IRCRehberi.Net- Türkiyenin En iyi IRC ve Genel Forum Sitesi

Kuzey Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra, Altay Dağları’nın doğusuna çekilen Türkler, burada demircilikle uğraşıp bağlı bulundukları Avarlara (Juan-Juan) silah yapıyorlardı.

Asena soyundan gelen Bumin, Avarlara karşı başlattığı bağımsızlık mücadelesinde bu devleti yenilgiye uğratarak, merkezi Ötüken olmak üzere Kök Türk Devleti’ni kurdu (552). Bumin Kağan, Türklerdeki ikili devlet teşkilatı gereğince Kök Türk Devleti’nin batı kanadını, kardeşi İstemi Yagbu’ya verdi. Bumin ve İstemi Yabgu’nun idaresindeki Kök Türkler, Juan–Juanlar ve Çinlilerle mücadele ettiler.

Bumin Kağan’dan sonra tahta çıkan Mukan Kağan döneminde Kök Türk Devleti en güçlü dönemini yaşadı. Bu dönemde Avar Devleti’ne son verildi. Moğol soyundan olan Kitanlar ve Kırgızlar egemenlik altına alındı. Bu sırada Kök Türk Devleti’nin batı kanadını yöneten İstemi Yagbu, İpek Yolu’nu ellerinde tutan Akhunlara karşı, Sasanilerle ittifak yaptı. Bunun sonucunda Akhun Devleti yıkılarak, toprakları Kök Türk ve Sasani devletleri arasında paylaşıldı. Bir süre sonra Sasanilerin İpek Yolu’na egemen olmak istemeleri üzerine, İstemi Yabgu bu kez onlara karşı Bizans ile ittifak yaptı. Bu durum Sasanilerin eski güçlerini kaybetmelerine yol açtı ve İpek Yolu’nun denetimi de Kök Tüklerin kontrolüne geçti.

NOT: Sasanilerin zayıflaması İslam fetih hareketinin Kafkaslar yönünde yayılmasını kolaylaştırmıştır.

Mukan Kağan’ın 572 yılında ölümü üzerine yerine kardeşi Ta-po geçti. Ta-po Kağan, Çin ile ticari ilişkileri geliştirdi. Ancak Çin ile ticaretin artması sonucunda, bu ülkeden, kolaylıkla sağlanan lüks mallar,
Türk beylerinin Çin’deki yaşantıya özen duymalarına neden oldu.
Ta-po Kağan Çin’deki zenginliğin Buda dininden kaynaklandığına inanarak, bu dini kabul etti. Ancak Ta-po’nun bu hareketi halkın tepkisiyle karşılaştı. Kök Türkler’de iç huzurunun bozulmasını fırsat bilen Çin, Kök Türk iç işlerine karışmaya başladı.
Ülkenin batı kanadını idare eden İstemi Yagbu’nun ölmesi ile Kök Türk devleti iyi idare edilemedi. İç karışıklıklar çıktı. İstemi Yabgu’nun yerine geçen oğlu Tardu, Ta–po’nun hükümdarlığını tanımayıp Kök Türk Devleti’nin başına geçmek isteyince, Ta-po ile arası açıldı.
Ta-po, 581 yılında ölünce, yerine Işbara Kağan geçti. Çin imparatoru, Tardu’yu Kök Türk Kağanı olarak tanıdığını bildirdi. Çıkan çatışmalar Kök Türk Devleti’nin ikiye ayrılmasına neden oldu. (582)

a. Doğu Kök Türk Devleti

Doğu Kök Türk Devleti’nin başında Işbara bulunuyordu. Işbara Kağan Çin’e düzenlediği seferlerde başarısız oldu ve onun 585 yılında ölmesinden sonra Çin baskısı daha da arttı. Ancak ﬁipi Kağan zamanında Doğu Kök Türkleri, kısa bir süre içinde yeniden eski güçlerine ulaştılar.

Kie-li Kağan’ın Çin üzerine çıktığı son seferinde tutsak düşmesiyle, Doğu Kök Türk Devleti sona erdi(630). Ancak Doğu Kök Türkleri, Çin egemenliği altında geçen yıllar içinde, zaman zaman birçok ayaklanmalar gerçekleştirdiler. Bunların en önemlisi, 639 yılında Kürşat’ın, Çin sarayına düzenlediği baskındır.

b. Batı Kök Türk Devleti

Kök Türk Devleti’nin ikiye ayrılmasından sonra bağımsızlığını ilan eden Tardu, Çin üzerine düzenlediği seferde başarılı olamadı. Bu başarısızlık sonucu ülkede ayaklanmalar çıktı.
Tardu, bu isyanları bastıramadı. Tardu’nun yerine geçen kağanlar da, ülkede huzur ve istikrarı sağlayamadılar. Yeniden çıkan ayaklanmalar ve taht kavgaları sonucu, Batı Kök Türk Devleti, Çin egemenliği altına girdi (659).

ALINTI