuk partilerinin uretiminin aksine, buyuk olcekli uretim, ilacin talebi, olcek buyutme zorluklari, tedarik zinciri yonetimi, saklama kosullari, nakliye ve partiden partiye gibi cesitli faktorlerden etkilenmektedir.
Ilac uretim sureci genis bir operasyon grubunu icermektedir. Ornegin, tipik bir tablet uretim islemi, boyut kucultme, karistirma, eleme, toz doldurma, tablet sIkistirma, kaplama, paketleme ve etiketleme gibi adimlari icermektedir. Uretim altindaki formulasyonun turune bagli olarak, birim islemleri degisIklik gostermektedir. Bu nedenle formulasyon gelisimi, ilaclarin biyo yararlanimini arttirmanin, farkli uygulama yollarini ve yeni ilac verme sistemlerini kullanarak yan etkilerini azaltmanin yenilikci yollariyla ilgilenen benzersiz bir disiplindir. Ilac uretim surecinde, islem sirasinda gerekli ayarlamalari yapmak icin bir dizi surec ici kalite kontrol testinin yapilmasi gerekmektedir. Bir tablet uretim montajinin uretim muduru, uretilen tabletlerin yeterli kalitede olmasini ve uygulanabilir gereksinimleri karsilamasini saglamak icin nem icerigi, sertlik, parcalanma ve cozunme testleri gibi basit testler gerceklestirmektedir. Benzer sekilde, ilaclama icin piyasaya surulmeden once her bir ilac urunu grubu icin uretim sonrasi kalite kontrol testleri de yapilmaktadir. |