 Iyotun Kanser ve Radyasyondan Korumadaki Rolleri
Iyot insan fizyolojisinde onemli bir elementtir. Tiroid fonksiyonundaki rolu literaturde iyi bilinir ve agirdir. Antikanserojen bir ajan olarak varsayilan rolu genis capta takdir gormeye baslamaktadir. Iyotun molekuler etkileri ve devam etmekte olan epidemiyolojik kanitlar, antioksidan, antienflamatuar, uretkenlestirici ve proapoptotik etkileri yoluyla kanserlerin onlenmesinde olasi rolune isaret etmektedir. Bu ozellikle mide ve meme kanserleri icin belirgindir, ancak henuz onemli olcude arastirilmamis diger bircok kanser icin gecerli olabilir.
Iyot, insanlarda uygun gelisim ve metabolizmayi saglamak icin gereklidir ve tiroid sagliginda onemli bir rol oynamaktadir. Bu yazida, kanser gelisimi, radyasyona maruz kalma ve yara bakiminda iyotun potansiyel onleyici rolleri uzerine bilgiler bulunmaktadir.
Iyot ve Kanser Gelisimi
Bu bolumdeki calismalar iyotun kanserin onlenmesindeki fizyolojik onleyici rollerini aciklar ve gelecekte potansiyel terapotik uygulamalari hakkinda on arastirma bilgilerini paylasmaktadir. Iyot takviyelerinin veya baska bir iyot kaynaginin antikanser etkilerini destekleyici olarak yorumlanmamalidir.
Calismalar iyot eksIkliklerinin dogrudan tiroid kanserlerine neden olmadigini, ancak gelisimlerini desteklediklerini ve daha agresif ve daha az tedavi edilebilir tiroid kanseri tiplerinin gelismesiyle baglantili oldugunu gostermistir. 1990’larin basinda iyot eksIkliginin veya fazlaliginin sadece tiroid kanserleriyle degil, ayni zamanda mide ve gogus kanserleriyle de iliskili olabilecegi bir teori ortaya atilmistir. Her uc organ tipinin de erken gelisim sirasinda aktif olarak iyot alan hucrelerden kaynaklandigi gercegi ile aciklanmaktadir. Bu teori istatistiksel ve immunolojik calismalarla desteklenmistir.
Ayrica, tiroid hormonlarinin etkisi ile iliskili fonksiyonlarin yani sira iyotun hucre olumunu de destekleyebilecegi ve hucreleri oksijen hasarindan koruyabilecegi gercegi ile aciklanabilir. Farkli prostat kanseri turlerinin hucre kulturlerine iyot, molekuler iyot (I2) ve iyodolakton eklenmesi hucre olumune neden olur ve buyumelerini engellemektedir. Iyot ayrica, ozellikle ciltte kanser gelisimine karsi koruyucu bir onlem olarak islev gorebilen yaglarin oksijen tarafindan zarar gormesini onlemektedir.
Guney Kore’de yapilan bir arastirma, yeme giminin (bir tur yosun) daha dusuk meme kanseri oranlari ile iliskili oldugunu gostermistir. Meme kanseri olan sicanlarin tedavisine% 0,1 iyot veya iyot eklenmesi kanser hucresi olumune yol acmaktadir.
Radyoaktif Iyot
Fareler uzerinde yapilan bir calismada, arastirmacilar metastatik prostat kanseri tedavisini iyilestirmek icin tasarlanmis kok hucreler ve radyoiyodin girisini birlestirmislerdir. Radyoaktif iyot genellikle cesitli tiroid kanseri tipleri icin ameliyat sonrasi hastalarin tedavisinde kullanilir. Genellikle, I131 adi verilen bir izotop kullanilir. Paradoksal olarak, radyoiyodine asiri maruz kalma tiroid nodullerine ve kansere neden olabilir.
Pankreas kanseri durumunda radyoiyot “tohumlarinin” tumor icine implantasyonunun her ikisinin de hayvanlarda tumor buyumesini bloke ettigi gosterilmistir. Farkli mide kanseri hatlarinin kulturlerine eklenen radyoaktif iyot I125 iceren tohumlar da hucre olumune neden olmus ve onlari daha az canli hale getirmistir. Radyo iyot tedavisinin onemli yan etkileri olabilecegi ve hatta losemi gelisimine katkida bulunabilecegi de unutulmamalidir.
Iyot ve Radyolojik Korunma
Yanlislikla radyoiyodine veya baska bir radyasyon kaynagina maruz kaldiysan, tibbi yardim istenmelidir. Asagidaki bolum yalnizca bilgilendirme amaclidir ve radyasyona maruz kalmanin kendi kendine tedavisini asla tesvik etmemektedir. Potasyum iyodur (KI) aliminin kazara kontaminasyon veya radyoaktif iyotun cevreye “sizmasi” durumunda kullanildigi iyi bilinmektedir. Kazara radyasyona maruz kaldiktan sonra KI takviyesi siddetle tavsiye edilir ve DSO kilavuzlarina dahil edilmistir. YaklasIk 24 saat korur ve maruz kalma riski gidene kadar gunluk olarak alinmalidir.
Hicbir radyoiyot maruziyeti meydana gelmezse, KI onleyici bir onlem olarak kullanilmamalidir. Ayrica, diger kaynaklardan gelen genel radyasyona karsi etkili degildir. Duzenli iyot radyoaktif iyotla rekabet eder, bu nedenle hucreler bunu tehlikeli bir varyant yerine almaktadir. Isinlamadan sonra tiroid hucrelerinin kulturune duzenli iyot eklenmesi sadece hayatta kalma sanslarini arttirmakla kalmaz, ayni zamanda hucrelerin icindeki genetik materyalin yok olmasini da onlemektedir. Iyotun, radyoaktif “rakibini” ortadan kaldirmanin yani sira, isinlama ile uretilen ve DNA’ya zarar verebilecek tehlikeli molekul tiplerini de ortadan kaldirdigi one surulmektedir.
Radyasyona maruz kalma durumunda, guatrli kisiler ve iyot eksIkliginin neden oldugu diger bozukluklar daha buyuk bir risk altindadir. Bununla birlikte, literaturun konuyla ilgili meta-analizinin, radyoiyot maruziyetinden sonra KI aliminin tiroid kanserini onleyebilecegini kanitlamak icin yeterli kanit bulamadigi unutulmamalidir.
Dezenfeksiyon Icin Iyot
Iyot cozeltisi, kesIkleri ve kucuk yaralari dezenfekte etmek icin yaygin olarak kullanilir. Povidon-iyot cozeltisi ayrica cerrahi aletlerin dezenfekte edilmesi ve ameliyatlar sirasinda enfeksiyonlarin onlenmesi icin kullanilmaktadir. Bazi durumlarda, povidon-iyot cozeltileri antibiyotik olan bakterilere karsi daha iyidir – cogunlukla bakteriler antibiyotik direnci gelistirir. Bakteriler antiseptiklere karsi direnc gelistirdiklerinden povidon-iyotun etkinligi konusunda bazi tartismalar bulunmaktadir.
Hayvan ve in vitro modellerle birlikte epidemiyolojik ve histolojik kanitlar da dahil olmak uzere insan verileri, iyot bilesIklerinin dokularin sagligi ve uygun sekilde farklilastirilmasi icin gerekli oldugu hipotezini dogrulamaktadir. Iyot eksIkligi, kanser gelisimi ve/veya ilerlemesi icin gizli bir risk faktoru olabilir. Kanitlar mide kanseri icin en gucludur, ancak ortaya cikan veriler bunun meme, prostat ve belki de diger bircok kanser turunde bir risk faktoru olabilecegini gostermektedir. Diyete butun deniz sebzeleri ekleme riski cok azdir. Terapotik olarak yuksek doz iyot kullanmak isteyen hastalar icin, en iyi sekilde herhangi bir istenmeyen etkiyi izleyebilen bir uygulayicinin rehberliginde yapilir. |